Daarbij kunnen we leren van het concept design thinking. Dit is een veelomvattend concept waarbij de gebruiker van een product of dienst centraal staat in het ontwerp. Observatie van het gebruik van een goed of dienst speelt bij design thinking een belangrijke rol. Dat is de basis om het ontwerp te verbeteren.

Wat is het gevolg als we deze denkwijze op overheidsbeleid toepassen? Dan zouden ambtenaren het ontwerp van wetgeving in de praktijk toetsen, bijvoorbeeld met een burgertoets. Deze toets leidt niet alleen tot betere wetgeving maar zou ook het vertrouwen in de overheid kunnen vergroten. Immers, wanneer de overheid de niet zo mondige of teleurgestelde burgers opzoekt om hen te begrijpen, geeft dit hen het gevoel gezien en begrepen te worden. Een soort empathie op grote schaal.

De burgertoets is natuurlijk geen heilige graal. Maar we leven in een tijd waarin smartphonegebruikers wereldwijd met dezelfde software worden bediend, waarbij slechts weinig gebruikers extra ondersteuning nodig hebben. Dan moet het toch ook mogelijk zijn om overheidsbeleid veel beter af te stemmen op de ‘gebruikers’? Een voorbeeld: één op de zes ontvangers van overheidscommunicatie is laaggeletterd. Waarom is die communicatie dan nog zo talig in plaats van visueel?

Wanneer het gaat over kwetsbare burgers klinken vaak termen als ‘maatwerk’ en ‘dichter bij de burger staan’. Maar als je zelf nooit afhankelijk en kwetsbaar bent geweest kan het moeilijk zijn om die burgers werkelijk te begrijpen.

Boudewijn de Groot zong in Woningnood (1964):

Want als je dan die ambtenaren op de toestand wijst,
dan zeggen ze: het spijt me, u staat achteraan de lijst.
En dan denken ze tevreden aan hun eigen mooie huis,
aan hun baan en aan hun auto, aan de televisie thuis.

Design thinking kan ambtenaren helpen zich te verplaatsen in de doelgroep die zij willen dienen . Het is geen pragmatisch lapmiddel om een volgend echec te voorkomen, maar een principiële keuze om mensen te zien en begrijpen zoals ze zijn. Omdat het zoveel doet als je je gezien en gehoord voelt. Laten we wetgeving zo vormgeven dat ze gemaakt is voor gebruik!

Floris Kater is bestuurskundige, fractie-assistent bij ChristenUnie-SGP De Ronde Venen en deelnemer aan het Fellowsprogramma 2022

Elke maandagmiddag verschijnt op deze plek een nieuwe column. Met deze columns faciliteert het Wetenschappelijk Instituut het partijdebat. De columns zijn op persoonlijke titel.