Europa staat voor een belangrijke keuze: zichzelf opnieuw uitvinden of de grote verliezer worden in het geopolitieke machtsspel. Terwijl de VS, China en Rusland de mondiale spelregels herschrijven, blijft Europa afwachten. Energie, handel en defensie worden ingezet als strategische wapens. De vraag is: hoe voorkomt Europa dat het volledig afhankelijk wordt van grootmachten die alleen hun eigen belangen dienen?

Decennialang was China de ‘fabriek van de wereld’. China werd lange tijd gezien als de ideale productielocatie, maar geopolitiek bleek deze afhankelijkheid riskant. Nu de afhankelijkheid van China wordt afgebouwd, ontstaat een strijd om economische dominantie. De VS, ooit een productienatie, is steeds meer een diensteneconomie geworden, maar intussen groeide het besef dat dit een gevaarlijke ontwikkeling is. Met invoerrechten en protectionisme probeert Washington de Amerikaanse industrie opnieuw concurrerend te maken. In zekere zin is dat terecht. Het conflict met Rusland en de opvolgende sancties hebben die afhankelijkheid als gevolg van globalisering goed blootgelegd. 

Toen Trump aantrad, belde hij als eerste met Saoedi-Arabië. Niet toevallig: Saoedi-Arabië is een spil in de energiemarkt en bepaalt mede via OPEC+ de olieproductie en de prijzen. Dit is cruciaal in een wereld waar energie niet alleen een economische, maar ook een geopolitieke factor is.

Rusland zoekt manieren om sancties te omzeilen en blijft olie leveren aan China en India. De VS maakt zich minder druk om energie-onafhankelijkheid – het heeft genoeg eigen olie. Wat écht telt, is controle: Washington wil bepalen waar Russische en Saoedische olie naartoe gaat. Intussen blijven China en India, met hun beperkte eigen olievoorraden, afhankelijk van import.

Tegelijkertijd speelt China een dominante rol in de energietransitie, met een voorsprong in elektrische voertuigen en batterijtechnologie. Dit maakt het voor Washington des te belangrijker om niet alleen de fossiele energiemarkt te sturen, maar ook China’s groei in groene technologie te vertragen. Door de samenwerking met India binnen de Quad (VS, India, Japan, Australië) te versterken, hoopt de VS China’s invloed in Azië tegen te gaan. Dit wordt ook geïllustreerd door het aanbod van de VS om op termijn F35-gevechtsvliegtuigen aan India te verkopen. 

De besprekingen in Saoedi-Arabië achter gesloten deuren roepen herinneringen op aan de Sudetenlandcrisis van 1938, toen Groot-Brittannië en Frankrijk zonder Tsjechoslowakije over de toekomst van dat land beslisten. Op een vergelijkbare manier lijken Washington en Moskou nu te onderhandelen over Oekraïne, zonder Kiev formeel te betrekken. Het is denkbaar dat Rusland delen van Oost-Oekraïne behoudt als wisselgeld en dat sancties worden versoepeld voor Amerikaanse belangen, wat zou laten zien dat militaire agressie loont en dat Europa wordt verzwakt, omdat het nog steeds afhankelijk is van zowel de VS als het Midden-Oosten voor energie.

Europa moet dus strategisch handelen en niet langer afwachten. Dat betekent:

• Industrie opbouwen – Zonder investeringen in sectoren als batterijen en elektrische voertuigen en wapens blijven we afhankelijk van China en de VS. Een sterkere gezamenlijke EU-defensie-industrie is nodig om minder afhankelijk te zijn van de VS.
• Energieonafhankelijkheid ontwikkelen – LNG-import uit de VS is een tijdelijke oplossing, maar op de lange termijn moet Europa zelfvoorzienend worden.

De ChristenUnie moet deze realiteit onderstrepen: zonder actie wordt Europa speelbal van Amerikaanse geopolitieke belangen en Chinese economische dominantie. In de geopolitiek geldt nog altijd: wie niet aan tafel zit, loopt het risico op het menu te staan.

 Ytzen Lont is lid van de ChristenUnie en woont in Den Haag. Hij is bestuurlijk juridisch adviseur en beleidsmaker.