Gebrek aan controle leidt tot rampen
Gebrek aan controle leidt tot rampen
31 mei 2021
In de laatste Groen brak WI directeur Wouter Beekers een lans voor een overheid die de burger benadert vanuit vertrouwen. Dat lukt de overheid al aardig als het gaat om bedrijven: ondernemers mogen bijvoorbeeld zelf verklaren dat zij aan de regels rondom voedselveiligheid en milieu voldoen. Maar dit vertrouwen op de blauwe ogen van ondernemers is ronduit naïef. Het leidt, in combinatie met de afbraak van controle en handhaving door politici tot rampen zoals voedselschandalen, verontreinigde grond, dierziekten en pandemieën. Die leveren grote schade op en ondermijnen het vertrouwen in de overheid.
Laat mij dit illustreren met twee voorbeelden: de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA) en de Omgevingsdiensten.
Over de afbraak van de NVWA heeft onderzoeksjournalist Van Silfhout een ontluisterend boek geschreven. De organisatie is, zoals de titel van het boek luidt: ‘uitgebeend.’ De politiek kan blijkbaar slecht omgaan met organisaties die rampen helpen voorkomen, zeker als die daar een langere periode succesvol in zijn. De NVWA was tot 2003 een waakhond die doorbeet wanneer de volksgezondheid in het geding was. Na de overgang van VWS naar LNV is het beeld gekanteld: de slager is zijn eigen vlees gaan keuren.
Als Statenlid zie ik dezelfde patronen bij de Omgevingsdiensten die regionaal toezicht houden op milieuregels : gebrek aan onafhankelijkheid, deskundigheid en financiering. Doordat ze onvoldoende mandaat meekrijgen blijft hun toezicht en handhaving te vrijblijvend. De Omgevingsdiensten komen bovendien maar moeilijk aan deskundige professionals zoals virologen en ingenieurs en dat belemmert effectief toezicht en handhaving. De drang om kosten te besparen leidt verder tot papieren toezicht met nauwelijks controles ter plekke. Gemeenten lijken er alleen in geïnteresseerd of ze niet teveel betalen, waarvoor een kostenverhogende verantwoordingsbureaucratie wordt opgetuigd: ‘pennywise and pound foolish’. De Commissie Van Aartsen legt terecht de vinger bij deze punten in hun kritische onderzoeksrapport ‘Om de leefomgeving’.
De COVID-pandemie toont aan dat het uitermate kostbaar is als we overheidsdiensten hyperefficiënt inrichten en toezichthouders uitkleden. Laten we het momentum gebruiken om de controle op (voedsel)veiligheid en milieu op zo’n manier te borgen dat het vertrouwen in de overheid groeit èn Nederland internationaal de leidende (kennis)positie terugpakt die ze had. Met landelijke regie en financiering, net zoals bij onze dijken. Op die manier kan deze ramp ons maatschappelijk èn economisch nieuwe kansen bieden en onze veiligheid en welzijn verhogen. Betere controle moet onderdeel worden van het ‘nieuwe normaal’. Want vertrouwen is goed, maar controle is toch beter.
Jan Henk Verburg is werkzaam als clusterleider bij de Kamer van Koophandel en actief als fractievoorzitter ChristenUnie Zeeland. Hij reageert met deze column op Wouter Beekers column 'Controle is goed, vertrouwen is beter' . Met deze columns faciliteert het Wetenschappelijk Instituut het partijdebat. De columns zijn op persoonlijke titel.