Voor een slagvaardige én democratische muntunie
Voor een slagvaardige én democratische muntunie
10 mei 2021
“Europese macht kan ook heilzaam zijn” was de kop boven een interview in het FD waarin Gert-Jan Segers uitlegde dat hij niet langer argwanend staat tegenover “superstaat Europa”. Veel beter is het om de vraag te stellen: “waar kan de macht en kracht van de EU ons verder helpen?” Vooral voor grensoverschrijdende thema’s – migratie, asiel, klimaatverandering, belastingontwijking – ziet hij dat de macht en kracht van Europa het verschil kan maken. En ook voor financieel-monetair beleid geldt dat de gezamenlijke aanpak die al is ingezet met de muntunie eigenlijk onontkoombaar is.
Veel van ons associëren “macht en kracht” terecht met een grotere slagkracht: 27 lidstaten bereiken immers meer dan één. Maar, in een democratische rechtsstaat moeten slagvaardigheid en democratie altijd hand in hand gaan. Dit was de strekking van een mede door mij ingediend –en aangenomen- amendement op het verkiezingsprogramma om de democratische legitimatie van de EU te versterken.
De muntunie is in dit opzicht helaas een voorbeeld hoe het niet moet. Na de financiële crisis trad Europa slagvaardig op. Er kwam nieuwe financiële regulering, bankentoezicht, begrotings-en schuldendiscipline en meer coördinatie van het economisch beleid. Deze slagvaardigheid werd echter niet gekoppeld aan democratie. De adviesraad internationale vraagstukken (AIV) merkte hierover in 2014 op dat “communautaire en zuiver intergouvernementele methodes door elkaar lopen” waardoor “de democratische betrokkenheid en controle zich op twee niveau afspelen: nationale parlementen en Europees Parlement”. Achter deze technische taal, gaat een belangrijk probleem schuil. Er is niet goed nagedacht over de democratische controle op het bestuur van de muntunie. Daardoor krijgen parlementen nauwelijks grip op de muntunie. Dit maakt goede volksvertegenwoordiging onmogelijk.
Zolang het relatief goed gaat met de muntunie, is dit geen probleem. Maar zodra de muntunie in zwaar weer komt en mensen geraakt worden, is er momenteel geen parlementariër in positie om het bestuur van de muntunie effectief te bevragen. De toeslagenaffaire maakt pijnlijk duidelijk hoe onwenselijk dit is. Beter dan het loskoppelen van muntunie en EU, zoals nu in het verkiezingsprogramma wordt voorgesteld, moet de muntunie worden gereorganiseerd.
Om parlementen in staat te stellen grip te krijgen, moet de muntunie consequent communautair georganiseerd worden. Daarmee wordt de muntunie onderdeel van de gebruikelijke democratische controle in Europa, inclusief een heldere rolverdeling tussen het Europese Parlement en de nationale parlementen. Daarmee koppelen we Europese slagkracht aan democratie en wordt Europese macht nog heilzamer.
Wubbo Wierenga is adviseur openbaar bestuur bij Berenschot en sinds 2011 lid van ChristenUnie. Door deze columns faciliteert het WI het partijdebat. De columns zijn op persoonlijke titel