Door het initiatiefrecht krijgt het Europees Parlement de bevoegdheid om wetten in te dienen, iets wat op dit moment alleen door de Europese Commissie gedaan kan worden. Het amendement haalde het nét niet, met de argumentatie dat het kan leiden tot overregulering. Daarnaast is de Commissie al welwillend in het uitvoeren van wetsverzoeken komend vanuit het Parlement stelde de verkiezingsprogrammacommissie. Maar het belangrijkste argument was dat het tot medisch ethisch onwenselijke wetsvoorstellen vanuit het Europees Parlement kon leiden.

De kern van de discussie is hoeveel de democratische legitimiteit van de EU eigenlijk mag kosten. De ChristenUnie erkent het belang van democratische legitimiteit en noemt de rol van het Parlement als enig gekozen democratische instelling "relatief beperkt". Ook doet ze in haar verkiezingsprogramma voorstellen om de democratische legitimiteit te herstellen, maar daar hoort het initiatiefrecht niet bij. 

Het initiatiefrecht kan het democratische gat tussen de burger en Europa verkleinen en de relatief beperkte macht van het Europees Parlement uitbreiden. Het zorgt ervoor dat ideeën voor wetgeving weer beginnen bij de inwoners van Europa en biedt hiermee het nodige tegenwicht voor de grote macht van de Europese Raad en de industriële lobby's in Brussel die grote invloed hebben op wetgeving.

Toegegeven, er zijn kosten: het initiatiefrecht kan ook leiden tot onwenselijke wetgeving. Maar is de medisch-ethische vrees van de ChristenUnie wel terecht? Breed uitgemeten in het nieuws is de resolutie die op 11 april in het Europees Parlement werd aangenomen. Hierin werd opgeroepen om abortus “tot een fundamenteel mensenrecht te maken”. Op het eerste gezicht natuurlijk een kwalijke zaak, maar wie verder kijkt ziet dat de resolutie vooral voor de beeldvorming is. Namelijk, om abortus als fundamenteel mensenrecht op te nemen in het handvest moeten alle 27 lidstaten in de Europese Raad voor stemmen. Met de ruk naar rechts in Europa en een aantal conservatieve lidstaten op dit thema lijkt het hoogstens onwaarschijnlijk dat dit in de nabije toekomst zal gebeuren.

Het democratische evenwicht binnen de Europese Unie is uit balans. Het is daarom op zijn minst belangrijk om te gaan verkennen wat het initiatiefrecht kan betekenen om dit evenwicht te herstellen.

Willem Holdijk is bestuurslid Internationaal van Perspectief.