Gedeelde waarden ontstaan niet door een preambule op de Grondwet
Gedeelde waarden ontstaan niet door een preambule op de Grondwet
26 april 2021
Het is vrij simpel om de aandacht van een filosoof te grijpen in de politiek: begin over normen en waarden. Aan de ene kant zijn normen en waarden ongelooflijk belangrijk in ons leven. En tegelijkertijd weet iedereen hoe ongrijpbaar ze kunnen zijn. In deze tijd van schijnbaar groeiende polarisatie is het begrijpelijk dat velen verlangen naar versterking van onze ‘kernwaarden’. Maar het voorstel in het verkiezingsprogramma om deze kernwaarden op te nemen in een preambule op de Grondwet slaat de plank volledig mis.
Een preambule, of inleiding, op de grondwet kan de belangrijkste normen en waarden van onze samenleving beschrijven en zo een gezamenlijk moreel verhaal vertellen. Normen en waarden zijn echter vooral gebaseerd op cultureel-religieuze overtuigingen en door de groeiende diversiteit in overtuigingen is het de vraag welk verhaal in deze preambule verteld zal worden. Gezien deze diversiteit zal het waarschijnlijk geen christelijk verhaal zijn. Dit zou bovendien gekunsteld zijn, want onze christelijke waarden en normen krijgen primair binnen de context van ons geloof hun betekenis.
Hoe kan het gesprek over gezamenlijke waarden dan wel worden gevoerd worden?
Verscheidene amendementen op verkiezingsprogramma stelden stappen voor in de goede richting. In plaats van het opschrijven van een lijstje kernwaarden, vroegen deze om het bevorderen van gesprek met elkaar over hoe we onze kernwaarden in de praktijk brengen. Dit kan bijvoorbeeld via burgerschapsvorming in het onderwijs, maar ook door als partij het gesprek te voeren over hoe we vluchtelingen behandelen. Normen en waarden dienen we bovenal toe te passen. Bij keuzes die we elke dag maken, maar zeker ook bij politieke beslissingen. Wat is bijvoorbeeld rechtvaardigheid als de overheid mensen onterecht als fraudeur behandelt? Of wat is vrijheid als je vanwege de kleding die je om religieuze redenen draagt geen overheidsgebouw in mag?
Een samenleving die divers is op cultureel-religieus gebied heeft ook behoefte aan een zekere herkenning van normen en waarden bij elkaar. Om het gevoel tegen te gaan dat we geen waarden meer zouden delen. Hiertoe moeten we met elkaar in gesprek gaan over de waarden die we hooghouden. Dit gesprek moet bevorderd worden in het onderwijs, de politiek, in de media en waar ook maar mensen elkaar ontmoeten. De uitkomst is dan niet een vast lijstje dat we allen kunnen onderschrijven, maar een blijvend waarde(n)volle ontmoeting. En dan blijkt dat verbinding geen preambule nodig heeft.
Jan Werkman heeft filosofie gestudeerd en is fractievertegenwoordiger van de ChristenUnie in Apeldoorn. Hij eet liever tomaten op aarde dan ananassen op de maan.
Door deze columns faciliteert het WI het partijdebat. De columns zijn op persoonlijke titel.