Een ferme aanpak van criminaliteit kan meestal op flinke steun rekenen van de bevolking. En waarom zouden we daarbij geen data en algoritmen inzetten? Gelukkig zijn er ook organisaties en burgers die kritische vragen stellen. Maar of het genoeg is?  

Even een stapje terug. Waar gaat het wetsvoorstel van minister Kaag en minister Yesilgöz over? Het moet het voor banken mogelijk maken om van alle rekeninghouders de transacties van boven de 100 euro te monitoren. Die 100 euro is opmerkelijk, maar niet het voornaamste. Deze transacties worden op een databerg gegooid en met algoritmen worden rekeninghouders ingedeeld in risicoprofielen.

Vervolgens mogen gegevens onderling worden uitgewisseld tussen instanties voor onderzoek naar cliënten met een hoog risico op witwassen of terrorismefinanciering. Door ons betalingsverleden te analyseren kunnen we in de toekomst witwasoperaties en aanslagen voorkomen. En wie weet welke mogelijkheden deze data nog meer biedt! Misschien denkt u, heb ik dit niet gelezen in een boek van George Orwell?

Dat kan kloppen. Het wetsvoorstel heeft zo’n beetje alle zeven vinkjes van een totalitaire dystopie in wording. Groot geloof in de werking van algoritmen? Check. Mogelijke inbreuk op de privacy van heel veel burgers? Check. Onvoldoende bewijs van de effectiviteit? Check. Weinig tot geen zicht op hoe risicoprofielen tot stand komen? Check. Opsporingstaken uitbesteden aan zeer risicomijdende organisaties? Check. Kans dat kwetsbare mensen onevenredig worden benadeeld? Check. Kritiek van de Raad van State terzijde schuiven? Check. Het is werkelijk opmerkelijk dat het Kabinet, met in het achterhoofd nog de toeslagenaffaire, met zo’n slecht doordacht wetsvoorstel komt. Want wat leerden we ook alweer over de toedracht van die affaire? 

Juist: neem nou eens de betrouwbare burger als uitgangspunt van overheidsbeleid! En laat die roep om meer veiligheid en de valse beloften van technologie je blik niet vertroebelen. Criminaliteitsbestrijding is niet computable en met al deze vergaring van betaalgegevens lopen we het risico op vergaande overheidscontrole met in het proces veel onschuldige slachtoffers. Dat moeten we niet willen. De ChristenUnie doet er daarom goed aan om dit wetsvoorstel zo snel mogelijk te stoppen waar het thuishoort: in de prullenmand. 

Anthonie Drenth is adviseur digitale weerbaarheid bij gemeente Amersfoort en schrijft regelmatig over digitalisering, veiligheid en de overheid.