Op de Nederlandse arbeidsmarkt is er een groot tekort aan personeel, mede door de economische groei. De gevolgen hiervan zijn een constante vraag naar arbeidsmigranten en een historisch lage werkloosheid. Op de middellange termijn blijkt dat Nederland juist te maken heeft met een stagnerende groei en een onderbezette publieke sector. Hierdoor staat onze brede welvaart onder druk. 

Nederland heeft als exportland baat bij relatief lage lonen. Goedkope arbeidskrachten worden daarom van elders uit Europa naar Nederland gehaald om werk te doen dat niet bij ons arbeidsaanbod past. Maar het aantrekken van buitenlandse arbeid heeft ook een verstorend effect op onze economie: het belemmert aanpassing en innovatie. Hierdoor kent Nederland veel laagproductieve en vervuilende bedrijven met werknemers die niet van hun salaris kunnen leven.

Een mogelijke oplossing voor dit dilemma is het structureel verhogen van het minimumloon en het sterk verminderen van de toeslagen. Vervolgens kan de markt zijn werk doen. Door arbeid duurder te maken worden bedrijven gestimuleerd om hun productiviteit te verhogen en worden werknemers vrijgemaakt voor de collectieve sector. Deze relocatie van arbeidskrachten veroorzaakt op korte termijn pijn, maar de lage werkeloosheid biedt de ruimte voor deze ingreep. Hiervoor zijn investeringen in het onderwijs en omscholing vereist.

We moeten ons afvragen of bedrijven wiens personeel afhankelijk is van toeslagen om rond te komen, kunnen blijven bestaan. De economie is echter te complex om van bovenaf op microniveau gereguleerd te worden. Door creatieve destructie toe te laten en sociale en ecologische grenzen te stellen wordt ondernemerschap binnen kaders beloond. De interne Europese markt biedt de ruimte om de laagproductieve sectoren die minder bij de Nederlandse schaal passen te verplaatsen naar de landen waar nu arbeidsmigranten vandaan komen.

Niet economische groei is het doel, maar het verhogen van de arbeidsproductiviteit. Dat is nodig omdat door vergrijzing het aantal werkenden per gepensioneerde daalt. Bovendien willen we ruimte creëren voor het maatschappelijke middenveld en de zorg voor elkaar. Als met minder uren werken meer gedaan kan worden, blijft tijd over voor wat echt belangrijk is. Zo kan marktwerking Nederland helpen om de omslag te maken naar een rentmeestereconomie.

Jim Felix is student Complex Systems Engineering & Commissieraadslid in Alphen a/d Rijn