Het wekelijkse moment waarop ik me mateloos stoorde aan mijn eigen stad was jarenlang de zondagochtend, vlak voor de kerkdienst begon. Ik reisde dan met de metro naar het Centraal Station. Vanaf daar liep ik naar de Noorderkerk. Op de hoek van de Singel en de Brouwersgracht stuitte ik steevast op een weeïge walm. Kwart voor tien ’s ochtends, vlak voor de ontmoeting met God, nog even door je wekelijkse wietlucht roeien.

Vanaf de jaren tachtig heeft Nederland een identiteitspolitiek gevoerd die was gericht op als problematisch beschouwde groepen migranten uit Turkije en Marokko. Veertig jaar later zijn we een intolerante, racistische en gesegmenteerde samenleving aan het worden met een sterke islamfobie. De succesvolle integratie van immigranten lijkt verder weg dan ooit. Het buitenland kijkt met stijgende verbazing naar ons beleid en wat wij als normaal taalgebruik zijn gaan beschouwen in het integratiedebat. Hoe is het zover gekomen?

Er mist iets wezenlijks in de politiek en het lijkt politici op te breken. Ik heb het over reflectie. Het liefst in een vast ritme met een vaste groep mensen. Noem het een intervisiegroep.  

Immigratie en bevolkingsgroei. Het zijn onderwerpen die door de polemieken over de Corona-crisis naar de achtergrond verdrongen zijn. Maar niet voor lang; de Wit-Russische dictator Lukashenko herinnert Europa hardhandig aan haar achilleshiel. Hoe combineer je de Europese focus op mensenrechten met het begrenzen van asielmigratie?

In 2018 werd de stichting Dare to be Grey opgericht met als doel om het ‘grijze’ midden te versterken in een wereld waarin vooral zwart-witte geluiden zijn te horen. De oorsprong, twee jaar eerder, lag in een idee om meer nuance aan te brengen in het debat van de vluchtelingencrisis. 

Dare to be grey wil meer nuance in de samenleving. En als ik kijk naar de kabinetsformatie denk ik: er valt nog een hoop te vergrijzen. Dan heb ik het niet over de informateurs, maar over het taalgebruik.

Een jaar geleden, sprak Gert-Jan Segers de volgende woorden uit op het partijcongres: “De prijs voor onze coalitiedeelname wordt hoger.” “Als een toekomstige coalitie onze zetels wil, dan krijgen ze onze idealen.” De boodschap was duidelijk: de ChristenUnie ziet het zitten om weer mee te regeren, maar (!) de eisen gaan omhoog.

Even wat kobalt bestellen om mijn batterij te maken. In de zoekmachine tik ik ‘hoe bouw ik een laptop’ in op zoek naar een tutorial. Oh wacht, zelf een laptop bouwen kan ik niet. Jij vast ook niet. Ik moet er dus één kopen. In deze coronatijd hebben we massaal ontdekt hoe onmisbaar laptops zijn. Dankzij deze digitale apparaten konden onze levens tijdens lockdowns doorgaan. Als ze het begeven gaan we snel op zoek naar een nieuwe. Gelukkig is er keus genoeg.

Slechts drie op de tien Nederlanders heeft vertrouwen in de overheid. Een cijfer waar ik deze week van schrok. Het herstel van dat vertrouwen is urgent. Want wat het kabinet ook aanpakt - en er moet veel gebeuren!- loopt vast zonder een bodem van vertrouwen. 

Ze mogen ook aanschuiven aan de onderhandelingstafel van de formatie. De ouders die zijn gedupeerd door de toeslagenaffaire en de Groningers met aardbevingsschade. Op deze manier willen de partijen een begin maken met een nieuwe bestuurscultuur, meldden de formateurs onlangs tijdens een persconferentie.

De overheid houdt ons slechts een spiegel voor, zo stelde Eppo Bruins in zijn Groenlezing. Een andere, meer barmhartige overheid begint bij onszelf. Maar wat betekent dat dan voor de rol van politici? En wat zou een regeerakkoord daaraan bij kunnen dragen?

Met enorme opgaves op het gebied van klimaat-, stikstof en woonbeleid lijkt schaalvergroting in het openbaar bestuur een logische route. Het nieuwe kabinet doet er echter goed aan om steeds oog te houden voor de menselijke maat.

Sigrid Kaag vergeleek de ChristenUnie in juni met een roestige auto. Deze metafoor past echter beter bij de overheid. Het is aan de ChristenUnie om sámen met D66, VVD en CDA deze auto weer op de weg te krijgen. Daarbij moeten impopulaire maatregelen niet worden geschuwd.

Johan Remkes staat volop in het werkende leven. Na 40 jaar in politiek en openbaar bestuur is hem nog geen pensioen gegund. Staat dit ons allemaal te wachten? Het volgende kabinet doet er goed aan duidelijkheid te scheppen.                                                                                                                                          

We kunnen er op wachten. Als de ChristenUnie mag aanschuiven aan de formatietafel zal ze daar inzetten op ‘maatwerk’. De ChristenUnie is echter meer dan de afdeling klantcontact van de VVD. We doen er goed aan om niet alleen ombudsman, maar ook visionair te zijn.

Beste Remkes, Rutte en Kaag, kan de formatie misschien een tandje sneller? Want het laatste rapport van het IPCC vraagt dringend om actie. We zullen al moeten leren leven met 1,5 graden temperatuurstijging. Maar we koersen nu af op een stijging van meer dan twee graden. Als we een leefbare planeet willen nalaten voor de volgende generaties zullen we echt in een hogere versnelling moeten gaan.

Het is misschien een spannende vergelijking, maar in de geestelijke gezondheidszorg proberen we moeizame groepsprocessen te begrijpen door ook naar onszelf, de behandelaars, te kijken.

Vorige week riep Jan Steven Eilander formateur Hamer op om de handdoek in de ring te gooien. Diezelfde dag volgde de definitieve nee van VVD en CDA tegen GroenLinks/PvdA en het even definitieve nee van D66 tegen Christenunie. Ik besef dus heel goed dat dit betoog spoedig ingehaald kan worden door de actualiteit.

Wellicht zijn er immers, zoals Eilander hoopt, volgende week al nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Daarmee zouden we echter het kind van een democratische verkiezingsuitslag met het vieze badwater van de formatie weggooien. Ik hoop op een alternatief voor verkiezingen, namelijk een minderheidskabinet. Gelukkig wordt deze optie terwijl ik dit schrijf steeds meer mainstream.

Beste mevrouw Hamer,

Hoe gaat het met u? Als ik in uw schoenen stond zou ik ondertussen behoorlijk moedeloos zijn. Ruim 5 maanden na de verkiezingen worden we nog altijd bestuurd door een kabinet dat voor die verkiezingen al demissionair was.

In 2019 vertrokken en arriveerden bijna 500.000 vliegtuigen op Schiphol. Een groot deel naar bestemmingen op korte afstand. Alleen al naar Londen vertrokken voor de corona-uitbraak ongeveer 50 vliegtuigen per dag. Dat zijn meer dan 35.000 starts en landingen per jaar. Voor steeds meer van dit soort bestemmingen op korte afstand (tot 1250 kilometer) is de trein een goed alternatief.

In het verleden wisten Nederlanders continenten te verbinden en onze positie als handelsnatie te vestigen. Toen deden we dat met schepen die maandenlang van huis waren. Vandaag gaat het gelukkig een stuk sneller met het vliegtuig. Maar de milieubelasting dan? Laat ik enkele vooroordelen wegnemen en nuance aanbrengen.

God heeft ál Zijn schepselen lief. Niet alleen ons, welvarende, veelal witte mensen. Oók de mensen in het mondiale Zuiden, die nauwelijks hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis, maar er wel nu al grote last van ondervinden. Oók vergeten (dier)soorten zoals de Bramble Cay-mozaïekstaartrat, uitgestorven door de klimaatcrisis. 

Daarom moeten we ons juist als ChristenUnie hard maken voor een stevig klimaatbeleid. Geen gerommel in de marge, maar radicale verandering. Rechtvaardig, voor de hele Schepping. Zonder uitstel, want wij zijn de laatste generatie die de schade van de klimaatcrisis kan beperken.

Volgens Jan Steven Eilander is de stelling dat wij ‘de laatste generatie zijn die iets aan klimaatverandering kan doen’ een vorm van doemdenken die de ChristenUnie niet past. Wij mogen toch vertrouwen op God?

Voor mij staat niet ter discussie dat we mogen vertrouwen op God. Wel of en wanneer Hij aan ons vraagt om te handelen. Als wij, ondanks talrijke waarschuwingen ingegeven door Hem, niet handelen kan daardoor onherstelbare schade aan de schepping ontstaan. We moeten dan handelen, omdat het anders fout afloopt, én we mogen dat doen in vertrouwen op een goede afloop.

Vorige week schreef Jan-Henk Verburg dat voor herstel van het vertrouwen in de overheid een beter toezicht op de naleving van wetten nodig is. Vertrouwen in de overheid begint echter bij rechtvaardige wetten die goed worden uitgevoerd. Dat speelt in het bijzonder in de sociale zekerheid. De afgelopen 30 jaar ging de overheid steeds meer uit van zelfredzaamheid van burgers. De motieven daarvoor waren het behoud van concurrentiekracht van bedrijven en het voorkomen van misbruik van sociale voorzieningen. De toeslagenaffaire maakte zichtbaar hoe onrechtvaardigheid is doorgedrongen tot in de haarvaten van ons rechtssysteem.

In de laatste Groen brak WI directeur Wouter Beekers een lans voor een overheid die de burger benadert vanuit vertrouwen. Dat lukt de overheid al aardig als het gaat om bedrijven: ondernemers mogen bijvoorbeeld zelf verklaren dat zij aan de regels rondom voedselveiligheid en milieu voldoen. Maar dit vertrouwen op  de blauwe ogen van ondernemers is ronduit naïef. Het leidt, in combinatie met de afbraak van controle en handhaving door politici  tot rampen zoals voedselschandalen, verontreinigde grond, dierziekten en pandemieën. Die leveren grote schade op en ondermijnen het vertrouwen in de overheid.

Twee weken geleden werd door Wubbo Wierenga een lans gebroken voor een democratischer muntunie. Die poging werd vorige week door Lambert Pasterkamp vergeleken met stucwerk. Stucwerk is misschien niet de beste manier om de breuklijnen in de Europese Unie te dichten, maar ook het dichtpleisteren van een discussie óver deze  breuklijnen is contraproductief. Wie weet bedekken we daarmee immers ook een mogelijke oplossing voor een reëel probleem van de Europese integratie.

Een paar weken geleden is er bij ons thuis een muurtje gestuct. Lekker glad, makkelijk hanteerbaar voor de verfroller. 

Er is veel kritiek op het democratisch gehalte van de Europese Unie. Wubbo Wierenga kon met zijn column op deze plek vorige week zo aansluiten in de rij. Van populist tot eurofiel, niemand is helemaal tevreden.

“Europese macht kan ook heilzaam zijn” was de kop boven een interview in het FD waarin Gert-Jan Segers uitlegde dat hij niet langer argwanend staat tegenover “superstaat Europa”. Veel beter is het om de vraag te stellen: “waar kan de macht en kracht van de EU ons verder helpen?” Vooral voor grensoverschrijdende thema’s – migratie, asiel, klimaatverandering, belastingontwijking – ziet hij dat de macht en kracht van Europa het verschil kan  maken. En ook voor financieel-monetair beleid geldt dat de gezamenlijke aanpak die al is ingezet met de muntunie eigenlijk onontkoombaar is.  

Een inleiding bij de grondwet is een slecht idee, vindt Jan Werkman. Hij wil gedeelde waarden liever bevorderen via debat, media en het onderwijs. Een glibberig pad. Een preambule is juist (onderdeel van) een uniek, rechtsstatelijk antwoord op het normen en waarden debat.

Het is vrij simpel om de aandacht van een filosoof te grijpen in de politiek: begin over normen en waarden. Aan de ene kant zijn normen en waarden ongelooflijk belangrijk in ons leven. En tegelijkertijd weet iedereen hoe ongrijpbaar ze kunnen zijn. In deze tijd van schijnbaar groeiende polarisatie is het begrijpelijk dat velen verlangen naar versterking van onze ‘kernwaarden’. Maar het voorstel in het verkiezingsprogramma om deze kernwaarden op te nemen in een preambule op de Grondwet slaat de plank volledig mis.

Henk Valk vindt dat taakspecialisatie niet ten koste mag gaan van de grondwettelijke hoofdtaken van de Nederlands krijgsmacht. Ik deel die opvatting voor zover het gaat om grondwettelijke taken zoals het ondersteunen van de overheid bij nationale rechtshandhaving en rampenbestrijding. Maar het is niet goed denkbaar hoe we zonder specialisatie invulling kunnen geven aan de andere grondwettelijke hoofdtaken: de verdediging van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied en de  bescherming van de internationale rechtsorde.

De Meidagen van 1940 zijn een herinnering waar vermoedelijk elke Nederlander een ongemakkelijk gevoel bij krijgt. Zelfs ik, terwijl het mijn opa was die op de Grebbeberg lag. Henk Valk schreef in zijn column dat de toenmalige gebeurtenissen een waarschuwing bevatten voor nu. Dat ben ik met hem eens. Toch deel ik zijn conclusie niet.

Misschien heb ik wel een tweede-generatie oorlogstrauma. De laatste jaren besef ik mij hoe mijn wereldbeeld gestempeld is door de Tweede Wereldoorlog. Ik ben opgegroeid met de verhalen van mijn ouders en grootouders over die oorlog. Ik las er boeken over. Uit die verhalen begreep ik dat de staat van onze defensie slecht was. Dat Nederland in de meidagen van 1940 overrompeld werd en in slechts vijf dagen op de knieën gedwongen. Het feit dat we daarna vijf jaar onder bezetting leefden van het meest kwaadaardige regime uit de geschiedenis, heeft mij angst aangejaagd.  

De roep om een correctief referendum of burgerraden tonen aan dat de band tussen kiezer en gekozene aan onderhoud toe is. Een keer per 4 jaar stemmen is gewoon te weinig. Als we niets doen worden verkiezingen slechts een moment om wantrouwen uit te spreken over politici.

De politieke standpunten over kernenergie komen grofweg overeen met de bekende links-rechts verdeling. Rechtse partijen verwelkomen het als dé oplossing voor de energietransitie. Linkse partijen zien er geen heil in. Keurige middenpartijen, zoals de ChristenUnie, zitten ergens halverwege. En dat is lastig want ergens voor noch tegen zijn, dat klinkt niet bepaald overtuigend: ‘we houden de deur maar open, want eigenlijk weten we het gewoon nog niet.’

De afgelopen twee weken hebben Arjan Westerveld en Jan Werkman columns geschreven over het referendum. Het leverde een mooie discussie op. Zij benaderen het referendum vooral vanuit de staatsrechtelijke verhoudingen. Hoe is de relatie tussen kiezers en volksvertegenwoordigers? En moet democratische besluitvorming gecorrigeerd kunnen worden? Ik wil echter graag een ander perspectief inbrengen, namelijk dat van digitalisering.

Arjan Westerveld zegt het terecht in zijn column vorige week: àls je kiest voor een correctief referendum, dan moet je het goed doen. Maar zelfs met de verbeteringen die hij voorstelt is het discutabel of een referendum een goed idee is. Laten we eerst een stap terug doen en de principiële vraag stellen: voor welk probleem is een correctief referendum de oplossing? Vaak wordt dan gewezen op het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Eens in de vier jaar stemmen zou kiezers onvoldoende het gevoel geven dat zij gehoord worden. Ons democratische stelsel zou ongeschikt zijn om het vertrouwen van kiezers terug te winnen. En dus moet het op de schop.

Een referendum als noodrem. De afgelopen twintig jaar is die uitdrukking vaak gebruikt wanneer binnen de ChristenUnie werd gesproken over referenda. Bijvoorbeeld door oud-senator Jurn de Vries, de commissie Schutte en, in zijn laatste boek, partijleider Gert-Jan Segers. De metafoor van de noodrem maakt duidelijk dat het referendum slechts is bedoeld als aanvulling op de representatieve democratie. De kans op misbruik moet –net als in de trein - zo klein mogelijk blijven. 

Nederland puzzelt. Niet alleen om de lockdown door te komen maar ook over de energieopwekking in de toekomst. Beleidsmakers, inwoners en bedrijven staan over de tafel heen. Iedereen houdt een puzzelstukje vast. Er wordt gelet op betaalbaarheid, geschikte locaties en draagvlak. Langzaam maar zeker worden de contouren zichtbaar van een energiesysteem dat onuitputtelijke energie levert zonder roofbouw te plegen op onze planeet. En dat alles voor 2050.

Jan Steven Eilander pleitte vorige week voor ‘koele rekensommen’ en een ‘groen-realistische aanpak van de energietransitie’. Maar zoals de titel van zijn column ‘kiezen voor kernenergie is groen realisme’ al weggaf: de auteur wil ergens heen met deze berekeningen. 

Het congres van de ChristenUnie stemde onlangs in met een amendement op het verkiezingsprogramma waarmee de deur voor nieuwe kerncentrales open wordt gezet. Een historische stap? Wellicht; duidelijk is in ieder geval dat de brede maatschappelijke opvatting ten aanzien van deze energiebron in vrij korte tijd gekanteld is. VVD, CDA en zelfs D66 omarmen de energiebron in hun verkiezingsprogramma als onmisbaar onderdeel van de energievoorziening van de toekomst. Dit was 3 jaar geleden ondenkbaar.

Binnen veel politieke partijen was het de afgelopen jaren hommeles. Onvrede over de politiek leider of heftige interne debatten. Hiermee vergeleken is de ChristenUnie een oase van rust. Dat is positief, maar andere kant: hebben we het niet te gezellig met elkaar? Wordt het niet tijd voor meer debat?

Politieke partijen zijn het over weinig eens. Maar deze dagen is er één credo te horen waar links en rechts, coalitie en oppositie het over eens zijn: de menselijke maat moet terug in het beleid.  Maar zo eensgezind als dit klinkt, zo problematisch kan ook dit voornemen in de uitvoering worden.

Het concept verkiezingsprogramma van de ChristenUnie maakte mij blij, ook al zijn er nog de nodige verbeterpunten. Een van die punten gaat over het toezicht op uitvoeringsorganisaties, zoals de belastingdienst, het UWV en de IND. Daar is veel misgegaan de laatste jaren. Kern daarvan is dat systemen leidend zijn geworden en mensen uit zicht zijn geraakt en zelfs dreigen in het systeem vermalen te worden. Dat kan en mag niet.

De bestorming van het Amerikaanse Capitool is een ongekend en bizar slotstuk van wat volgens velen de geschiedenis in zal gaan als het slechtste presidentschap in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Na een opzwepende toespraak van de president gebeurde uiteindelijk dat wat niemand had voorzien: een woedende menigte wist het capitool binnen te dringen. Gekozen volksvertegenwoordigers moesten rennen voor hun leven en het duurde uren voordat de politie de orde hersteld had en Vicepresident Pence de vergadering kon heropenen.

Tim is boos op zijn moeder, omdat ze niet gescheiden is van zijn gewelddadige vader. Door een breuk met vader had moeder hem kunnen beschermen tegen diens grillen. ‘Dit gaat te ver, hier haal ik je vandaan’. Maar zo ging het niet. Tims grote vraag is: ‘Mama, waarom had je de ballen niet?’

Begin november presenteerde ChristenUnie een rigoureus plan om de belastingen te hervormen. Een publiek debat heeft dit vooralsnog niet opgeleverd - de media waren kennelijk meer geïnteresseerd in de periodieke ophef over onderwijsvrijheid. Helaas, want dit is bij uitstek een onderwerp waar het in de politiek over zou moeten gaan.

Het jaar 2020 loopt ten einde en stond bijna helemaal in het teken van corona. Voor zo’n pandemie is jarenlang gewaarschuwd en toch overviel het ons. Nu we driekwart jaar verder zijn leren we steeds iets meer over dit virus. Het is de brug bouwen terwijl je erop loopt.

Onlangs verscheen het SCP-rapport over vijf jaar decentralisaties in het sociale domein. Het rapport is niet het eerste signaal, maar zet weer eens op een rij dat de decentralisaties niet zo zijn uitgepakt als bedoeld. Kan de ChristenUnie nog wel achter de decentralisaties staan, nu de vlag er zo bij hangt?

Er was eens een klein hondje dat het liefst in zijn hokje bleef, waar het droog en warm was. Soms ging hij even naar buiten om in de tuin te ravotten met zijn puppy-vriendjes. Maar wanneer er dan grote honden voorbij het tuinhek liepen, draafde hij snel terug naar zijn hok en kroop hij zo ver mogelijk naar achteren. En als de grote honden de brokjes uit zijn voerbak opaten, wat niet zelden gebeurde, kefte hij nijdig naar hen. Maar vechten? Nee, dat deed hij toch maar niet.

De Brexit-saga is een veel belangrijker onderwerp dan de verkiezingen in de VS. De handel tussen EU en Verenigd Koninkrijk is qua omvang vergelijkbaar met de handel met de VS. Maar de uitkomsten van een ‘no-deal’ zijn vele malen extremer, terwijl er naast economische consequenties ook nog de Ierse kwestie speelt. Waar de strapatsen van Trump en het tellen van de stemmen in verschillende Swing-states op de voet gevolgd werd, ebt de aandacht voor Brexit steeds meer weg.

Deze column zou heel kort kunnen zijn. Mijn boodschap is namelijk: ‘Overheid, communiceer meer vanuit begrip.’ Een heldere oproep. Maar dan doe ik ook alsof gedrag los verkrijgbaar is. Strikte gedragsinstructies zijn effectief in een crisissituatie. Maar al gauw roept het irritatie op.

Eind deze maand stellen de ChristenUnie-leden de kandidatenlijst vast voor de komende Kamerverkiezingen. Uw columnist van dienst heeft geen politieke aspiraties, maar volgt dit proces met veel interesse - het gaat immers om de politieke voorhoede van de partij. Traditiegetrouw bevat de lijst capabele en talentvolle mensen, maar helaas ontbreekt er een techkandidaat op een verkiesbare plek en dat is een gemiste kans voor de ChristenUnie.

Onder het mom dat kerncentrales vrijwel geen CO₂ uitstoten, worden ze door sommige partijen ineens gezien als een duurzame oplossing. Duurzaam betekent dat iets op de lange termijn houdbaar is. Je kunt natuurlijk naar radioactief afval kijken als iets duurzaams, want het gaat  tenslotte duizenden jaren mee. Voordat er besluiten worden genomen die impact hebben op de komende eeuwen, lijkt het me dan ook verstandig om eens te kijken naar de locaties van de kerncentrales en het radioactieve afval.

Na de persconferentie van premier Rutte en minister de Jonge volgde al snel een whatsappberichtje van een collega-fractievoorzitter. Moesten we de algemene beschouwingen donderdag niet digitaal houden, in plaats van fysiek? Snel volgde bijval. “Laten we niet de randen opzoeken”, had Rutte immers gezegd. En laten we als raadsleden het goede voorbeeld geven.

Ze hadden niet mijn kleur. Honderd paar ogen staarden mij aan. Honderd gezichten met één dezelfde kleur. Met neergeslagen ogen ging ik achterin zitten. Niemand die lachte of een hand gaf. Wie zouden ze denken dat ik ben? Een informant van de overheid of een blanke terrorist? Ik glimlachte maar eens vriendelijk.

De bibliotheek in Almelo wordt met sluiting bedreigd. Een nieuwe bezuinigingsronde vanuit de gemeente gaat de organisatie niet overleven, zo stelt de Twentse bieb. Bezuinigingen en de lokale overheid: die twee woorden in een zin doen vertrouwd aan. Veel Nederlandse gemeenten kampen al jaren met tekorten. De oorzaak daarvan  lijkt gezocht te moeten worden bij de Rijksoverheid. 

‘Zie de mens’. Zo vat ik het streven van Carola Schouten samen. Ze vertelde erover in Zomergasten. En ze liet die avond ook zichzelf zien. Moedig en krachtig in haar openheid over de moeilijke vraagstukken op haar bord. Worstelend met vergeving en genade. Het is soms makkelijker een ander te vergeven dan onszelf.

De mensenonterende situatie in Moria en de reactie hierop van het kabinet heeft geleid tot veel kritiek op de ChristenUnie-fractie. Zowel van binnen als buiten de partij dezelfde kwalificaties: onbarmhartig, ontoereikend en onchristelijk. Niet alleen het team van Gert-Jan, maar wij als ledenpartij moeten ons dit aantrekken.

Op vakantie heb ik vaak bijzondere ontmoetingen. Deze zomer trof ik op het bungalowpark bijvoorbeeld twee Duitse badgasten. Na een onschuldig praatje nam het gesprek een onverwachte wending toen het coronavirus te sprake kwam. “U laat uw kinderen toch niet inenten?” vroeg mevrouw met een indringende blik. “Informieren Sie sich!”, vermaande ze mij, waarna een lang betoog volgde over een complot van de elite. Allemaal te vinden op het internet.

Soms schaam ik me ervoor om Nederlander te zijn. Waar in Griekenland kinderen zonder ouders, onderdak en uitzicht op een toekomst hutje en mutje in schamele tentjes verblijven, discussiëren de Nederlanders over het binnenhouden van ouderen en kwetsbaren zodat onze jongeren niet te veel onder de coronamaatregelen hoeven te lijden.

Het massale applaus voor zorgpersoneel dit voorjaar, midden in de corona uitbraak, heeft geleid tot lelijke politiek.

Corona en het klimaat. Hoe verder we in de pandemie komen, hoe duidelijker de parallellen worden tussen beiden: de ontwikkeling van de pandemie en de aanpak ervan zijn een compacte weergave van onze omgang met klimaatverandering.  

Meerdere prominente CDA’ers hebben zich gekandideerd als lijsttrekker voor de komende Tweede Kamerverkiezingen. Wordt het Pieter, Hugo of Mona? Nu zult u mij niet snel zien canvassen voor het CDA, maar deze procedure laat mijn christelijk en democratisch hart sneller kloppen. Mijn appel voor de ChristenUnie: volg hierin het CDA.

‘Samen krijgen we corona onder controle’. Met deze slogan proberen we nu al maanden dat verschrikkelijke virus te domineren. Nieuw-Zeeland had laatst de fase ‘geëlimineerd’ bereikt. Helaas is dit inmiddels achterhaald, maar petje af! Was het bij ons ook maar zover, of niet?

2021 wordt, als het aan de Europese Commissie ligt, het jaar van de trein. Je zou zeggen, een mooie kans voor Nederland om te stoppen met het promoten van de luchtvaart en geld te gaan steken in een betere infrastructuur op het spoor. Snellere, goedkopere verbindingen en efficiënte nachttreinen, zodat het grootste deel van Europa met de trein te bereiken is. Gezien de spoorverschillen tussen de landen kan Nederland dit niet alleen en kan Europa dit niet zonder de lidstaten. Als slimme handelsnatie zou Nederland hierin voorop kunnen lopen.

Van nature ben ik nogal gezagsgetrouw. Dacht ik. Toch merk ik dat ik wrevelig word van afzetlinten, eenrichtingsvoetgangersverkeer en opdringerige handpompjes alcohol. En hoewel ik niet houd van mensenmassa’s, verlang ik naar de tijd dat ik me daar onbekommerd in kan begeven.

“De kerk moet ook de nationaal gekleurde teksten niet laten liggen en alleen maar de universalistische lijnen willen zien.” Citaat van een theoloog. Of, ander citaat: “Lange tijd hebben we vooral - ook vanuit de bijbel - openheid, gastvrijheid en samen optrekken benadrukt. Maar als je kijkt hoe de bijbel de omgang met vreemdelingen bespreekt levert dat een veel genuanceerder beeld op.”

Met deze column sluit ik mijn tijd als columnist voor het WI af. Wie me gevolgd heeft, weet dat mijn grootste zorg om de samenleving is dat die uiteen valt in door groepskenmerken bepaalde identiteiten – dankzij etnisch nationalisme op rechts en identiteitspolitiek op links.

Maandagmiddag twaalf uur: ik sluit onze wekelijkse groepstherapie af. We hebben twee uur gepuzzeld op hechtingsstijlen, interpersoonlijke patronen en thema’s als autonomie en verbondenheid.

In mijn vorige column hield ik een pleidooi om ook in coronatijden onze digitale vrijheden te koesteren. Inmiddels zijn we zes weken verder en lijkt het erop dat er een tracingapp komt voor bron en contactonderzoek. Dit lijkt mij onwenselijk, maar het laat ook een onderliggend probleem zien: het gebrek aan data ethiek bij politieke besluitvorming.

De lockdown heeft ons doen beseffen dat een reset mogelijk is. Dat we niet voor altijd op dezelfde wijze door hoeven met ons leven en samenleven. Of zeggen we dit om de coronacrisis nog enige zin te geven? Om een perspectief te hebben dat ons helpt om over de benauwende horizon van deze crisis heen te kijken?

Met de ene hand geeft dit kabinet miljarden uit om de stikstof terug te dringen, terwijl ze met de andere hand miljarden steekt in het in de lucht houden van vliegtuigen. Hoe is dat te rijmen met elkaar?

Nu er in de coronacrisis al zoveel geschreven is over de overheid, de gezondheidszorg en de economie, lijkt het mij goed om een stuk te schrijven over wat het thuis blijven voor mij als persoon betekent. Na meer dan een maand in deze ‘intelligente lockdown’ heb ik het bij vlagen namelijk moeilijk. Ik woon samen met mijn zus in een appartement in Utrecht Overvecht. Met 85 vierkante meter hebben we gelukkig ruimte genoeg voor twee personen, maar de muren komen wel op ons af. Mijn zus en ik hebben allebei een geschiedenis van somberheid en depressie. Deze lockdown confronteert ons daar elke dag mee.

Er is een tekort aan mondkapjes, medische apparatuur en medicijnen. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa en daarbuiten. De VS ging er met de mondkapjes van de Duitsers vandoor, de Italianen met die van Nederland. Het gevolg is dat bevriende landen rollebollend over straat gaan. Onze Rijksoverheid benadrukt dat we elkaar allemaal nodig hebben met de slogan 'Alleen samen krijgen we Corona onder controle'. Gaat samen alleen over Nederland of ook over Europa?

In deze eerste weken van de ‘intelligente lockdown’, tevens de weken rond Pasen, is er veel dat we niet weten. We weten nog niet of het eerste ‘ombuigen van de curve’ dat we nu zien, zal doorzetten. We weten nog niet hoe snel we voldoende beschermingsmaterialen hebben voor iedereen in een zorgberoep.

Mark Rutte oogstte veel lof met zijn toespraak over de verlenging van de Corona-maatregelen. Direct, duidelijk, presidentieel. Wat mij in positieve zin is bijgebleven is zijn pleidooi voor een volwassen democratie. Geen regering die burgers oplegt wat te doen, maar kabinet en burgers gezamenlijke ten strijde tegen het virus. Mijn aanvulling: laten we in deze tijden ook onze digitale vrijheden koesteren.

Het is deze dagen zoeken naar hoopvolle tekenen. Tekenen die ons boven de corona-crisis uit tillen. We smachten naar signalen dat de maatregelen effect hebben en het aantal besmettingen daalt. We leven op als we horen wat deze crisis losmaakt aan mooie initiatieven in de samenleving. We mogen dankbaar zijn dat de natuur opademt en dat (sommige) gezinnen nader tot elkaar komen.

De coronacrisis heeft allerlei voordelen, maar één is onderbelicht. Het regeerambt wordt weer ernstig opgevat. Blijkbaar is niets minder dan een pandemie nodig om dat voor elkaar te krijgen. Want hoe anders was de sfeer slechts een half jaar geleden, op 22 augustus om precies te zijn. Plaats van handeling: Oisterwijk.

Het zal niemand ontgaan zijn: het corona-virus is neergestreken in Nederland en heeft steeds grotere gevolgen voor ons publieke leven. Zelf heb ik de laatste weken weinig anders gedaan dan het bedrijf waar ik werk klaarmaken voor grootschalig thuiswerken zonder onze dienstverlening te verstoren.

Corona-griep is geen pretje, laat ik daar helder over zijn. Het is een nare ziekte waar mensen flink beroerd van worden en zelfs aan overlijden. De crisissfeer rond dit virus is begrijpelijk en terecht. Maar crises hebben ook onverwachte goede kanten.

De politiek verdeelt, maar de overheid verbindt. Deze woorden heb ik de laatste tijd vaker gehoord van  veelal jonge mensen in dienst van de overheid. Het is een soort mantra.

“Als u niet herkenbaar op de foto wilt, kunt u achter in de zaal gaan zitten”. Dit soort aankondigingen zie je steeds vaker op bijeenkomsten of congressen. Het is een uitvloeisel van de AVG, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, die sinds 28 mei 2018 van kracht is. Personen mogen niet langer zomaar herkenbaar op de foto gezet worden, want dan zijn het persoonsgegevens. Best lastig. Maar onschuldig. Zo onschuldig is de AVG echter niet overal.

"We betalen teveel belasting aan Europa" riep de jongen rechtsachter in het lokaal, "en politiek boeit gewoon niet".  Mijn gastles over het Europees Parlement moest op dat moment nog beginnen. Er is veel onwetendheid over Europa. De nieuwe Europese Commissie heeft dit ook gezien, en wil er verandering in brengen met een twee jaar durende conferentie die de betrokkenheid van burgers bij de EU moet vergroten. Eerlijk gezegd geloof ik niet zo in deze conferentie. Wat we nodig hebben zijn politici met lef.

Deze week verscheen het langverwachte rapport van onderzoeker Els van Wijngaarden over ‘voltooid leven’.  De conclusie loog er niet om: de wens van gezonde ouderen om niet meer te willen leven is zeldzaam en, belangrijker, meestal niet duurzaam. Onder een gevoelde levensmoeheid zit een wens om béter te leven -zinvoller, meer in verbinding-, en niet zozeer een rationele, autonome wens om níet te leven.

In de oudheid was het vaste prik. Zo tegen de lente, als de bloemetjes bloeiden, begon het te kriebelen en trokken de koningen er op uit: “Ten oorlog!” Die oorlog kon om van alles draaien: van behoud van waterbronnen tot het plunderen van de buurman. Soms wist niemand meer de echte reden.

Donderdag verscheen een oproep in Trouw om de maximumstraf voor doodslag te verhogen. Die hartenkreet kwam Gerrit van der Brug, topman bij het Openbaar Ministerie. Volgens hem is het gat tussen de maximumstraffen voor moord en doodslag te groot.

Op het laatste ChristenUnie-congres zagen we een filmpje van een schaatsende Roel Kuiper. Het balanceren op twee ijzers stond model voor het lastige evenwicht tussen overheid en markt. Terugkeer van het algemeen belang is nodig. Dit verlangen naar een samenleving met aandacht is me uit het hart gegrepen. Zeker in de zorg, want daar is de balans nog altijd ver te zoeken.

Enkele maanden geleden verscheen de ‘Monitor digitale geletterdheid Primair Onderwijs 2019’. Een uitgebreid onderzoek waaruit blijkt dat onze kinderen en hun basisscholen met een gemiddelde van 4,9 slecht scoren op het gebied van privacy, informatieveiligheid en mediawijsheid.

"Onze oorlog tegen de natuur moet stoppen, en we weten dat het kan", zei VN-chef Antonio Guterres op 1 december, aan de vooravond van de klimaattop in Madrid. Als je Guterres hoort dan zou je denken dat de klimaattop vooral over natuur gaat. Wie het programma bekijkt echter vooral woorden als ‘systems’, ‘funds’ en zelfs ‘gender and climate change’. De woorden ‘nature’ of ‘biodiversity’ zijn niet te bekennen.

Ik maak me zorgen om Forum voor Democratie. Afgelopen weekend hield die partij haar congres. Frisse jeugdige heren en dames, een zeer goedgevulde zaal, met op-het-randje-van-onfrisse ideeën.

Ze zitten overal. Een vijfde colonne van onderkruipers die stiekem onze samenleving naar de Filistijnen helpt. In spiegelende kantoortorens bedenken ze hun duistere plannen. Ze willen de wereld naar hun hand zetten, zo staat in hun geheime protocol. Iedereen is tegen ze en ze krijgen van alles de schuld. Van de afbraak van de verzorgingsstaat en het lerarentekort tot het verdwenen ‘touwtje uit de brievenbus’. We noemen ze ‘neoliberalen’. Met marktwerking vermorzelen ze de sociale structuren. Voor de mens achter de cijfers is geen aandacht meer.

High, stoned, skaffa. Deze woorden kun je gebruiken om je gevoel te omschrijven als je onder invloed bent van drugs. Deze woorden kun je inmiddels ook wel toepassen op de politiek en overheid als het gaat om de bestrijding van gebruik en smokkel van harddrugs in Nederland.

Het Malieveld wordt druk bevolkt deze weken. Leraren, boeren, jeugdzorgmedewerkers en bouwers willen gezien en gehoord worden in de vele crises die ons land bezighouden. Gekscherend maakte De Speld al een rooster voor het Malieveld voor 2020.

Het klimaat is een van de topprioriteiten van het nieuwe Europese parlement en de Europese commissie. Binnen honderd dagen na zijn aanstelling moet Frans Timmermans met een Green Deal komen. Deze Green Deal is een alomvattend klimaatplan, wat moet leiden tot een klimaatneutraal Europa in 2050. Hoe gaat Timmermans dat doen? Immers, zowel inhoudelijk als financieel staat hij voor een grote uitdaging.

Het H-woord. Niet lang geleden een taboeonderwerp binnen met name de rechtste politieke partijen als het gaat om hypotheekrenteaftrek. Christelijke partijen, ChristenUnie in het bijzonder, hebben iets soortgelijks met een ander H-woord: de waardering van het homohuwelijk. Een precair onderwerp waar de achterban verschillend over denkt en waar partijprominenten zich niet zo snel publiekelijk over uitspreken.

Bovenop de Acropolis van Athene staat het Parthenon, de tempel van de godin Athina. Vanaf zo ongeveer elke plek in de stad kun je haar zien.

Hoe houdbaar is onze vorm van politiek nog? Ik vraag me dat steeds vaker af. Met steeds meer kleine fracties en steeds moeilijker te smeden coalities lijkt de rek er soms uit. Voor grote beslissingen is er een hoop kunst- en vliegwerk nodig om een politieke lijn te bepalen waar genoeg partijen zich senang bij voelen. Het gevolg is lange processen en onduidelijke communicatie. En de burger weet niet bij welke partij ze moet zijn om echt gehoord en begrepen te worden. Het wordt tijd voor een andere manier van volksvertegenwoordiging.

Misschien ken je het wel. In the heat of the moment ontbreken de woorden. Later vallen je dan allerlei gedachten in. Had ik dit of dat maar gezegd...

Jongeren die staken voor het klimaat, boeren in actie en een brandbrief van werkgevers dat tienduizenden banen op de tocht staan door de stikstofcrisis. En dat allemaal in één week tijd. Iedereen ziet het probleem van klimaatverandering, maar niemand de oplossing en iedereen strijdt voor zijn eigen hachje.  Ja, we weten wel dat minder hard rijden, minder koeien, minder industrie en minder gas goede stappen zijn als het gaat om vermindering van broeikasgassen. Maar deze stappen doen pijn. En als je als bestuurder of politicus dan zo’n lastig besluit neemt, wordt je weggezet als klimaatgekkie. Je kijkt wel uit, toch?

Vrijheid van onderwijs is ons als christenen dierbaar. Steeds meer komt dit recht onder druk te staan door de misstanden in het islamitisch onderwijs.  Elke keer als het islamitisch onderwijs in de problemen komt, wordt er gelijk discussie gevoerd over het inperken van de onderwijsvrijheid. De seculiere mens heeft eenmaal geen religieuze antenne en heeft onvoldoende vermogen om het onderscheid te maken tussen wat christelijk en wat islamitisch is. De politiek moet zich echter expliciet richten op de islamscholen in plaats van op religieus onderwijs in het algemeen.

“En toch zal zelfs de moordenaar van Derk een advocaat vinden die het onderste voor hem uit de kan haalt. Zo hoort het namelijk.”

Inmiddels dagelijks in het nieuws: alarmerende berichten over klimaatverandering. Van bosbranden in de Amazone tot wetenschappelijke rapporten die aangeven dat we als mensheid voor een ongekende opgave staan om binnen de komende tien jaar het klimaat te kunnen redden. Om in 2030 de mondiale uitstoot gehalveerd te hebben.

Deze zomer vierde ik vakantie aan het Lauwersmeer. Voor wie dit meer niet kent: het was ooit een zeearm tussen Groningen en Friesland. In 1969 werd hij afgesloten en in één klap werd de vissersgemeenschap in het Groningse Zoutkamp afgesloten van zijn broodwinning. In optocht gingen de vissers naar Den Haag. Stoere mannen in het zondagse pak, onbeholpen met hun protestborden. De machteloosheid en boosheid stralen af van de zwart-wit foto’s in het Zoutkamper museum. Een van hen schreef een gedicht, waarin deze gevoelens voelbaar worden:

Er is in afgelopen jaren veel gezegd over onze ‘kenniseconomie’. Er is in Nederland een berusting ontstaan in het feit dat wij geen producerend land meer zijn. Wij zijn een land dat het moet hebben van onze kennis en expertise. Door het delen van informatie en methodes kan Nederland groot zijn. Ik zie in die manier van kijken naar onze economie wel problemen.

De TU Eindhoven heeft een vrouwenquotum vastgesteld voor hoogleraren. Eerlijk gezegd had ik het nooit zo op vrouwenquota. Het heeft iets sneus over zich. Vrouwen kunnen het blijkbaar zelf niet, en hebben hulp nodig. Maar blijkbaar zijn quota nog steeds nodig om diversiteit voor elkaar te krijgen. Hoe is het bij de ChristenUnie eigenlijk gesteld met discriminatie en diversiteit?

De opkomst van de immigranten uit de islamitische landen is een van de belangrijke reden van de polarisatie in de samenleving en is ook een voedingsbodem voor de opkomst van rechts-radicalen en als reactie daarop links-radicalen. De politieke wil om een grondige en serieuze verandering te brengen in het immigratiebeleid is tot op heden uitgebleven. Dat heeft te maken met de politieke luiheid en het ontbreken van daadkracht.

Afgelopen week heeft minister Carola Schouten haar ‘Realisatieplan Visie LNV. Op weg met nieuw perspectief’ gepresenteerd. Belangrijk kritiekpunt is dat de minister te weinig regie zou nemen, terwijl dat haar nadrukkelijk, via een motie, was gevraagd.

Vorige week schreef Bas de Groot hier over wat hij zag als een “hoopvolle breuk” tussen ChristenUnie en SGP rondom de fractievorming in Brussel en de coalitievorming in Zuid-Holland. Daar maakte hij weinig vrienden mee, in ieder geval in kringen van SGP en hun ‘new found friends’ bij Forum.

Voor veel ChristenUnie-stemmers waren de afgelopen weken niet makkelijk. Een gezamenlijke lijst met de SGP voor de Europese Verkiezingen, de mogelijkheid van een Europese fractie met Forum en tot overmaat van ramp werd er ook nog onderhandeld met de partij van Baudet voor het provinciebestuur in Zuid-Holland. Tot afgelopen woensdag.

Het debat rondom Europa werd voornamelijk gevoerd op twee flanken. Aan de ene kant waren er partijen als PVV, Forum voor Democratie en, vooruit, Jezus Leeft die uit de Europese Unie willen. Een #Nexit. Aan de andere kant vlogen op mijn social media de advertenties van D66 voorbij. Deze gingen over meer en meer Europa. De laatste dagen voor de verkiezingen hoorden we het geluid van de zelfbenoemde middenpartijen nog even: we blijven in de EU, maar de invloed vanuit Brussel moet beperkt blijven. Na de eerste exitpoll werd duidelijk dat PvdA de sterkste boodschap had voor Nederland: een Nederlander kan de baas van Europa worden!

Ontlasting moet deel worden van onze economie. En dat moeten we in Europa regelen.

We moeten het even hebben over het ‘moreel kompas’. De afgelopen weken beriepen de nodige politici zich op het hunne nadat ze in het nauw waren geraakt over hun (declaratie)gedrag. De afgekloven beeldspraak vergeven we ze maar even.

Vorige week pleitte D66-leider Rob Jetten voor een mondiaal natuurakkoord. Hij zou graag zien dat Europa de leiding neemt om volgend jaar op de internationale natuurtop in Peking een akkoord voor biodiversiteit op te stellen, in navolging van het Parijsakkoord uit 2015. In Trouw beargumenteerde hij waarom: “We genieten allemaal van natuurdocumentaires en we willen allemaal nog een keer een safari maken. Kan dat nog als er op Borneo alleen nog palmolievelden zijn, en dus geen orang-oetans meer?” Au. Ik hoop van harte dat niet de safari’s, maar de orang-oetans zelf het doel zijn van het op te stellen mondiale natuurakkoord. Want meer natuurbehoud is absoluut nodig, maar het helpt niet als we daardoor meer gaan vliegen.

Het 100-jarig jubileum van de pacificatie van 1917 ligt nu twee jaar achter ons. Het lijkt er steeds meer op dat we het heuglijke einde van de schoolstrijd herdenken door ons met volle kracht te storten in een herhaling ervan. Nieuwe tijden geven nieuwe problemen. Zo is er terechte zorg over scholen als het Haga-lyceum, waar de letter van de wet (onderwijsvrijheid) lijkt te worden gebruikt om de geest van de wet (opvoeden tot bij deze samenleving betrokken burgers) te ondermijnen.

‘Hier in Limburg hebben wij geen provinciehuis, maar een heus gouvernement. Aan de oever van de Maas ligt het er sprookjesachtig bij, zeker in panorama vanaf de Sint Pietersberg. Als ik daar hardloop, bid ik soms stilletjes om een zetel voor de ChristenUnie bij de Statenverkiezingen van volgend jaar.’

De zomervakantie komt er weer aan. Voor de meeste mensen is dat een plezierig vooruitzicht. Lekker op vakantie. Misschien wel met familie. De vakantiereis van komende zomer zal echter niet voor iedereen even gelukkig uitpakken. Ik denk dan aan vrouwen en kinderen die over de grens meegenomen worden, hun paspoort en andere papieren moeten afstaan en vervolgens zonder rechten, documenten en hulp komen te zitten. Vaak gaat het om jonge vrouwen die te ‘Westers’ worden of weigeren vrijwillig met een partner te trouwen die in het land van herkomst woont.

Afgelopen zaterdag was ik te gast bij het Henri Veldhuis Symposium van The Rights Forum. Het was voor mij de eerste keer dat ik als voorzitter van PerspectieF zou gaan spreken of debatteren over het Israël-Palestina conflict.

Even gechargeerd: er zijn mensen die bang zijn dat onze cultuur ten onder gaat (aan islamisering bijvoorbeeld) en er zijn mensen die bang zijn dat de wereld door klimaatverandering onleefbaar wordt. Er zijn ook nog de pechvogels die bang zijn voor allebei; mijn indruk is dat die soort er niet zoveel is. Misschien is ons brein maar bedraad voor één doemscenario tegelijk.

Ik zat woensdagavond met mijn zoon van vier maanden oud, die net zijn nachtflesje kreeg, op schoot te kijken naar Thierry Baudet die een paar honderd meter verderop in Zeist zijn uil liet opstijgen. Mijn zoon weet niets van uilen en heeft er, naast frequent braken, ook niets mee gemeen. Het vrolijke wezentje in mijn armen weet zich in zijn hulpeloosheid geen keus dan een bodemloos vertrouwen in wie hem voeden, wat er om hem heen gebeurt, en dat hij daar deel is van een groter verhaal. Zo moet het ook de stemmers van Baudet zijn vergaan.

Dit is een ode aan mijn grootmoeder – ze is nu 94. Vanaf haar achtste werkte zij als turfsteker in het veen. Niet omdat het kon, maar omdat het moest. Zwaar werk, dat de gemiddelde man van vandaag niet meer zou doen. Na de oorlog bouwde haar generatie de welvaart op die gewone mensen in staat stelde méér te zijn dan loonslaven. Zij is een taaie.

Het hoopvol realisme van de ChristenUnie doet recht aan de dagelijkse spanningen tussen ideaal en werkelijkheid, en biedt bij elk onderwerp een prettige bandbreedte om op het standpunt te reflecteren. In het klimaatdebat mis ik nog wat realisme.

De toekomst van de Europese Unie staat op het spel tijdens de aankomende verkiezingen. Gaan we voor meer federalisme met als resultaat een Europese grootmacht of toch meer soevereiniteit naar de lidstaten? Juncker kiest nu voor meer federalisme. Hij vindt daarbij prominente staatshoofden uit onze Unie aan zijn zijde. Denk daarbij aan Emmanuel Macron die Europees federalisme als unie-ideologie niet schuwt. De Britse reactie kennen we, maar hoe varen de aspirant-lidstaten daar eigenlijk bij?

‘Wat wij gaan doen als we een absolute meerderheid behalen…’ Zo zou ieder verkiezingsprogramma eigenlijk moeten beginnen. Nu er meerdere verkiezingen aankomen is het goed om weer eens aandacht te geven aan de verkiezingsbeloften. Vooral denk ik dat het tijd is dat de kiezer leert om er anders naar te kijken.

Het vorige kabinet vroeg staatscommissie Remkes na te denken over de houdbaarheid van het parlementaire stelsel. In de afbakening van het rapport stelt de staatscommissie dat 'het bieden van oplossingen voor onvrede over concrete resultaten van beleid of de dieperliggende oorzaken van maatschappelijke onvrede buiten haar opdracht vallen.' Begrijpelijk, maar jammer. Want als je het over het functioneren van de democratie hebt, doen onvrede over beleid of de maatschappij in het algemeen er natuurlijk wel degelijk toe.

Wat een hardwerkend Kamerlid vermag. Het debat over het kinderpardon moet voor Joël Voordewind een mooie dag zijn geweest. Mede dankzij zijn standvastigheid wordt er opnieuw gekeken naar hier gewortelde kinderen die buiten het kinderpardon dreigden te vallen. “De wonderen zijn de wereld nog niet uit”, aldus Voordewind, en zo is het.

We staan met z’n allen voor de uitdaging onze CO2-uitstoot naar beneden te krijgen. Eén van de maatregelen die daar een bijdrage aan levert is minder hard rijden. Maar oh, wat ligt dat gevoelig. 130 km/u mogen rijden op de snelweg is een recht geworden, waar we niet zomaar op terug willen komen.

Ik weet het nog goed, van achttien jaar geleden. Zij op haar mooist, ik met een das, en voor ons stond een wildvreemde in toga die anekdotes over ons opdiste die elk van de aanwezigen kende, behalve hij zelf. Wij kwamen er alleen maar voor een papiertje, want ‘trouwen’ – dat was wat je deed in de kerk.

Het pleidooi van Kinderombudsvrouw Kalverboer om kinderen van IS-strijders zo snel mogelijk hierheen te halen, glipte door de Nashville-affaire door alle nieuwsnetten. Recent schreef directeur van ons WI, Wouter Beekers, al een interessant stuk met als kop: 'Een heilig leven is een gehecht leven'. Bij die stelling passen ook de vraagtekens bij het terugkeren van IS-kinderen.

Vorige week werd VVD-leider Klaas Dijkhoff gekozen tot Politicus van het Jaar. De panelleden konden kiezen tussen onder andere de zwembadnaaktfoto (Baudet), de Trudeau-hemdsmouwen (Klaver) en de proefballon (Dijkhoff). De meest vertrouwde minister (Schouten) of het meest effectieve Kamerlid qua aangenomen voorstellen (Dik-Faber) stonden niet op het menu. Het was, in het jargon uit mijn wereld, de overwinning van de marketing over het product.

De Europese verkiezingen zijn geen ver-van-ons-bed-show. En ze staan voor de deur. Gelukkig beloven de peilingen veel goeds voor onze CU-gelederen. Tuurlijk, van beloften en sympathie alleen groeien de zeteltjes niet, maar het bijbehorend warme gevoel is in deze koude maanden best welkom. Helemaal omdat de rillingen me over het lijf lopen als ik denk aan wie het Europese bestuurseiland Brussel in de kou laat staan.

Toen de Fransen in opstand kwamen tegen de Zonnekoning drong het ook tot zijn Marie Antoinette door dat er sprake leek te zijn van honger. Haar reactie: “bien, is het brood op? Laat ze cakejes eten” In lijn daarmee legde een geestig schrijver, Jonathan Miller, president Macron in de mond: “kunnen ze geen diesel betalen? Laat hen Tesla’s kopen”. In Frankrijk is de geest uit de fles en die gaat niet zomaar terug. Buitenlandse Zaken heeft het reisadvies naar onze zuideroverburen aangescherpt.

Drie jaar geleden hebben 195 landen het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Het doel van dit akkoord is de wereldwijde stijging van de temperatuur te beperken tot 2 graden Celsius ten opzichte van de voor-industriële tijd, zeg, 1850. En, waar mogelijk, deze stijging zelfs tot 1,5 graad te limiteren. Ook het Europees Parlement en de Europese milieuministers hebben dit akkoord geratificeerd. Een gezamenlijk doel waar we bij uitstek ook gezamenlijk de schouders onder moeten zetten.

Elke verkiezing laat zien hoe het politieke landschap opschuift naar rechts. Hieraan ten grondslag ligt het gevoel dat de zorgen over een destabiliserende maatschappij, onder andere als gevolg van massa-immigratie, niet serieus worden genomen. Ondertussen winnen internationale verdragen aan invloed, en verdampt de democratische invloed op keuzes die de maatschappij tekenen

Vandaag wil ik een positief verhaal schrijven. Tegelijkertijd wil ik het ook over het kerkasiel hebben. In mijn hart ben ik ervan overtuigd dat dit best samen kan gaan. Een verhaal met een goede afloop. De familie Tamrayzan mag blijven en ook komt er een oplossing voor de andere vierhonderd gevallen. Allemaal dankzij de kerk. Hoera! In mijn hoofd zitten echter twijfels.

Af en toe moet je even twijfelen aan wat je altijd zeker wist. Zo’n moment had ik toen ik de Zondag met Lubach-uitzending over kernenergie keek. Tussendoor mompelde ik nog wat over straling, onze kinderen en kernafval, maar tegen het einde van het item was ik zo’n beetje om. VVD-fractievoorzitter Dijkhoff vindt het ook een goed idee. Nu wij nog? Volgens Carla Dik-Faber niet en dus zit een omslag er voorlopig niet in. Wat nu?

De oorlog was voorbij. De wederopbouw kon beginnen en de gewone man kreeg het wat beter. Hoopvol woei daarna het verheffingsideaal door Nederland. Niet alleen de dokterszonen konden gaan studeren, ook de kinderen uit andere milieus konden zich gaan ontwikkelen. De zon scheen in de ‘glorieuze jaren zeventig tot negentig.’

De dividendbelasting had van mij best afgeschaft mogen worden. En een christelijk-sociale partij had zich daar harder voor mogen uitspreken, hoezeer dat ook onmogelijk werd na de bekende meloenuitspraak. Grappend dacht ik nog dat nu de meloen in stukjes gesneden is, het een prima fruithapje kon zijn. Het mocht niet baten. De maatschappelijke weerzin en ook de reacties uit de wereld van dat andere mkb, de startupwereld, waren niet te groot.

Ewald Engelen haalde in zijn column voor De Groene Amsterdammer maar eens flink uit naar Mark Rutte, die in de zak zit van het grootkapitaal. Engelen mag kennelijk tweemaal dezelfde column inleveren bij De Groene, hij schreef bijna dezelfde column eerder dit jaar, onder dezelfde titel. Die titel is wat de column interessant maakt: corruptie. Niet dat we geen stevige woorden van de man gewend zijn, maar toch.

De week van de veiligheid is net afgelopen, goed getimed nu de donkere avonden invallen. Twee jaar terug werd er ook bij ons ingebroken. Een nare ervaring, al viel de schade uiteindelijk mee. Wonend ‘achter’ het politiebureau hoop je dat de dader nog gepakt kan worden, maar de vriendelijke gelatenheid van de politie bleek veelzeggend.

Het is alweer oktober. Ik heb al mogen proeven van allerlei thematisch snoepgoed. Hoog tijd dus voor onze traditionele pietendiscussie. Deze discussie is nu al langer onderdeel van mijn leven dan de tijd dat ik daadwerkelijk in Sinterklaas geloofde. Hoewel het debat elk jaar net iets anders is dan het jaar ervoor blijft één ding vast recept: het is niet echt een debat, want niemand luistert naar elkaar.

We gaan het over eenden hebben. Dan bent u maar vast gewaarschuwd.

Even voor de duidelijkheid: ik ben geen SGP-hater. De SGP-politici die ik heb ontmoet, vond ik sympathieke en oprechte mensen. En ik geloof absoluut niet dat ze vrouwenhaters zijn. Als vrouw zijnde kom ik 10.000 keer liever Kees van der Staaij tegen in een donker steegje dan bepaalde  niet-SGP’ers (zoals een Trump). Maar waar ik wel moeite mee heb, is dat de ChristenUnie soms een gezamenlijke kieslijst heeft met de SGP.

ING is na een schikking met het Openbaar Ministerie bijna 800 miljoen lichter. Zelfs de premier, die als waakhond aan de leiband van menig multinational om zich heen blaft, kon kennelijk niet voorkomen dat de huisbankier van criminelen en witwassers voor dit feit bestraft werd. Gelukkig hadden ze bij ING nog wat miljoenen op de plank liggen, nadat de broodnodige opslag die bestuursvoorzitter Ralph Hamers zou krijgen, strandde in de publieke verontwaardiging. Ditmaal heeft de bank echter niet alleen alle fatsoensnormen, maar ook de wet overtreden, en nu gaat niet alleen topman Hamers, maar heel ING het in de portemonnee voelen.

Kies voor je gezin’. Dat schijnen ChristenUnie-Kamerleden met regelmaat tegen elkaar te zeggen. Het is dan ook een gezinspartij, maar ik denk dat alle ouders zich die spanning tussen werk en gezin wel kunnen voorstellen.

Afgelopen zomer werd bekend dat de afschaffing van de dividendbelasting de staat meer gaat kosten dan de eerder genoemde 1,4 miljard. Afgelopen vrijdagavond werd duidelijk hoe de ChristenUnie deze 'naheffingsmeloen gaat slikken'. In de scherpe laatste Maandagmiddagcolumn van Jarin van der Zande: 'Is de slokdarm dan nu helemaal uitgerekt?'

Het moet wel een schitterende zomer worden. Immers: Kamerstuk vierendertighonderddriehonderdnegenenveertig is door de Eerste Kamer aanvaard; het gedeeltelijk verbod op gezichtsbedekkende kleding is een feit. Het algehele verbod op gezichtsbedekking, zoals zo’n tien jaar geleden werd voorgesteld door de PVV redde het niet. Onder de noemer ‘onvrijheid tegengaan’ belandde het gedeeltelijke verbod (in overheidsinstellingen, het onderwijs en het openbaar vervoer) geruisloos in ons verkiezingsprogramma. Een winstje dus voor de ChristenUnie, de meest rechtsstatelijke partij van ’t land.

Van alle Armeniërs die tussen 2014 en 2017 Nederland moesten verlaten, is 64% vertrokken met onbekende bestemming (MOB), waarschijnlijk opgevangen door vrienden en familie in Nederland. 21% is door de politie vanuit het AZC opgepakt, vastgezet in een detentiecentrum en daarna op het vliegtuig gezet. En 15% heeft vrijwillig meegewerkt aan terugkeer en kreeg daardoor geld en ondersteuning om in Armenië een nieuw leven op te bouwen.

Ik krijg altijd een beetje jeuk als mensen waarschuwen voor “de” islam. Misschien omdat dit soort taal me doet denken aan die ene blonde politicus waar ik niet zo’n fan van ben. Maar het komt ook omdat mensen hiermee de indruk wekken dat de islam één groot, eng ding is dat ons bedreigt. En dat klopt niet.