Een Europa van waarden boven waarde
Een Europa van waarden boven waarde
22 mei 2023
Het politieke debat over de EuropeseUnie overstijgt zelden het niveau van ordinair gekibbel over geld. Deze gesprekken dragen bij aan een beeld van de EU waarin economische waarde centraal staat. Het is een beeld dat bij weinig mensen liefde zal oproepen.
Het is daarom niet verrassend dat de opkomst voor Europese verkiezingen steevast laag is en Euroscepticische partijen de wind in de zeilen hebben. Om het tij te keren moeten we een ander beeld van Europa schetsen; een beeld dat wij kunnen liefhebben.
Hierbij kunnen we leren van de Tjechische filosoof Jan Patočka die met zijn pleidooi voor zorg voor de ziel oproept Europa niet te reduceren tot een markt, maar ons te bezinnen op Europese waarden. Patočka is vooral bekend als woordvoerder van de Charta 77, een burgerrechtenbeweging die zich inzette voor mensenrechten in communistisch Tschechoslowakije en daarvoor de hoogste prijs betaalde.
Patočka beargumenteerde dat de Europese cultuur zich kenmerkt door zorg voor de ziel. Teruggaand op Plato ziet Patočka zorg voor de ziel als een levenslange zoektocht naar waarheid, een intellectuele en geestelijke oefening, die zich toont in een bereidheid tot bevraging. In de Europese geschiedenis concurreert de zorg voor de ziel echter vaak met wil om te heersen (denk aan Augustinus' libido dominandi) . Niet de zorg om het zijn, maar de zorg van hebben wordt dan de dominante zorg.
Patočka's zorg voor de ziel dwingt ons om vraagtekens te zetten bij de economische belangenpolitiek van de Europese Unie, waarin dit motief van hebben prevaleert.
Zeker nu de Europese verkiezingen voor de deur staan moeten we voorkomen dat het politieke debat over Europa zich focust op de economische waarde die de Unie genereert en de verdeling van de lusten en lasten tussen de lidstaten. Alleen een Europa gebaseerd op waarden kan liefde opwekken en ons naar de stembus krijgen. Daarom moeten politici aandacht besteden aan zorg voor de ziel, door Europa als waardengemeenschap te presenteren. En door aan te geven hoe zij die waarden willen vormgeven en invullen.
Niet economische waarde maar waarden moeten dus centraal komen te staan bij de volgende verkiezingen voor het Europees Parlement. Ook de Christenunie zou in de campagne de nadruk mogen leggen op Europa als een gemeenschap van volken die menselijke waardigheid en solidariteit waarborgt en de godsdienstvrijheid verdedigt.
Europese waarden zijn niet slechts loze woorden, zo leert de reflectie op -bijvoorbeeld- het werk van Jan Patočka. Zorg voor de ziel kenmerkt Europa. Laten we die dan ook beoefenen in de Europese politiek!
Marijke Huisman (2002) studeert aan de Katholische Hochschule ITI in Oostenrijk en liep stage bij het WI.