Vorige maand werd een lang verwacht VN-akkoord over biodiversiteit gesloten. Doelstelling is dat in 2030 zeker 30 procent van land en water op aarde beschermd gebied moet zijn. Al snel wordt er geschreven over kansen. Als we goed investeren, kan biodiversiteit wereldwijd tot 250 miljard dollar aan jaarlijks bruto binnenlands product en 350 miljard dollar ‘ecosysteemdiensten’ opleveren. Maar wat is er eigenlijk nodig voor biodiversiteitsherstel?

De afgelopen maanden waren de Provinciale Staten van Groningen ‘op expeditie’. Samen met jongeren, toneelmakers, onderzoekers en belangstellende inwoners zochten we naar de best mogelijke vormen van burgerparticipatie. Het resultaat van de Expeditie Participatie was een voorstel over hoe in de provincie Groningen burgerparticipatie vormgegeven moet worden. Eén onderdeel van dit voorstel was om naast de gekozen volksvertegenwoordiging te gaan experimenteren met burgerberaden en (gelote) burger-panels.  Hoewel het streven nobel is, hollen burgerberaden de bestaande lokale democratie uit en vergroten de kloof tussen inwoner en openbaar bestuur. En dat terwijl het vertrouwen in de overheid al zeer laag is, zeker in Groningen.

In de geneeskunde is de diagnostiek en behandeling van aandoeningen gebaseerd op wetenschappelijke feiten, de zo genoemde evidence-based medicine. Maar deze bewijzen zijn vooral gebaseerd op onderzoek bij een selecte groep, die voornamelijk bestaat uit witte mannen. Door meer aandacht te besteden aan diversiteit kunnen mensenlevens worden gered.

Volgens Jan Steven Eilander zijn de huidige politieke tegenstellingen een kwestie van geografie. Progressief versus conservatief is passé. Randstad versus regio of grootstedelijk versus landelijk vormen de nieuwe politieke kloven. Werkelijk? Is de verharding in standpunten over pieten, gender, vlees eten en stikstof geografisch bepaald? Nee, het gaat om inkomens en diploma’s!

Afgelopen najaar was ik voor het eerst in Suriname, het land waar mijn ouders zijn geboren. Een prachtig land met ongerepte natuur, maar ook een land waar de sporen van het slavernijverleden nog overal zichtbaar zijn. Bijvoorbeeld de ooit prachtige houten koloniale panden, die er nu vervallen bijstaan.

Het is een terugkerend verschijnsel in de Amersfoortse politiek. Mensen die elkaar oprecht niet lijken te begrijpen als het gaat om het gebruik van de beperkte ruimte in onze stad. Is het ieders vrijheid om een auto te bezitten en in de buurt van zijn woning te kunnen parkeren? Of betekent mobiliteit een (bak)fiets of het OV en als dat echt niet kan een deelauto? Het lijkt in de raad soms of we in verschillende werelden leven.

Er komt een hervorming aan als het gaat om kinderopvangbeleid. Het belangrijkste doel van deze hervorming ligt er dik bovenop: meer mensen moeten snel aan het werk. Het is duidelijk: kinderopvang laat de economie draaien. Ons Bruto Nationaal Product (BNP) is verheven tot een god die we in te veel sectoren van onze samenleving dienen. Wanneer we Bruto Nationaal Geluk nastreven in plaats van BNP, komen we tot andere afwegingen.

Vormt de vrijheid van onderwijs een bedreiging voor onze samenleving? Volgens voormalig PvdA-politica Gerdi Verbeet is dat het geval. In Trouw stelde zij dat ‘het tolerante samenleven’ wordt belemmerd door artikel 23 van de Grondwet, waarin staat dat het bijzonder onderwijs door de overheid wordt betaald. Door een nieuwe wet voldoen meer richtingen aan het label ‘bijzonder’. Volgens Gerdi Verbeet is deze vernieuwing gevaarlijk, omdat hierdoor steeds meer eenzijdige scholen zouden ontstaan van kinderen met dezelfde levensovertuiging.

“Hermen, ik ga staken!” Ik schoot in de lach toen Gerrit ’s morgens vroeg belde. Dat heb je met koeienboeren die er ’s ochtends vroeg al een halve dag op hebben. We spraken elkaar geregeld. Hij is een echte voorloper in de omslag naar kringloopboeren en altijd positief. Als er één is die er alles aan doet om zijn stikstofuitstoot te verlagen is het Gerrit wel.

In de column van Ben Bloem wordt verwezen naar Bijbelteksten en daaruit wordt de oproep gedestilleerd dat we niet moeten tornen aan de rechten van vluchtelingen. Bloem zegt het zelf al: het is riskant om vanuit individuele Bijbelteksten politieke standpunten te verdedigen.

In de Bijbel worden stevige woorden gesproken over het schenden van rechten van vreemdelingen, zoals in Deuteronomium 27:19. Ook binnen onze partij worden stevige woorden over dit onderwerp niet geschuwd. Soms is dat nodig. En soms moet je nog eens uitleggen uit welke emotie en met welke bedoeling deze woorden zijn gezegd of geschreven. Dat bleek onlangs nog toen ik samen met driehonderd leden in een brief woorden gaf aan het verdriet en de boosheid over de mensonterende omstandigheden in Ter Apel en de oplossingen die het kabinet presenteerde.

Op het afgelopen partijcongres werd uitgebreid gesproken over hoe we in Nederland omgaan met asielzoekers. Dat debat zal vast nog wel even doorgaan. Als Iraanse Nederlander vroeg ik aandacht voor de oorzaak van een groot deel van de asielaanvragen.

De crises die Nederland momenteel kent, zijn niet meer op één hand te tellen: een gascrisis, stikstofcrisis, asielcrisis, personeelscrisis, woningcrisis en een klimaatcrisis. Veel van deze crises, zijn creeping crises. We zien ze aankomen, maar waar we doen er niets aan. Een creeping crisis kan leiden tot een meer fundamentele crisis: een vertrouwenscrisis. Burgers verliezen het vertrouwen in de overheid, omdat deze niet in staat blijkt om crises tijdig te signaleren en op te lossen. Een burgerberaad mét inspraak zou wel eens de oplossing kunnen zijn voor deze vertrouwenscrisis.

Je kon er vergif op innemen dat de oprichting van de Renaissanceschool in Almere door iemand zou worden aangegrepen om te stellen dat het nu toch echt tijd is om afscheid te nemen van artikel 23 van de Grondwet. Maar dat deze voorspelbare oproep van Gerdi Verbeet kwam verbaasde me.

Zeven jaar lang was ik vrijwilliger bij de Gemeentelijke Kredietbank. Mijn taak was het begeleiden van mensen met problematische schulden. Mooi en dikwijls ook dankbaar werk. En voor mij als voormalig politiek bestuurder, ook erg leerzaam. Voor het eerst in mijn leven kwam ik in aanraking met een deel van de samenleving dat tot dan toe goeddeels buiten mijn gezichtsveld was gebleven. Mensen die soms de wanhoop nabij waren.

“Als je voor een dubbeltje wordt geboren, wordt je nooit een kwartje” Het klinkt stellig. In uw gedachten komen mensen naar boven die in een achterstandswijk zijn geboren en nu wél met positieve energie midden in de maatschappij staan. Mensen die, ondanks een jeugd vol problemen, nu het verschil maken. Het zijn de uitzonderingen: dubbeltjes worden niet snel kwartjes.

De discussie over stikstof wordt gedomineerd door extremen. Waar de een vindt dat de veehouderij tegen elke prijs moet worden beschermd, ook al gaat dat ten koste van kwetsbare natuur, roept de ander dat we überhaupt geen vee meer nodig hebben om onszelf te voeden. Hoe zorgen we voor verbinding en onderling begrip in deze gepolariseerde discussie?

Ik heb moeite met mensen die alles van Israël geweldig vinden en die kritiekloos juichen bij alles wat de Israëlische overheid zegt en doet. Ik heb net zo grote moeite met de tegenovergestelde flank: mensen die klakkeloos de propaganda geloven waarin de staat Israël wordt getypeerd als de grote onderdrukker, de koloniale bezetter. Beide extreme standpunten passen niet bij de ChristenUnie. Is de ChristenUnie niet de partij van enerzijds-anderzijds, van zorgvuldig formuleren?

Accepteert ChristenUnie Indonesisch kolonialisme in Papoea Nieuw-Guinea? Of Russisch kolonialisme in Oekraïne? De vraag stellen is hem beantwoorden, volgens mij. Maar in welk opzicht verschilt het Israëlisch nederzettingenbeleid op de Westoever en de bezetting van de Golan-hoogte van deze overduidelijke vormen van kolonialisme? Toch knijpt de ChristenUnie voor Israël liever een oogje dicht. Hoe kan dat?

Vlak voor de zomer bepleitte Hepke Deelstra in zijn column dat de ChristenUnie in deze roerige tijden actief partij moet kiezen voor het gezin. Ik werd er eerlijk gezegd niet warm van. Terwijl ik juist zoveel mooie mogelijkheden zie voor de ChristenUnie in het huidige politieke klimaat.

Trineke Palm is de nieuwe directeur van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie. Zij volgt Emile van Velsen op, die in maart als interim-directeur aan de slag ging na het vertrek van Wouter Beekers. Palm was universitair docent Europese veiligheid aan de Nederlandse Defensie Academie.

In het huidige, gefragmenteerde politieke landschap moet een partij duidelijk verwoorden waar zij voor staat. Wat mij betreft profileert de ChristenUnie zich als partij voor het gezin.

Kritische geluiden van buiten de overheid, maar zeker ook van binnenuit zijn essentieel om tijdig overheidsbeleid of wetgeving te corrigeren wanneer dat nodig is. 

Het was een grote teleurstelling bij de portefeuilleverdeling van Rutte IV afgelopen december: geen minister voor digitale zaken. Kamerlid Kees Verhoeven sprak terecht van “een halve staatssecretaris” en een “slappe hap”. Want naast deze staatssecretaris zijn er nog drie verschillende ministers verantwoordelijk voor digitale zaken. Meerdere kapiteins op één schip dus.

Begin deze maand verscheen de nieuwe Defensienota. Bovenop de drie miljard die dit kabinet al structureel extra zou investeren in de krijgsmacht komt nog eens twee miljard euro. De omvang en de haast van de investeringen zijn duidelijk ingegeven door de Russische invasie van Oekraïne en genieten brede steun in de Kamer. Maar deze investeringen zijn niet het antwoord op deze crisis.

Als de toeslagenaffaire iets heeft laten zien dan is het wel de enorme impact van overheidsbeleid op burgers. Een positief gevolg is dat er meer oog lijkt te komen voor deze impact vóórdat beleid wordt uitgevoerd. Gelukkig maar, want overheidsland zal voor veel (kwetsbare) burgers niet zelden aandoen als een gevaarlijk doolhof. Hoe zorgen we dat zij hun weg beter kunnen vinden?

We moeten onze verantwoordelijkheid nemen. Mede daarom stapten we vorig jaar opnieuw in een coalitie met VVD, D66 en CDA. ‘Aan ons mag het niet liggen’, nog zo’n krachtige motivatie. Wouter Jan de Graaf vroeg zich in november al af wat de prijs voor coalitiedeelname zou zijn. Net als hem probeerde ik het positief te bekijken. Want in een coalitie kun je veel voor elkaar boksen, ook als kleine partij met vijf zeteltjes. Na bijna een half jaar Rutte-IV vraag ik mij echter af: mag het eens wél aan ons liggen? Is het nog wel onze verantwoordelijkheid dit kabinet in stand te houden?

Hoeveel ruimte moet er zijn voor kritiek op religieuze opvattingen en gelovigen? De recente verbanning van Geert Wilders van Twitter leidde tot hernieuwde discussie over deze vraag. Ook Gert-Jan Segers wierp zich in het debat. Segers stelde dat er veel ruimte moet zijn voor kritiek op een ‘vrijwillig aanvaarde levensovertuiging’ (lees: religie), in tegenstelling tot haat wegens ongekozen zaken zoals ras en geslacht. De impliciete boodschap was dat Wilders’ digitale verbanning onterecht is. Deze visie op religiekritiek wordt breder gedeeld in Nederland, maar vertoont volgens mij een aantal mankementen.

Het hoofdstuk cultuur valt in onze verkiezingsprogramma’s vaak nogal kort uit. Ja, er is aandacht voor cultuureducatie, en terecht. Ook wordt herkend, dat cultuur sterk is verbonden met onze nationale en lokale geschiedenis. Objecten vertellen verhalen. Ze worden geprezen of zijn omstreden en zijn zo getuigen van onze identiteit. Maar wat is erfgoed ons écht waard? 

In de afgelopen vijftien jaar zat de ChristenUnie meer dagen wél dan niet in de regering. En ook lokaal is de ChristenUnie een gewilde coalitiepartner. Een verschuiving van de marge naar de macht. Gevaar van deze verschuiving is dat de partij niet langer de luis in de pels is, maar juist onderdeel wordt van de pels. Om dat te voorkomen moeten we investeren in lokale kwaliteitsjournalistiek.

In een maatschappij waarin er wordt verondersteld dat mensen beslissingen nemen op basis van economische overwegingen, is er momenteel een bizar fenomeen zichtbaar. Terwijl asielzoekerscentra vol zitten met potentiële arbeidskrachten worden net aangekomen oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne direct aan werk geholpen.

De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen was nog nooit zo laag. Is het denken in termen van oppositie en coalitie wel verstandig als hun mandaat is gebaseerd op amper de helft van de kiezers?

De zoektocht naar een nieuwe coalitie is, zo is mijn ervaring, één van de spannendste momenten in een raadsperiode. Graag wil ik een paar tips geven voor deze periode.

Zomaar een snoepje pakken? Nee! ‘Mag ik nu TV kijken?’ ‘Nee, we gaan nu eten’. In je eentje de straat oversteken? Nee! We weten feilloos wat we kinderen moeten verbieden en voelen prima aan wanneer we ze moeten stimuleren en vrijlaten. 

Kunnen we deze insteek eens meenemen naar wat er gebeurt in de jeugdzorg? In de komende weken wordt onderhandeld over coalitieprogramma’s. Maak daarin afspraken om kleine hulpvragen af te remmen. Politici moeten ‘nee’ durven zeggen tegen ouders en professionals. 

Laat ik helder zijn. Ik ben voorstander van een overheid die transparantie en openbaarheid hoog in het vaandel heeft staan. Een overheid die verantwoording aflegt en informatie vrij toegankelijk maakt. En als de geheimhoudingsplicht wordt ‘misbruikt’, keur ik dat ten zeerste af. Maar het is ongezond om alles te willen weten.

In een lange rij staan Syriërs, Iraniërs, Kenianen, Irakezen, Eritreeërs te wachten op het podium met een ChristenUnie-blauwe tas in hun hand. Een kleur tas die we associëren met 'samen recht doen’. Maar tijdens deze voorstelling staat de tas symbool voor het welkomstpakketje in het asielzoekerscentrum.

Er is oorlog in het oosten van Europa, de Russische beer dreigt met nucleaire oorlogsvoering en een grote stroom vluchtelingen trekt door Europa. Lokale politiek kan nu futiel en onbetekenend aanvoelen. Wie maakt zich nog druk over een zonnepaneel hier of een fietspad daar? Toch zijn de gemeenteraadsverkiezingen juist nu belangrijk, misschien wel belangrijker dan solidariteitsacties voor Oekraïne.

Ik woon en leef in de dichtstbevolkte stad van Nederland: Den Haag. Een stad die, net als de rest van het land, te maken heeft met een enorme wooncrisis. En de gevolgen zie ik om me heen. Leerkrachten en politieagenten die geen woning kunnen kopen en de stad (en hun banen!) verlaten. Ze vertrekken met hun gezinnen naar goedkopere oorden.

Het is tijd om kleur te bekennen: kiezen we voor de gebaande paden van de markt en een grote overheid of voor inwoners die zichzelf organiseren, het heft in handen nemen en met elkaar keuzes maken?

In veel gemeenten wordt met de nieuwe raadsperiode op komst nagedacht over nieuwe vormen van burgerparticipatie. Hoe zorg je dat meer mensen participeren en inwoners zich gehoord voelen?

In de afgelopen jaren is er wereldwijd ervaring opgedaan met burgerberaden. Een burgerberaad is een zo perfect mogelijke afspiegeling van de bewoners van een gebied. Burgerberaden adviseren  (soms bindend) over vraagstukken die zich minder goed lenen voor een simpel voor of tegen.

Zo gaven burgerberaden in IJsland en het Canadese British Columbia een uiteindelijk overgenomen advies over hun staatsinrichting. Het idee voor een burgerberaad wordt momenteel ook door milieugroeperingen gepromoot om te komen tot een breed gedragen klimaatbeleid. Het lijkt een mooie vorm van participatie van burgers. Maar toch ben ik niet enthousiast.

Het kersverse kabinet investeert recordbedragen. Investeringfondsen pompen de komende jaren miljarden in de energietransitie,  infrastructuur en innovatie. Ondertussen lopen de immense corona-steunpaketten nog altijd door. Al dit geld doet vermoeden dat de gure wind van bezuinigingen definitief is gaan liggen. Zelfs dit liberaal-confessionele kabinet (normaliter altijd in voor een “ombuiging”) wordt door virus-, stikstof- en koolstofdeeltjes gedwongen tot achterstallig onderhoud.

Dat is toch voorgeprogrammeerd in het DNA van ieder ChristenUnie politicus zou je zeggen, maar is dat wel zo? Beperken we dat ‘opkomen voor wie kwetsbaar is’ vaak ook niet tot ‘de veilige keuze’? Een keuze die goed valt bij de achterban, een keuze waarmee je politiek geen risico loopt. Zo willen we ook best aandacht hebben voor de problematiek waar mensen met een LHBTQ+ achtergrond tegenaan lopen, maar moet dat dan gelijk weer gepaard gaan met het hijsen van de regenboogvlag? Deze vlag staat namelijk voor sommigen symbool voor een leefwijze die strijdig is met christelijke waarden. Bovendien: we vlaggen toch ook niet voor andere groepen? Hoe reageer je daar nu op als lokale ChristenUnie fractie?

Als we onze klimaatambitie in 2030 willen realiseren is het onvermijdelijk dat er op grote schaal hernieuwbare elektriciteit wordt opgewekt. In Apeldoorn ligt de focus op zon, want windenergie lijkt op de Veluwe onmogelijk door de wespendief, een beschermde vogelsoort. Om te investeren in zonne-energie kiest Apeldoorn voor zon-op-dak. Maar daarmee halen we onze doelstelling helaas nog niet. Er moet ook 250 hectare zonneparken worden aangelegd, verspreid over een dubbel aantal hectares.

Rotterdam kent prachtige parken. Een stukje natuur in de stad om van te genieten en te recreëren. Maar wie goed kijkt ziet ook iets anders. Tentjes, slaapzakken en persoonlijke eigendommen. En ‘s avonds mensen die de beschutting opzoeken om te kunnen slapen. Het park als een plek om te overleven. Het zijn voor een groot deel arbeidsmigranten. Toen zij naar ons land kwamen werd hen niet alleen een baan, maar ook een huis beloofd. Maar het verlies van een baan betekende in de praktijk vaak ook verlies van huisvesting. Zo werd die belofte gebroken. 

En het universele mensenrecht op onderdak dan? Die belofte geldt in ons land niet voor iedereen. In het ambtelijke jargon worden deze mensen namelijk ‘niet rechthebbenden’ genoemd. Maar hoezo eigenlijk?

Het wekelijkse moment waarop ik me mateloos stoorde aan mijn eigen stad was jarenlang de zondagochtend, vlak voor de kerkdienst begon. Ik reisde dan met de metro naar het Centraal Station. Vanaf daar liep ik naar de Noorderkerk. Op de hoek van de Singel en de Brouwersgracht stuitte ik steevast op een weeïge walm. Kwart voor tien ’s ochtends, vlak voor de ontmoeting met God, nog even door je wekelijkse wietlucht roeien.

Vanaf de jaren tachtig heeft Nederland een identiteitspolitiek gevoerd die was gericht op als problematisch beschouwde groepen migranten uit Turkije en Marokko. Veertig jaar later zijn we een intolerante, racistische en gesegmenteerde samenleving aan het worden met een sterke islamfobie. De succesvolle integratie van immigranten lijkt verder weg dan ooit. Het buitenland kijkt met stijgende verbazing naar ons beleid en wat wij als normaal taalgebruik zijn gaan beschouwen in het integratiedebat. Hoe is het zover gekomen?

Er mist iets wezenlijks in de politiek en het lijkt politici op te breken. Ik heb het over reflectie. Het liefst in een vast ritme met een vaste groep mensen. Noem het een intervisiegroep.  

Immigratie en bevolkingsgroei. Het zijn onderwerpen die door de polemieken over de Corona-crisis naar de achtergrond verdrongen zijn. Maar niet voor lang; de Wit-Russische dictator Lukashenko herinnert Europa hardhandig aan haar achilleshiel. Hoe combineer je de Europese focus op mensenrechten met het begrenzen van asielmigratie?

In 2018 werd de stichting Dare to be Grey opgericht met als doel om het ‘grijze’ midden te versterken in een wereld waarin vooral zwart-witte geluiden zijn te horen. De oorsprong, twee jaar eerder, lag in een idee om meer nuance aan te brengen in het debat van de vluchtelingencrisis. 

Dare to be grey wil meer nuance in de samenleving. En als ik kijk naar de kabinetsformatie denk ik: er valt nog een hoop te vergrijzen. Dan heb ik het niet over de informateurs, maar over het taalgebruik.

Een jaar geleden, sprak Gert-Jan Segers de volgende woorden uit op het partijcongres: “De prijs voor onze coalitiedeelname wordt hoger.” “Als een toekomstige coalitie onze zetels wil, dan krijgen ze onze idealen.” De boodschap was duidelijk: de ChristenUnie ziet het zitten om weer mee te regeren, maar (!) de eisen gaan omhoog.

Even wat kobalt bestellen om mijn batterij te maken. In de zoekmachine tik ik ‘hoe bouw ik een laptop’ in op zoek naar een tutorial. Oh wacht, zelf een laptop bouwen kan ik niet. Jij vast ook niet. Ik moet er dus één kopen. In deze coronatijd hebben we massaal ontdekt hoe onmisbaar laptops zijn. Dankzij deze digitale apparaten konden onze levens tijdens lockdowns doorgaan. Als ze het begeven gaan we snel op zoek naar een nieuwe. Gelukkig is er keus genoeg.

Slechts drie op de tien Nederlanders heeft vertrouwen in de overheid. Een cijfer waar ik deze week van schrok. Het herstel van dat vertrouwen is urgent. Want wat het kabinet ook aanpakt - en er moet veel gebeuren!- loopt vast zonder een bodem van vertrouwen. 

Ze mogen ook aanschuiven aan de onderhandelingstafel van de formatie. De ouders die zijn gedupeerd door de toeslagenaffaire en de Groningers met aardbevingsschade. Op deze manier willen de partijen een begin maken met een nieuwe bestuurscultuur, meldden de formateurs onlangs tijdens een persconferentie.

De overheid houdt ons slechts een spiegel voor, zo stelde Eppo Bruins in zijn Groenlezing. Een andere, meer barmhartige overheid begint bij onszelf. Maar wat betekent dat dan voor de rol van politici? En wat zou een regeerakkoord daaraan bij kunnen dragen?

Met enorme opgaves op het gebied van klimaat-, stikstof en woonbeleid lijkt schaalvergroting in het openbaar bestuur een logische route. Het nieuwe kabinet doet er echter goed aan om steeds oog te houden voor de menselijke maat.

Sigrid Kaag vergeleek de ChristenUnie in juni met een roestige auto. Deze metafoor past echter beter bij de overheid. Het is aan de ChristenUnie om sámen met D66, VVD en CDA deze auto weer op de weg te krijgen. Daarbij moeten impopulaire maatregelen niet worden geschuwd.

Johan Remkes staat volop in het werkende leven. Na 40 jaar in politiek en openbaar bestuur is hem nog geen pensioen gegund. Staat dit ons allemaal te wachten? Het volgende kabinet doet er goed aan duidelijkheid te scheppen.                                                                                                                                          

We kunnen er op wachten. Als de ChristenUnie mag aanschuiven aan de formatietafel zal ze daar inzetten op ‘maatwerk’. De ChristenUnie is echter meer dan de afdeling klantcontact van de VVD. We doen er goed aan om niet alleen ombudsman, maar ook visionair te zijn.

Beste Remkes, Rutte en Kaag, kan de formatie misschien een tandje sneller? Want het laatste rapport van het IPCC vraagt dringend om actie. We zullen al moeten leren leven met 1,5 graden temperatuurstijging. Maar we koersen nu af op een stijging van meer dan twee graden. Als we een leefbare planeet willen nalaten voor de volgende generaties zullen we echt in een hogere versnelling moeten gaan.

Het is misschien een spannende vergelijking, maar in de geestelijke gezondheidszorg proberen we moeizame groepsprocessen te begrijpen door ook naar onszelf, de behandelaars, te kijken.

Vorige week riep Jan Steven Eilander formateur Hamer op om de handdoek in de ring te gooien. Diezelfde dag volgde de definitieve nee van VVD en CDA tegen GroenLinks/PvdA en het even definitieve nee van D66 tegen Christenunie. Ik besef dus heel goed dat dit betoog spoedig ingehaald kan worden door de actualiteit.

Wellicht zijn er immers, zoals Eilander hoopt, volgende week al nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Daarmee zouden we echter het kind van een democratische verkiezingsuitslag met het vieze badwater van de formatie weggooien. Ik hoop op een alternatief voor verkiezingen, namelijk een minderheidskabinet. Gelukkig wordt deze optie terwijl ik dit schrijf steeds meer mainstream.

Beste mevrouw Hamer,

Hoe gaat het met u? Als ik in uw schoenen stond zou ik ondertussen behoorlijk moedeloos zijn. Ruim 5 maanden na de verkiezingen worden we nog altijd bestuurd door een kabinet dat voor die verkiezingen al demissionair was.

In 2019 vertrokken en arriveerden bijna 500.000 vliegtuigen op Schiphol. Een groot deel naar bestemmingen op korte afstand. Alleen al naar Londen vertrokken voor de corona-uitbraak ongeveer 50 vliegtuigen per dag. Dat zijn meer dan 35.000 starts en landingen per jaar. Voor steeds meer van dit soort bestemmingen op korte afstand (tot 1250 kilometer) is de trein een goed alternatief.

In het verleden wisten Nederlanders continenten te verbinden en onze positie als handelsnatie te vestigen. Toen deden we dat met schepen die maandenlang van huis waren. Vandaag gaat het gelukkig een stuk sneller met het vliegtuig. Maar de milieubelasting dan? Laat ik enkele vooroordelen wegnemen en nuance aanbrengen.

God heeft ál Zijn schepselen lief. Niet alleen ons, welvarende, veelal witte mensen. Oók de mensen in het mondiale Zuiden, die nauwelijks hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis, maar er wel nu al grote last van ondervinden. Oók vergeten (dier)soorten zoals de Bramble Cay-mozaïekstaartrat, uitgestorven door de klimaatcrisis. 

Daarom moeten we ons juist als ChristenUnie hard maken voor een stevig klimaatbeleid. Geen gerommel in de marge, maar radicale verandering. Rechtvaardig, voor de hele Schepping. Zonder uitstel, want wij zijn de laatste generatie die de schade van de klimaatcrisis kan beperken.

Volgens Jan Steven Eilander is de stelling dat wij ‘de laatste generatie zijn die iets aan klimaatverandering kan doen’ een vorm van doemdenken die de ChristenUnie niet past. Wij mogen toch vertrouwen op God?

Voor mij staat niet ter discussie dat we mogen vertrouwen op God. Wel of en wanneer Hij aan ons vraagt om te handelen. Als wij, ondanks talrijke waarschuwingen ingegeven door Hem, niet handelen kan daardoor onherstelbare schade aan de schepping ontstaan. We moeten dan handelen, omdat het anders fout afloopt, én we mogen dat doen in vertrouwen op een goede afloop.

Vorige week schreef Jan-Henk Verburg dat voor herstel van het vertrouwen in de overheid een beter toezicht op de naleving van wetten nodig is. Vertrouwen in de overheid begint echter bij rechtvaardige wetten die goed worden uitgevoerd. Dat speelt in het bijzonder in de sociale zekerheid. De afgelopen 30 jaar ging de overheid steeds meer uit van zelfredzaamheid van burgers. De motieven daarvoor waren het behoud van concurrentiekracht van bedrijven en het voorkomen van misbruik van sociale voorzieningen. De toeslagenaffaire maakte zichtbaar hoe onrechtvaardigheid is doorgedrongen tot in de haarvaten van ons rechtssysteem.

In de laatste Groen brak WI directeur Wouter Beekers een lans voor een overheid die de burger benadert vanuit vertrouwen. Dat lukt de overheid al aardig als het gaat om bedrijven: ondernemers mogen bijvoorbeeld zelf verklaren dat zij aan de regels rondom voedselveiligheid en milieu voldoen. Maar dit vertrouwen op  de blauwe ogen van ondernemers is ronduit naïef. Het leidt, in combinatie met de afbraak van controle en handhaving door politici  tot rampen zoals voedselschandalen, verontreinigde grond, dierziekten en pandemieën. Die leveren grote schade op en ondermijnen het vertrouwen in de overheid.

Twee weken geleden werd door Wubbo Wierenga een lans gebroken voor een democratischer muntunie. Die poging werd vorige week door Lambert Pasterkamp vergeleken met stucwerk. Stucwerk is misschien niet de beste manier om de breuklijnen in de Europese Unie te dichten, maar ook het dichtpleisteren van een discussie óver deze  breuklijnen is contraproductief. Wie weet bedekken we daarmee immers ook een mogelijke oplossing voor een reëel probleem van de Europese integratie.

Een paar weken geleden is er bij ons thuis een muurtje gestuct. Lekker glad, makkelijk hanteerbaar voor de verfroller. 

Er is veel kritiek op het democratisch gehalte van de Europese Unie. Wubbo Wierenga kon met zijn column op deze plek vorige week zo aansluiten in de rij. Van populist tot eurofiel, niemand is helemaal tevreden.

“Europese macht kan ook heilzaam zijn” was de kop boven een interview in het FD waarin Gert-Jan Segers uitlegde dat hij niet langer argwanend staat tegenover “superstaat Europa”. Veel beter is het om de vraag te stellen: “waar kan de macht en kracht van de EU ons verder helpen?” Vooral voor grensoverschrijdende thema’s – migratie, asiel, klimaatverandering, belastingontwijking – ziet hij dat de macht en kracht van Europa het verschil kan  maken. En ook voor financieel-monetair beleid geldt dat de gezamenlijke aanpak die al is ingezet met de muntunie eigenlijk onontkoombaar is.  

Een inleiding bij de grondwet is een slecht idee, vindt Jan Werkman. Hij wil gedeelde waarden liever bevorderen via debat, media en het onderwijs. Een glibberig pad. Een preambule is juist (onderdeel van) een uniek, rechtsstatelijk antwoord op het normen en waarden debat.

Het is vrij simpel om de aandacht van een filosoof te grijpen in de politiek: begin over normen en waarden. Aan de ene kant zijn normen en waarden ongelooflijk belangrijk in ons leven. En tegelijkertijd weet iedereen hoe ongrijpbaar ze kunnen zijn. In deze tijd van schijnbaar groeiende polarisatie is het begrijpelijk dat velen verlangen naar versterking van onze ‘kernwaarden’. Maar het voorstel in het verkiezingsprogramma om deze kernwaarden op te nemen in een preambule op de Grondwet slaat de plank volledig mis.

Henk Valk vindt dat taakspecialisatie niet ten koste mag gaan van de grondwettelijke hoofdtaken van de Nederlands krijgsmacht. Ik deel die opvatting voor zover het gaat om grondwettelijke taken zoals het ondersteunen van de overheid bij nationale rechtshandhaving en rampenbestrijding. Maar het is niet goed denkbaar hoe we zonder specialisatie invulling kunnen geven aan de andere grondwettelijke hoofdtaken: de verdediging van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied en de  bescherming van de internationale rechtsorde.

De Meidagen van 1940 zijn een herinnering waar vermoedelijk elke Nederlander een ongemakkelijk gevoel bij krijgt. Zelfs ik, terwijl het mijn opa was die op de Grebbeberg lag. Henk Valk schreef in zijn column dat de toenmalige gebeurtenissen een waarschuwing bevatten voor nu. Dat ben ik met hem eens. Toch deel ik zijn conclusie niet.

Misschien heb ik wel een tweede-generatie oorlogstrauma. De laatste jaren besef ik mij hoe mijn wereldbeeld gestempeld is door de Tweede Wereldoorlog. Ik ben opgegroeid met de verhalen van mijn ouders en grootouders over die oorlog. Ik las er boeken over. Uit die verhalen begreep ik dat de staat van onze defensie slecht was. Dat Nederland in de meidagen van 1940 overrompeld werd en in slechts vijf dagen op de knieën gedwongen. Het feit dat we daarna vijf jaar onder bezetting leefden van het meest kwaadaardige regime uit de geschiedenis, heeft mij angst aangejaagd.  

De roep om een correctief referendum of burgerraden tonen aan dat de band tussen kiezer en gekozene aan onderhoud toe is. Een keer per 4 jaar stemmen is gewoon te weinig. Als we niets doen worden verkiezingen slechts een moment om wantrouwen uit te spreken over politici.

De politieke standpunten over kernenergie komen grofweg overeen met de bekende links-rechts verdeling. Rechtse partijen verwelkomen het als dé oplossing voor de energietransitie. Linkse partijen zien er geen heil in. Keurige middenpartijen, zoals de ChristenUnie, zitten ergens halverwege. En dat is lastig want ergens voor noch tegen zijn, dat klinkt niet bepaald overtuigend: ‘we houden de deur maar open, want eigenlijk weten we het gewoon nog niet.’

De afgelopen twee weken hebben Arjan Westerveld en Jan Werkman columns geschreven over het referendum. Het leverde een mooie discussie op. Zij benaderen het referendum vooral vanuit de staatsrechtelijke verhoudingen. Hoe is de relatie tussen kiezers en volksvertegenwoordigers? En moet democratische besluitvorming gecorrigeerd kunnen worden? Ik wil echter graag een ander perspectief inbrengen, namelijk dat van digitalisering.

Arjan Westerveld zegt het terecht in zijn column vorige week: àls je kiest voor een correctief referendum, dan moet je het goed doen. Maar zelfs met de verbeteringen die hij voorstelt is het discutabel of een referendum een goed idee is. Laten we eerst een stap terug doen en de principiële vraag stellen: voor welk probleem is een correctief referendum de oplossing? Vaak wordt dan gewezen op het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Eens in de vier jaar stemmen zou kiezers onvoldoende het gevoel geven dat zij gehoord worden. Ons democratische stelsel zou ongeschikt zijn om het vertrouwen van kiezers terug te winnen. En dus moet het op de schop.

Een referendum als noodrem. De afgelopen twintig jaar is die uitdrukking vaak gebruikt wanneer binnen de ChristenUnie werd gesproken over referenda. Bijvoorbeeld door oud-senator Jurn de Vries, de commissie Schutte en, in zijn laatste boek, partijleider Gert-Jan Segers. De metafoor van de noodrem maakt duidelijk dat het referendum slechts is bedoeld als aanvulling op de representatieve democratie. De kans op misbruik moet –net als in de trein - zo klein mogelijk blijven. 

Nederland puzzelt. Niet alleen om de lockdown door te komen maar ook over de energieopwekking in de toekomst. Beleidsmakers, inwoners en bedrijven staan over de tafel heen. Iedereen houdt een puzzelstukje vast. Er wordt gelet op betaalbaarheid, geschikte locaties en draagvlak. Langzaam maar zeker worden de contouren zichtbaar van een energiesysteem dat onuitputtelijke energie levert zonder roofbouw te plegen op onze planeet. En dat alles voor 2050.

Jan Steven Eilander pleitte vorige week voor ‘koele rekensommen’ en een ‘groen-realistische aanpak van de energietransitie’. Maar zoals de titel van zijn column ‘kiezen voor kernenergie is groen realisme’ al weggaf: de auteur wil ergens heen met deze berekeningen. 

Het congres van de ChristenUnie stemde onlangs in met een amendement op het verkiezingsprogramma waarmee de deur voor nieuwe kerncentrales open wordt gezet. Een historische stap? Wellicht; duidelijk is in ieder geval dat de brede maatschappelijke opvatting ten aanzien van deze energiebron in vrij korte tijd gekanteld is. VVD, CDA en zelfs D66 omarmen de energiebron in hun verkiezingsprogramma als onmisbaar onderdeel van de energievoorziening van de toekomst. Dit was 3 jaar geleden ondenkbaar.

Binnen veel politieke partijen was het de afgelopen jaren hommeles. Onvrede over de politiek leider of heftige interne debatten. Hiermee vergeleken is de ChristenUnie een oase van rust. Dat is positief, maar andere kant: hebben we het niet te gezellig met elkaar? Wordt het niet tijd voor meer debat?

Politieke partijen zijn het over weinig eens. Maar deze dagen is er één credo te horen waar links en rechts, coalitie en oppositie het over eens zijn: de menselijke maat moet terug in het beleid.  Maar zo eensgezind als dit klinkt, zo problematisch kan ook dit voornemen in de uitvoering worden.

Het concept verkiezingsprogramma van de ChristenUnie maakte mij blij, ook al zijn er nog de nodige verbeterpunten. Een van die punten gaat over het toezicht op uitvoeringsorganisaties, zoals de belastingdienst, het UWV en de IND. Daar is veel misgegaan de laatste jaren. Kern daarvan is dat systemen leidend zijn geworden en mensen uit zicht zijn geraakt en zelfs dreigen in het systeem vermalen te worden. Dat kan en mag niet.

De bestorming van het Amerikaanse Capitool is een ongekend en bizar slotstuk van wat volgens velen de geschiedenis in zal gaan als het slechtste presidentschap in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Na een opzwepende toespraak van de president gebeurde uiteindelijk dat wat niemand had voorzien: een woedende menigte wist het capitool binnen te dringen. Gekozen volksvertegenwoordigers moesten rennen voor hun leven en het duurde uren voordat de politie de orde hersteld had en Vicepresident Pence de vergadering kon heropenen.

Tim is boos op zijn moeder, omdat ze niet gescheiden is van zijn gewelddadige vader. Door een breuk met vader had moeder hem kunnen beschermen tegen diens grillen. ‘Dit gaat te ver, hier haal ik je vandaan’. Maar zo ging het niet. Tims grote vraag is: ‘Mama, waarom had je de ballen niet?’

Begin november presenteerde ChristenUnie een rigoureus plan om de belastingen te hervormen. Een publiek debat heeft dit vooralsnog niet opgeleverd - de media waren kennelijk meer geïnteresseerd in de periodieke ophef over onderwijsvrijheid. Helaas, want dit is bij uitstek een onderwerp waar het in de politiek over zou moeten gaan.

Het jaar 2020 loopt ten einde en stond bijna helemaal in het teken van corona. Voor zo’n pandemie is jarenlang gewaarschuwd en toch overviel het ons. Nu we driekwart jaar verder zijn leren we steeds iets meer over dit virus. Het is de brug bouwen terwijl je erop loopt.

Onlangs verscheen het SCP-rapport over vijf jaar decentralisaties in het sociale domein. Het rapport is niet het eerste signaal, maar zet weer eens op een rij dat de decentralisaties niet zo zijn uitgepakt als bedoeld. Kan de ChristenUnie nog wel achter de decentralisaties staan, nu de vlag er zo bij hangt?

Er was eens een klein hondje dat het liefst in zijn hokje bleef, waar het droog en warm was. Soms ging hij even naar buiten om in de tuin te ravotten met zijn puppy-vriendjes. Maar wanneer er dan grote honden voorbij het tuinhek liepen, draafde hij snel terug naar zijn hok en kroop hij zo ver mogelijk naar achteren. En als de grote honden de brokjes uit zijn voerbak opaten, wat niet zelden gebeurde, kefte hij nijdig naar hen. Maar vechten? Nee, dat deed hij toch maar niet.

De Brexit-saga is een veel belangrijker onderwerp dan de verkiezingen in de VS. De handel tussen EU en Verenigd Koninkrijk is qua omvang vergelijkbaar met de handel met de VS. Maar de uitkomsten van een ‘no-deal’ zijn vele malen extremer, terwijl er naast economische consequenties ook nog de Ierse kwestie speelt. Waar de strapatsen van Trump en het tellen van de stemmen in verschillende Swing-states op de voet gevolgd werd, ebt de aandacht voor Brexit steeds meer weg.

Deze column zou heel kort kunnen zijn. Mijn boodschap is namelijk: ‘Overheid, communiceer meer vanuit begrip.’ Een heldere oproep. Maar dan doe ik ook alsof gedrag los verkrijgbaar is. Strikte gedragsinstructies zijn effectief in een crisissituatie. Maar al gauw roept het irritatie op.

Eind deze maand stellen de ChristenUnie-leden de kandidatenlijst vast voor de komende Kamerverkiezingen. Uw columnist van dienst heeft geen politieke aspiraties, maar volgt dit proces met veel interesse - het gaat immers om de politieke voorhoede van de partij. Traditiegetrouw bevat de lijst capabele en talentvolle mensen, maar helaas ontbreekt er een techkandidaat op een verkiesbare plek en dat is een gemiste kans voor de ChristenUnie.

Onder het mom dat kerncentrales vrijwel geen CO₂ uitstoten, worden ze door sommige partijen ineens gezien als een duurzame oplossing. Duurzaam betekent dat iets op de lange termijn houdbaar is. Je kunt natuurlijk naar radioactief afval kijken als iets duurzaams, want het gaat  tenslotte duizenden jaren mee. Voordat er besluiten worden genomen die impact hebben op de komende eeuwen, lijkt het me dan ook verstandig om eens te kijken naar de locaties van de kerncentrales en het radioactieve afval.

Na de persconferentie van premier Rutte en minister de Jonge volgde al snel een whatsappberichtje van een collega-fractievoorzitter. Moesten we de algemene beschouwingen donderdag niet digitaal houden, in plaats van fysiek? Snel volgde bijval. “Laten we niet de randen opzoeken”, had Rutte immers gezegd. En laten we als raadsleden het goede voorbeeld geven.

Ze hadden niet mijn kleur. Honderd paar ogen staarden mij aan. Honderd gezichten met één dezelfde kleur. Met neergeslagen ogen ging ik achterin zitten. Niemand die lachte of een hand gaf. Wie zouden ze denken dat ik ben? Een informant van de overheid of een blanke terrorist? Ik glimlachte maar eens vriendelijk.

De bibliotheek in Almelo wordt met sluiting bedreigd. Een nieuwe bezuinigingsronde vanuit de gemeente gaat de organisatie niet overleven, zo stelt de Twentse bieb. Bezuinigingen en de lokale overheid: die twee woorden in een zin doen vertrouwd aan. Veel Nederlandse gemeenten kampen al jaren met tekorten. De oorzaak daarvan  lijkt gezocht te moeten worden bij de Rijksoverheid. 

‘Zie de mens’. Zo vat ik het streven van Carola Schouten samen. Ze vertelde erover in Zomergasten. En ze liet die avond ook zichzelf zien. Moedig en krachtig in haar openheid over de moeilijke vraagstukken op haar bord. Worstelend met vergeving en genade. Het is soms makkelijker een ander te vergeven dan onszelf.

De mensenonterende situatie in Moria en de reactie hierop van het kabinet heeft geleid tot veel kritiek op de ChristenUnie-fractie. Zowel van binnen als buiten de partij dezelfde kwalificaties: onbarmhartig, ontoereikend en onchristelijk. Niet alleen het team van Gert-Jan, maar wij als ledenpartij moeten ons dit aantrekken.

Op vakantie heb ik vaak bijzondere ontmoetingen. Deze zomer trof ik op het bungalowpark bijvoorbeeld twee Duitse badgasten. Na een onschuldig praatje nam het gesprek een onverwachte wending toen het coronavirus te sprake kwam. “U laat uw kinderen toch niet inenten?” vroeg mevrouw met een indringende blik. “Informieren Sie sich!”, vermaande ze mij, waarna een lang betoog volgde over een complot van de elite. Allemaal te vinden op het internet.

Soms schaam ik me ervoor om Nederlander te zijn. Waar in Griekenland kinderen zonder ouders, onderdak en uitzicht op een toekomst hutje en mutje in schamele tentjes verblijven, discussiëren de Nederlanders over het binnenhouden van ouderen en kwetsbaren zodat onze jongeren niet te veel onder de coronamaatregelen hoeven te lijden.

Het massale applaus voor zorgpersoneel dit voorjaar, midden in de corona uitbraak, heeft geleid tot lelijke politiek.

Corona en het klimaat. Hoe verder we in de pandemie komen, hoe duidelijker de parallellen worden tussen beiden: de ontwikkeling van de pandemie en de aanpak ervan zijn een compacte weergave van onze omgang met klimaatverandering.  

Meerdere prominente CDA’ers hebben zich gekandideerd als lijsttrekker voor de komende Tweede Kamerverkiezingen. Wordt het Pieter, Hugo of Mona? Nu zult u mij niet snel zien canvassen voor het CDA, maar deze procedure laat mijn christelijk en democratisch hart sneller kloppen. Mijn appel voor de ChristenUnie: volg hierin het CDA.

‘Samen krijgen we corona onder controle’. Met deze slogan proberen we nu al maanden dat verschrikkelijke virus te domineren. Nieuw-Zeeland had laatst de fase ‘geëlimineerd’ bereikt. Helaas is dit inmiddels achterhaald, maar petje af! Was het bij ons ook maar zover, of niet?

2021 wordt, als het aan de Europese Commissie ligt, het jaar van de trein. Je zou zeggen, een mooie kans voor Nederland om te stoppen met het promoten van de luchtvaart en geld te gaan steken in een betere infrastructuur op het spoor. Snellere, goedkopere verbindingen en efficiënte nachttreinen, zodat het grootste deel van Europa met de trein te bereiken is. Gezien de spoorverschillen tussen de landen kan Nederland dit niet alleen en kan Europa dit niet zonder de lidstaten. Als slimme handelsnatie zou Nederland hierin voorop kunnen lopen.

Van nature ben ik nogal gezagsgetrouw. Dacht ik. Toch merk ik dat ik wrevelig word van afzetlinten, eenrichtingsvoetgangersverkeer en opdringerige handpompjes alcohol. En hoewel ik niet houd van mensenmassa’s, verlang ik naar de tijd dat ik me daar onbekommerd in kan begeven.

“De kerk moet ook de nationaal gekleurde teksten niet laten liggen en alleen maar de universalistische lijnen willen zien.” Citaat van een theoloog. Of, ander citaat: “Lange tijd hebben we vooral - ook vanuit de bijbel - openheid, gastvrijheid en samen optrekken benadrukt. Maar als je kijkt hoe de bijbel de omgang met vreemdelingen bespreekt levert dat een veel genuanceerder beeld op.”

Met deze column sluit ik mijn tijd als columnist voor het WI af. Wie me gevolgd heeft, weet dat mijn grootste zorg om de samenleving is dat die uiteen valt in door groepskenmerken bepaalde identiteiten – dankzij etnisch nationalisme op rechts en identiteitspolitiek op links.

Maandagmiddag twaalf uur: ik sluit onze wekelijkse groepstherapie af. We hebben twee uur gepuzzeld op hechtingsstijlen, interpersoonlijke patronen en thema’s als autonomie en verbondenheid.

In mijn vorige column hield ik een pleidooi om ook in coronatijden onze digitale vrijheden te koesteren. Inmiddels zijn we zes weken verder en lijkt het erop dat er een tracingapp komt voor bron en contactonderzoek. Dit lijkt mij onwenselijk, maar het laat ook een onderliggend probleem zien: het gebrek aan data ethiek bij politieke besluitvorming.

De lockdown heeft ons doen beseffen dat een reset mogelijk is. Dat we niet voor altijd op dezelfde wijze door hoeven met ons leven en samenleven. Of zeggen we dit om de coronacrisis nog enige zin te geven? Om een perspectief te hebben dat ons helpt om over de benauwende horizon van deze crisis heen te kijken?

Met de ene hand geeft dit kabinet miljarden uit om de stikstof terug te dringen, terwijl ze met de andere hand miljarden steekt in het in de lucht houden van vliegtuigen. Hoe is dat te rijmen met elkaar?

Nu er in de coronacrisis al zoveel geschreven is over de overheid, de gezondheidszorg en de economie, lijkt het mij goed om een stuk te schrijven over wat het thuis blijven voor mij als persoon betekent. Na meer dan een maand in deze ‘intelligente lockdown’ heb ik het bij vlagen namelijk moeilijk. Ik woon samen met mijn zus in een appartement in Utrecht Overvecht. Met 85 vierkante meter hebben we gelukkig ruimte genoeg voor twee personen, maar de muren komen wel op ons af. Mijn zus en ik hebben allebei een geschiedenis van somberheid en depressie. Deze lockdown confronteert ons daar elke dag mee.

Er is een tekort aan mondkapjes, medische apparatuur en medicijnen. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa en daarbuiten. De VS ging er met de mondkapjes van de Duitsers vandoor, de Italianen met die van Nederland. Het gevolg is dat bevriende landen rollebollend over straat gaan. Onze Rijksoverheid benadrukt dat we elkaar allemaal nodig hebben met de slogan 'Alleen samen krijgen we Corona onder controle'. Gaat samen alleen over Nederland of ook over Europa?

In deze eerste weken van de ‘intelligente lockdown’, tevens de weken rond Pasen, is er veel dat we niet weten. We weten nog niet of het eerste ‘ombuigen van de curve’ dat we nu zien, zal doorzetten. We weten nog niet hoe snel we voldoende beschermingsmaterialen hebben voor iedereen in een zorgberoep.

Mark Rutte oogstte veel lof met zijn toespraak over de verlenging van de Corona-maatregelen. Direct, duidelijk, presidentieel. Wat mij in positieve zin is bijgebleven is zijn pleidooi voor een volwassen democratie. Geen regering die burgers oplegt wat te doen, maar kabinet en burgers gezamenlijke ten strijde tegen het virus. Mijn aanvulling: laten we in deze tijden ook onze digitale vrijheden koesteren.

Het is deze dagen zoeken naar hoopvolle tekenen. Tekenen die ons boven de corona-crisis uit tillen. We smachten naar signalen dat de maatregelen effect hebben en het aantal besmettingen daalt. We leven op als we horen wat deze crisis losmaakt aan mooie initiatieven in de samenleving. We mogen dankbaar zijn dat de natuur opademt en dat (sommige) gezinnen nader tot elkaar komen.

De coronacrisis heeft allerlei voordelen, maar één is onderbelicht. Het regeerambt wordt weer ernstig opgevat. Blijkbaar is niets minder dan een pandemie nodig om dat voor elkaar te krijgen. Want hoe anders was de sfeer slechts een half jaar geleden, op 22 augustus om precies te zijn. Plaats van handeling: Oisterwijk.

Het zal niemand ontgaan zijn: het corona-virus is neergestreken in Nederland en heeft steeds grotere gevolgen voor ons publieke leven. Zelf heb ik de laatste weken weinig anders gedaan dan het bedrijf waar ik werk klaarmaken voor grootschalig thuiswerken zonder onze dienstverlening te verstoren.

Corona-griep is geen pretje, laat ik daar helder over zijn. Het is een nare ziekte waar mensen flink beroerd van worden en zelfs aan overlijden. De crisissfeer rond dit virus is begrijpelijk en terecht. Maar crises hebben ook onverwachte goede kanten.

De politiek verdeelt, maar de overheid verbindt. Deze woorden heb ik de laatste tijd vaker gehoord van  veelal jonge mensen in dienst van de overheid. Het is een soort mantra.

“Als u niet herkenbaar op de foto wilt, kunt u achter in de zaal gaan zitten”. Dit soort aankondigingen zie je steeds vaker op bijeenkomsten of congressen. Het is een uitvloeisel van de AVG, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, die sinds 28 mei 2018 van kracht is. Personen mogen niet langer zomaar herkenbaar op de foto gezet worden, want dan zijn het persoonsgegevens. Best lastig. Maar onschuldig. Zo onschuldig is de AVG echter niet overal.

"We betalen teveel belasting aan Europa" riep de jongen rechtsachter in het lokaal, "en politiek boeit gewoon niet".  Mijn gastles over het Europees Parlement moest op dat moment nog beginnen. Er is veel onwetendheid over Europa. De nieuwe Europese Commissie heeft dit ook gezien, en wil er verandering in brengen met een twee jaar durende conferentie die de betrokkenheid van burgers bij de EU moet vergroten. Eerlijk gezegd geloof ik niet zo in deze conferentie. Wat we nodig hebben zijn politici met lef.

Deze week verscheen het langverwachte rapport van onderzoeker Els van Wijngaarden over ‘voltooid leven’.  De conclusie loog er niet om: de wens van gezonde ouderen om niet meer te willen leven is zeldzaam en, belangrijker, meestal niet duurzaam. Onder een gevoelde levensmoeheid zit een wens om béter te leven -zinvoller, meer in verbinding-, en niet zozeer een rationele, autonome wens om níet te leven.

In de oudheid was het vaste prik. Zo tegen de lente, als de bloemetjes bloeiden, begon het te kriebelen en trokken de koningen er op uit: “Ten oorlog!” Die oorlog kon om van alles draaien: van behoud van waterbronnen tot het plunderen van de buurman. Soms wist niemand meer de echte reden.

Donderdag verscheen een oproep in Trouw om de maximumstraf voor doodslag te verhogen. Die hartenkreet kwam Gerrit van der Brug, topman bij het Openbaar Ministerie. Volgens hem is het gat tussen de maximumstraffen voor moord en doodslag te groot.

Op het laatste ChristenUnie-congres zagen we een filmpje van een schaatsende Roel Kuiper. Het balanceren op twee ijzers stond model voor het lastige evenwicht tussen overheid en markt. Terugkeer van het algemeen belang is nodig. Dit verlangen naar een samenleving met aandacht is me uit het hart gegrepen. Zeker in de zorg, want daar is de balans nog altijd ver te zoeken.

Enkele maanden geleden verscheen de ‘Monitor digitale geletterdheid Primair Onderwijs 2019’. Een uitgebreid onderzoek waaruit blijkt dat onze kinderen en hun basisscholen met een gemiddelde van 4,9 slecht scoren op het gebied van privacy, informatieveiligheid en mediawijsheid.

"Onze oorlog tegen de natuur moet stoppen, en we weten dat het kan", zei VN-chef Antonio Guterres op 1 december, aan de vooravond van de klimaattop in Madrid. Als je Guterres hoort dan zou je denken dat de klimaattop vooral over natuur gaat. Wie het programma bekijkt echter vooral woorden als ‘systems’, ‘funds’ en zelfs ‘gender and climate change’. De woorden ‘nature’ of ‘biodiversity’ zijn niet te bekennen.

Ik maak me zorgen om Forum voor Democratie. Afgelopen weekend hield die partij haar congres. Frisse jeugdige heren en dames, een zeer goedgevulde zaal, met op-het-randje-van-onfrisse ideeën.

Ze zitten overal. Een vijfde colonne van onderkruipers die stiekem onze samenleving naar de Filistijnen helpt. In spiegelende kantoortorens bedenken ze hun duistere plannen. Ze willen de wereld naar hun hand zetten, zo staat in hun geheime protocol. Iedereen is tegen ze en ze krijgen van alles de schuld. Van de afbraak van de verzorgingsstaat en het lerarentekort tot het verdwenen ‘touwtje uit de brievenbus’. We noemen ze ‘neoliberalen’. Met marktwerking vermorzelen ze de sociale structuren. Voor de mens achter de cijfers is geen aandacht meer.

High, stoned, skaffa. Deze woorden kun je gebruiken om je gevoel te omschrijven als je onder invloed bent van drugs. Deze woorden kun je inmiddels ook wel toepassen op de politiek en overheid als het gaat om de bestrijding van gebruik en smokkel van harddrugs in Nederland.

Het Malieveld wordt druk bevolkt deze weken. Leraren, boeren, jeugdzorgmedewerkers en bouwers willen gezien en gehoord worden in de vele crises die ons land bezighouden. Gekscherend maakte De Speld al een rooster voor het Malieveld voor 2020.

Het klimaat is een van de topprioriteiten van het nieuwe Europese parlement en de Europese commissie. Binnen honderd dagen na zijn aanstelling moet Frans Timmermans met een Green Deal komen. Deze Green Deal is een alomvattend klimaatplan, wat moet leiden tot een klimaatneutraal Europa in 2050. Hoe gaat Timmermans dat doen? Immers, zowel inhoudelijk als financieel staat hij voor een grote uitdaging.

Het H-woord. Niet lang geleden een taboeonderwerp binnen met name de rechtste politieke partijen als het gaat om hypotheekrenteaftrek. Christelijke partijen, ChristenUnie in het bijzonder, hebben iets soortgelijks met een ander H-woord: de waardering van het homohuwelijk. Een precair onderwerp waar de achterban verschillend over denkt en waar partijprominenten zich niet zo snel publiekelijk over uitspreken.

Bovenop de Acropolis van Athene staat het Parthenon, de tempel van de godin Athina. Vanaf zo ongeveer elke plek in de stad kun je haar zien.

Hoe houdbaar is onze vorm van politiek nog? Ik vraag me dat steeds vaker af. Met steeds meer kleine fracties en steeds moeilijker te smeden coalities lijkt de rek er soms uit. Voor grote beslissingen is er een hoop kunst- en vliegwerk nodig om een politieke lijn te bepalen waar genoeg partijen zich senang bij voelen. Het gevolg is lange processen en onduidelijke communicatie. En de burger weet niet bij welke partij ze moet zijn om echt gehoord en begrepen te worden. Het wordt tijd voor een andere manier van volksvertegenwoordiging.

Misschien ken je het wel. In the heat of the moment ontbreken de woorden. Later vallen je dan allerlei gedachten in. Had ik dit of dat maar gezegd...

Jongeren die staken voor het klimaat, boeren in actie en een brandbrief van werkgevers dat tienduizenden banen op de tocht staan door de stikstofcrisis. En dat allemaal in één week tijd. Iedereen ziet het probleem van klimaatverandering, maar niemand de oplossing en iedereen strijdt voor zijn eigen hachje.  Ja, we weten wel dat minder hard rijden, minder koeien, minder industrie en minder gas goede stappen zijn als het gaat om vermindering van broeikasgassen. Maar deze stappen doen pijn. En als je als bestuurder of politicus dan zo’n lastig besluit neemt, wordt je weggezet als klimaatgekkie. Je kijkt wel uit, toch?

Vrijheid van onderwijs is ons als christenen dierbaar. Steeds meer komt dit recht onder druk te staan door de misstanden in het islamitisch onderwijs.  Elke keer als het islamitisch onderwijs in de problemen komt, wordt er gelijk discussie gevoerd over het inperken van de onderwijsvrijheid. De seculiere mens heeft eenmaal geen religieuze antenne en heeft onvoldoende vermogen om het onderscheid te maken tussen wat christelijk en wat islamitisch is. De politiek moet zich echter expliciet richten op de islamscholen in plaats van op religieus onderwijs in het algemeen.

“En toch zal zelfs de moordenaar van Derk een advocaat vinden die het onderste voor hem uit de kan haalt. Zo hoort het namelijk.”

Inmiddels dagelijks in het nieuws: alarmerende berichten over klimaatverandering. Van bosbranden in de Amazone tot wetenschappelijke rapporten die aangeven dat we als mensheid voor een ongekende opgave staan om binnen de komende tien jaar het klimaat te kunnen redden. Om in 2030 de mondiale uitstoot gehalveerd te hebben.

Deze zomer vierde ik vakantie aan het Lauwersmeer. Voor wie dit meer niet kent: het was ooit een zeearm tussen Groningen en Friesland. In 1969 werd hij afgesloten en in één klap werd de vissersgemeenschap in het Groningse Zoutkamp afgesloten van zijn broodwinning. In optocht gingen de vissers naar Den Haag. Stoere mannen in het zondagse pak, onbeholpen met hun protestborden. De machteloosheid en boosheid stralen af van de zwart-wit foto’s in het Zoutkamper museum. Een van hen schreef een gedicht, waarin deze gevoelens voelbaar worden:

Er is in afgelopen jaren veel gezegd over onze ‘kenniseconomie’. Er is in Nederland een berusting ontstaan in het feit dat wij geen producerend land meer zijn. Wij zijn een land dat het moet hebben van onze kennis en expertise. Door het delen van informatie en methodes kan Nederland groot zijn. Ik zie in die manier van kijken naar onze economie wel problemen.