Weblog detailpagina

De Meidagen van 1940 zijn een herinnering waar vermoedelijk elke Nederlander een ongemakkelijk gevoel bij krijgt. Zelfs ik, terwijl het mijn opa was die op de Grebbeberg lag. Henk Valk schreef in zijn column dat de toenmalige gebeurtenissen een waarschuwing bevatten voor nu. Dat ben ik met hem eens. Toch deel ik zijn conclusie niet.

Misschien heb ik wel een tweede-generatie oorlogstrauma. De laatste jaren besef ik mij hoe mijn wereldbeeld gestempeld is door de Tweede Wereldoorlog. Ik ben opgegroeid met de verhalen van mijn ouders en grootouders over die oorlog. Ik las er boeken over. Uit die verhalen begreep ik dat de staat van onze defensie slecht was. Dat Nederland in de meidagen van 1940 overrompeld werd en in slechts vijf dagen op de knieën gedwongen. Het feit dat we daarna vijf jaar onder bezetting leefden van het meest kwaadaardige regime uit de geschiedenis, heeft mij angst aangejaagd.  

De roep om een correctief referendum of burgerraden tonen aan dat de band tussen kiezer en gekozene aan onderhoud toe is. Een keer per 4 jaar stemmen is gewoon te weinig. Als we niets doen worden verkiezingen slechts een moment om wantrouwen uit te spreken over politici.

Foto: Folkert Rinkema

Alleen samen krijgen we Corona eronder, maar hoe is het met het politiek vertrouwen in de samenleving? Het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie gaf vier bij de partij betrokken denkers het podium. Vanuit christelijk-sociale waarden reflecteren Jolanda Kluin, Gerben Lassche, Aart Nederveen en Geertjan Zuijdwegt trekken op de aanpak van de afgelopen tijd, en doen aanbevelingen voor de toekomst. Senator Maarten Verkerk gaat met hen in gesprek. Hebben we nog een beetje ‘vertrouwen in het volk’, of kan dat geen basis meer vormen voor politiek beleid?

De politieke standpunten over kernenergie komen grofweg overeen met de bekende links-rechts verdeling. Rechtse partijen verwelkomen het als dé oplossing voor de energietransitie. Linkse partijen zien er geen heil in. Keurige middenpartijen, zoals de ChristenUnie, zitten ergens halverwege. En dat is lastig want ergens voor noch tegen zijn, dat klinkt niet bepaald overtuigend: ‘we houden de deur maar open, want eigenlijk weten we het gewoon nog niet.’

Instituut Publieke Waarden doet het allemaal: mensen uit de problemen helpen, onderzoeken hoe die zijn ontstaan en in gesprek gaan met overheden om systemen te verbeteren. We spreken oprichter Albert Jan Kruiter over het thema ‘betrouwbare overheid’. Zijn conclusie is een sombere: overheid en burger hebben wederzijds onrealistische verwachtingen van elkaar. Hoewel kritisch op de rol van de Tweede Kamer, ziet hij toch een glansrol weggelegd voor de Kamer in het oplossen van veel problemen: “Schaf eindelijk die toeslagen af.”

De overheid staat er vandaag de dag niet goed voor. Beelden van falend beleid, gefrustreerde burgers, krakende uitvoeringsdiensten en dwarsliggende ambtenaren overheersen. De samenleving bejegent de overheid met toenemend wantrouwen. Inmiddels vinden ook in Nederland complottheorieën gretig aftrek en dragen populisten soms actief bij aan het ondermijnen van publieke instituties. De dringende vraag is dan ook hoe een haperende overheid de weg omhoog weer kan vinden. Dat vraagt om praktische handreikingen, maar ook om een normatief kader. We kunnen bij het zoeken naar herstel niet zonder een beeld van een goede overheid. Daarom schets ik hier vier aanknopingspunten voor een theorie van goed bestuur.

Vertrouwen en troost hadden vroeger alles met elkaar te maken. Troost betekent in onze tijd voornamelijk het stillen van pijn en verdriet. Van oorsprong heeft troost dezelfde betekenis als het Engelse woordje ‘trust’. Troost betekende trouw, vertrouwen, vastigheid, zekerheid.

In het huidige maatschappelijke debat lijkt de druk soms zo hoog op te lopen dat verbindingen verbroken worden. Deze polarisatie is ook te zien in het gesprek over het koloniale verleden en daaraan verwante onderwerpen zoals het slavernijverleden, de zogenaamde ‘politionele acties’ in Indonesië, of de behandeling van Molukkers in Nederland. Dit artikel verkent de vraag hoe de overheid kan bijdragen aan het herstel van dergelijke verbroken verbindingen in het gesprek over het koloniale verleden. De overheid is zelf geen neutrale scheidsrechter, maar ook speler in het geheel. Deze verkenning zal plaatsvinden op basis van een binnen het christendom vertrouwd perspectief van rechtvaardigheid, vergeving en genezing. Dit perspectief doet recht aan ons gezamenlijke verleden, heden én toekomst, en kan helpen om te onderzoeken hoe wij ons in nieuwe, constructieve relaties tot elkaar kunnen verhouden.

In het algemeen is er weinig belangstelling in de lokale politiek voor ondernemers, voor de inkomstenkant van de begroting en is er te weinig kennis over het belang van een sterke lokale economie voor de gemeente en de regio. De gemeenteraad bestaat voor een groot deel uit ambtenaren die buiten de gemeente werken, uit mensen werkzaam in sectoren als onderwijs en cultuur en uit gepensioneerden. Er is in de politiek wel veel aandacht voor de uitgaven, en dan vooral in het sociaal domein.

Inspecties, ombudsmannen, rekenkamers: er bestaan instituten te over om de kwaliteit van bestuur in de gaten te houden. We lichten één van die instituten uit: de lokale rekenkamers, die onafhankelijk onderzoeken of het bestuur doeltreffend, doelmatig en rechtmatig te werk gaat. Hoe controleren ze de kwaliteit van het lokale bestuur? En wat merkt de burger van het werk van de rekenkamers?

Een betrouwbare overheid begint bij betrouwbare overheidsfunctionarissen. In de politiek begint het bij integere politici. In haar lectoraat aan de Hogeschool Saxion onderzoekt dr. Willeke Slingerland integriteit in het openbaar bestuur. Bij het schrijven van haar proefschrift ontdekte ze dat het denken over integriteit niet aansluit bij integriteitskwesties in de praktijk. Integriteit in netwerken is een stuk ingewikkelder dan het bijhouden van een geschenkenregister. Jezelf kunnen aankijken in de spiegel is geen garantie voor integriteit. ‘Je hebt als politicus recht op moreel beraad’, vindt Slingerland, en voor politieke partijen ziet ze de plicht om hun politici daarin te begeleiden.

De coronacrisis van de afgelopen acht maanden heeft de Nederlandse cultuur en de Nederlandse democratie op de proef gesteld. De uitslagen laten de broosheid van een moderne beschaving en van de Nederlandse democratie zien. Redelijke conversaties zijn tot geschreeuw, schelden en spugen verworden. Oog en hart voor het bonum commune (het gemeenschappelijk goed) heeft plaatsgemaakt voor wantrouwen, een sterke drang tot zelfbehoud, en verbaal en fysiek geweld tegen hulpverleners en politici. De polarisering tussen de politieke elite en het volk en tussen burgers onderling lijkt toegenomen te zijn. Dit verval van democratie is uiteraard niet aan een pandemie te wijten, maar eerder aan een zwakke democratische geest, antidemocratische structuren en zwak ontwikkeld burgerschap.

“We hebben geen keuze.” Met deze zin sprak onze minister-president ons herhaaldelijk aan op onze gezamenlijke verantwoordelijkheid. Het is goed als ’s lands leider in crisistijden een gevoel van urgentie weet te verwoorden. Toch zit ik met een tamelijk principieel probleem. De uitspraak ‘we hebben geen keuze’ staat namelijk toch wel haaks op het idee van democratie.

'Wij en zij.' Dat is de manier waarop steeds meer mensen denken. Het lijkt erop dat tegenstellingen en scheidslijnen in de samenleving sterker worden. Polarisatie kan extreme gevolgen hebben: de Rwandese geoncide (1994) is een gruwelijk voorbeeld van wat er kan gebeuren als je elkaar alleen als onderdeel van een groep ziet. Hoe kunnen we destructieve polarisatie tegengaan en dus gaan ‘de-polariseren’? Filosoof Bart Brandsma denkt daarover na en sprak hierover op de afgelopen bestuurdersdag van de Bestuurdersvereniging van de ChristenUnie. In dit artikel een verslag en reflectie op de bijdrage van Brandsma.

Met 124 tegen 26 stemmen sprak de Tweede Kamer in september dit jaar uit: Nederland is géén corrupt land. Het was een reactie op Wilders’ bijdrage aan de Algemene Beschouwingen waarin de toestand van Nederland somber afgeschilderd werd: de rechtsstaat zou failliet zijn, het land corrupt en willekeur zou regeren. Het is goed dat de meerderheid van de Kamer daar anders over denkt, maar zoiets wordt natuurlijk niet per motie bepaald. De overheid blijkt soms helemaal niet betrouwbaar richting haar burgers - en tegelijk is dat precies wat te verwachten valt.

Jan Hoogland is de nieuwe hoofdredacteur van Groen. Als bijzonder hoogleraar christelijke filosofie (Universiteit Twente) en universitair docent Bestuurswetenschappen (VU Amsterdam) neemt hij een grote kennis van het christelijk-filosofische denken mee. In dit interview maken we nader kennis met hem. 'Het maakt uit in wat voor samenleving we opgroeien. Laat dat alsjeblieft een samenleving zijn van open gesprek.'

De afgelopen twee weken hebben Arjan Westerveld en Jan Werkman columns geschreven over het referendum. Het leverde een mooie discussie op. Zij benaderen het referendum vooral vanuit de staatsrechtelijke verhoudingen. Hoe is de relatie tussen kiezers en volksvertegenwoordigers? En moet democratische besluitvorming gecorrigeerd kunnen worden? Ik wil echter graag een ander perspectief inbrengen, namelijk dat van digitalisering.

Arjan Westerveld zegt het terecht in zijn column vorige week: àls je kiest voor een correctief referendum, dan moet je het goed doen. Maar zelfs met de verbeteringen die hij voorstelt is het discutabel of een referendum een goed idee is. Laten we eerst een stap terug doen en de principiële vraag stellen: voor welk probleem is een correctief referendum de oplossing? Vaak wordt dan gewezen op het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Eens in de vier jaar stemmen zou kiezers onvoldoende het gevoel geven dat zij gehoord worden. Ons democratische stelsel zou ongeschikt zijn om het vertrouwen van kiezers terug te winnen. En dus moet het op de schop.

Beleid op arbeidsmigratie werkt pas echt als we zowel christelijke idealen als een pragmatische aanpak nastreven. Dat is wat Laurens Wijmenga bepleit in zijn nieuwe essay 'Een goed verhaal over arbeidsmigratie'.

Een referendum als noodrem. De afgelopen twintig jaar is die uitdrukking vaak gebruikt wanneer binnen de ChristenUnie werd gesproken over referenda. Bijvoorbeeld door oud-senator Jurn de Vries, de commissie Schutte en, in zijn laatste boek, partijleider Gert-Jan Segers. De metafoor van de noodrem maakt duidelijk dat het referendum slechts is bedoeld als aanvulling op de representatieve democratie. De kans op misbruik moet –net als in de trein - zo klein mogelijk blijven. 

Nederland puzzelt. Niet alleen om de lockdown door te komen maar ook over de energieopwekking in de toekomst. Beleidsmakers, inwoners en bedrijven staan over de tafel heen. Iedereen houdt een puzzelstukje vast. Er wordt gelet op betaalbaarheid, geschikte locaties en draagvlak. Langzaam maar zeker worden de contouren zichtbaar van een energiesysteem dat onuitputtelijke energie levert zonder roofbouw te plegen op onze planeet. En dat alles voor 2050.

Jan Steven Eilander pleitte vorige week voor ‘koele rekensommen’ en een ‘groen-realistische aanpak van de energietransitie’. Maar zoals de titel van zijn column ‘kiezen voor kernenergie is groen realisme’ al weggaf: de auteur wil ergens heen met deze berekeningen. 

Het congres van de ChristenUnie stemde onlangs in met een amendement op het verkiezingsprogramma waarmee de deur voor nieuwe kerncentrales open wordt gezet. Een historische stap? Wellicht; duidelijk is in ieder geval dat de brede maatschappelijke opvatting ten aanzien van deze energiebron in vrij korte tijd gekanteld is. VVD, CDA en zelfs D66 omarmen de energiebron in hun verkiezingsprogramma als onmisbaar onderdeel van de energievoorziening van de toekomst. Dit was 3 jaar geleden ondenkbaar.

Foto: Folkert Rinkema

Het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie publiceert vandaag een nieuw essay, over het democratisch debat. Het debat ontspoort, zo menen Lambert Pasterkamp en Madelon Grant, de auteurs van het essay. Zij stellen een democratisch debat voor naar het voorbeeld van de kerk: gericht op gemeenschappelijkheid, een streven naar het gezamenlijk goede en ruimte voor genade. 

Robert van Putten is verkozen tot de ontvanger van het Stipendium van het Thijmgenootschap. Hij is daarmee de derde jonge filosoof die deze prestigieuze onderzoeksbeurs ontvangt. Van Putten wil het ontvangen bedrag inzetten voor een onderzoek naar rust in onze jachtige samenleving. Het hangt daarmee nauw samen met de bezinning van het Wetenschappelijk Instituut op de goede samenleving.

Binnen veel politieke partijen was het de afgelopen jaren hommeles. Onvrede over de politiek leider of heftige interne debatten. Hiermee vergeleken is de ChristenUnie een oase van rust. Dat is positief, maar andere kant: hebben we het niet te gezellig met elkaar? Wordt het niet tijd voor meer debat?

Wat is de meerwaarde van christelijke politiek? Daarover gaan we voor de podcast 'Een goed verhaal' in gesprek met Mirjam Bikker en Frank Bosman. Het gesprek is op 18 februari live te volgen via het YouTube-kanaal van het Wetenschappelijk Instituut, en kijkers kunnen hun vragen stellen via chat of Whatsapp. Het gesprek is later terug te luisteren als podcast. 

Politieke partijen zijn het over weinig eens. Maar deze dagen is er één credo te horen waar links en rechts, coalitie en oppositie het over eens zijn: de menselijke maat moet terug in het beleid.  Maar zo eensgezind als dit klinkt, zo problematisch kan ook dit voornemen in de uitvoering worden.

Het concept verkiezingsprogramma van de ChristenUnie maakte mij blij, ook al zijn er nog de nodige verbeterpunten. Een van die punten gaat over het toezicht op uitvoeringsorganisaties, zoals de belastingdienst, het UWV en de IND. Daar is veel misgegaan de laatste jaren. Kern daarvan is dat systemen leidend zijn geworden en mensen uit zicht zijn geraakt en zelfs dreigen in het systeem vermalen te worden. Dat kan en mag niet.

De bestorming van het Amerikaanse Capitool is een ongekend en bizar slotstuk van wat volgens velen de geschiedenis in zal gaan als het slechtste presidentschap in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Na een opzwepende toespraak van de president gebeurde uiteindelijk dat wat niemand had voorzien: een woedende menigte wist het capitool binnen te dringen. Gekozen volksvertegenwoordigers moesten rennen voor hun leven en het duurde uren voordat de politie de orde hersteld had en Vicepresident Pence de vergadering kon heropenen.

Tim is boos op zijn moeder, omdat ze niet gescheiden is van zijn gewelddadige vader. Door een breuk met vader had moeder hem kunnen beschermen tegen diens grillen. ‘Dit gaat te ver, hier haal ik je vandaan’. Maar zo ging het niet. Tims grote vraag is: ‘Mama, waarom had je de ballen niet?’

Met het ‘flatten the curve’ werden wiskundige modellen even voorpaginanieuws. Opeens zag je overal het plaatje met een steile, korte coronapiek (COVID-19) en de gespreide golf die onder de kritische lijn van beschikbare IC-capaciteit bleef. In één keer was duidelijk wat de maatregelen beoogden. De experts die regeringen bijstaan in het tegengaan van corona, gebruiken modellen om de meest effectieve maatregelen te kunnen bepalen. In de politieke praktijk wordt er veel vaker met modellen gewerkt. In dit artikel proberen we antwoord te geven op de vraag wat modellen wel en niet kunnen en hoe we ze zo verstandig mogelijk kunnen gebruiken. Dit illustreren we aan de hand van corona, maar deze vraag is natuurlijk ook van toepassing op andere complexe vraagstukken waarbij modellen gebruikt worden.

Wie het tien jaar geleden over economische ongelijkheid had, werd al snel versleten voor marxist. Maar dankzij de Franse econoom Thomas Piketty is het thema weer helemaal terug van weggeweest. De exemplaren van zijn boek Kapitaal in de 21ste eeuw, waarin hij zijn zorgen uit over een alsmaar groeiende vermogens- en inkomensongelijkheid, gingen als warme broodjes over de toonbank. Ook in ons land trad de ‘rockstar-econoom’ op voor volle zalen en was hij, op uitnodiging van Jesse Klaver, te gast in de Tweede Kamer. Kortgeleden verscheen het vervolg op zijn bestseller: Kapitaal en ideologie. Dit boek heeft een meer historische insteek en gaat over de verhalen en ideologieën die ongelijkheid rechtvaardigen en in het verleden hebben gerechtvaardigd. Over de bijdrage van het christelijk denken worden we bij Piketty niet veel wijzer. Vandaar de vraag: wat is het christelijke verhaal over economische ongelijkheid?

Het Nederlandse belastingstelsel is dringend aan hervorming toe. Conflicterende ideologische posities hebben geleid tot een stelsel met tegenstrijdige, onevenwichtige prikkels en een onoverzichtelijke vormgeving met soms onrechtvaardige uitkomsten, zoals duidelijk werd bij de toeslagenaffaire. Onder het huidige kabinet is mede dankzij de ChristenUnie een beweging in gang gezet om deze problemen aante pakken. Ook is verkend hoe het belastingstelsel in de volgende kabinetsperiode structureel kan worden hervormd. Over de gewenste richting van die hervorming wordt door veel partijen nagedacht en er zal nog veel gediscussieerd worden. Om ons goed te positioneren voor deze discussie hebben we als werkgroep, samen met andere deskundigen, ideeën verkend voor een herziening van het belastingstelsel. Gaandeweg heeft deze verkenning zich verdiept tot een visie, die we hier in het kort presenteren.

Nederlandse gemeenten spelen via de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, Participatiewet en de Jeugdzorg een grote rol in het leven van veel kwetsbare mensen. De coronacrisis zal naar verwachting een flinke impact hebben op de financiële situatie van gemeenten. Dalende inkomsten en stijgende uitgaven zetten hen het water aan de lippen. In dit artikel blikken we terug op de financiële crisis van 2008 tot 2013, bespreken we samen met (oud-) wethouders de mogelijkheden voor gemeenten om met bezuinigingsopgaven om te gaan en onderzoeken we hoe daarbij de ondersteuning voor (economisch) kwetsbaren gewaarborgd kan worden.

De vermogensongelijkheid in Nederland blijkt steeds weer groter dan gedacht, al blijft het gissen omdat niet alle vermogen in beeld is. De rijkste 0,1% heeft 16% van het totale private vermogen in Nederland. De rijkste 10% bezit zo’n 60% van het private vermogen. Fijn voor hen, kun je dan denken. Of als je zelf zo’n fortuin hebt: fijn voor mij. Er zijn denkers die beargumenteren dat alleen armoede een probleem is. Als iedereen een fatsoenlijke levensstandaard heeft, maakt de verdeling verder niet meer uit en is vermogensongelijkheid geen probleem, zeggen zij. Prof. dr. Ingrid Robeyns denkt daar heel anders over. De van oorsprong Vlaamse politiek filosoof schreef er een boek over, waarover we in gesprek gaan. “Een pamflet”, zegt ze er zelf van. Daarin stelt ze: niet alleen armoede is een probleem; er zitten ook persoonlijke en maatschappelijke nadelen aan het bestaan van extreme rijkdom.

Econoom Lans Bovenberg heeft een positieve kijk op de dingen: 80% gaat goed. Met die visie beziet hij het huidige belastingstelsel, Nederlandse bedrijven en gelukkig ook de belastingvisie van de ChristenUnie die we hem voorlegden. Dat neemt niet weg dat hij wel wat ideeën heeft over hoe het moet met die overige 20%. Moeiteloos schakelt hij van fiscale details naar bredere cultuurkritiek. Bovenbergs uitgangspunt is het vertrouwen dat er een goede God is die het goede met ons voorheeft. Voor de economie ziet hij de taak om een veilig kader te scheppen waarin mensen ook in vertrouwen met elkaar kunnen samenleven.

Als het woord maakbaarheid valt, is het vaak als politiek retorisch scheldwoord. Dr. Robert van Putten schreef zijn proefschrift De ban van beheersing rondom die term. Het beeld van maakbaarheid als liberale kritiek op links beleid is hem te makkelijk. In zijn definiëring is maakbaarheid een term die uitdrukking geeft aan het ideaal van beheersing. Daarbij hoort een levenshouding die draait om het in de greep krijgen van maatschappelijke problemen met als doel om tragiek en leed uit te bannen en om geluk te realiseren. Dat gaat samen met een technische benadering. De wereld en maatschappelijke problemen worden dan gezien als een machine, een ding dat we op technische wijze in de greep kunnen krijgen. In dit gesprek gaan we in de spiegel kijken die Van Putten politiek en bestuur voorhoudt. Hoe staat het met het beheersingsstreven in onze partij?

Het gaat niet lekker. De Nederlandse, Europese en globale economieën storten in waar je bijstaat. Rusland en China liegen over de coronadoden. Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse regeringen nemen niet eens niet moeite. De Verenigde Staten vieren elk nieuw geval als een overwinning. Of althans, zo leek Trump ’t te zien. Wat nu? Het RIVM, de minister-president, de virologen van het UMHCR, de complottheoretici op internet, tante Jannie op verjaardag en de pizzakoerier op de hoek: iedereen weet hoe ’t moet.

Waar visie ontbreekt, gaat een volk ten gronde. De vertalingen verschillen wat, maar zo ongeveer houdt Salomo het ons voor in zijn Spreukenboek. Onze eigen staatsman Mark Rutte heeft wat minder op met dat idee van visie. Een visie is wat hem betreft de olifant in de kamer die het zicht belemmert. Die dus – als we even verder redeneren – maar beter door de dierenbescherming kan worden gesedeerd en opgesloten. Toch lijken hij en anderen nu toch wel een beetje bezig met visie: visie op hoe we corona onder controle krijgen en houden en visie op de lessen uit de ingrijpende periode die achter ons ligt.

Begin november presenteerde ChristenUnie een rigoureus plan om de belastingen te hervormen. Een publiek debat heeft dit vooralsnog niet opgeleverd - de media waren kennelijk meer geïnteresseerd in de periodieke ophef over onderwijsvrijheid. Helaas, want dit is bij uitstek een onderwerp waar het in de politiek over zou moeten gaan.

Het jaar 2020 loopt ten einde en stond bijna helemaal in het teken van corona. Voor zo’n pandemie is jarenlang gewaarschuwd en toch overviel het ons. Nu we driekwart jaar verder zijn leren we steeds iets meer over dit virus. Het is de brug bouwen terwijl je erop loopt.

Onlangs verscheen het SCP-rapport over vijf jaar decentralisaties in het sociale domein. Het rapport is niet het eerste signaal, maar zet weer eens op een rij dat de decentralisaties niet zo zijn uitgepakt als bedoeld. Kan de ChristenUnie nog wel achter de decentralisaties staan, nu de vlag er zo bij hangt?

Er was eens een klein hondje dat het liefst in zijn hokje bleef, waar het droog en warm was. Soms ging hij even naar buiten om in de tuin te ravotten met zijn puppy-vriendjes. Maar wanneer er dan grote honden voorbij het tuinhek liepen, draafde hij snel terug naar zijn hok en kroop hij zo ver mogelijk naar achteren. En als de grote honden de brokjes uit zijn voerbak opaten, wat niet zelden gebeurde, kefte hij nijdig naar hen. Maar vechten? Nee, dat deed hij toch maar niet.

De Brexit-saga is een veel belangrijker onderwerp dan de verkiezingen in de VS. De handel tussen EU en Verenigd Koninkrijk is qua omvang vergelijkbaar met de handel met de VS. Maar de uitkomsten van een ‘no-deal’ zijn vele malen extremer, terwijl er naast economische consequenties ook nog de Ierse kwestie speelt. Waar de strapatsen van Trump en het tellen van de stemmen in verschillende Swing-states op de voet gevolgd werd, ebt de aandacht voor Brexit steeds meer weg.

Deze column zou heel kort kunnen zijn. Mijn boodschap is namelijk: ‘Overheid, communiceer meer vanuit begrip.’ Een heldere oproep. Maar dan doe ik ook alsof gedrag los verkrijgbaar is. Strikte gedragsinstructies zijn effectief in een crisissituatie. Maar al gauw roept het irritatie op.

'Alleen samen krijgen we corona onder controle.' Kan (en moet) de overheid situaties en gedrag controleren? Op vrijdagavond 20 november gaan we hierover in gesprek met Carla Dik-Faber en Robert van Putten voor de podcast 'Een goed verhaal'. Het gesprek is te volgen via een live stream, zodat kijkers vragen kunnen voorleggen aan de tafelgasten. 

Eind deze maand stellen de ChristenUnie-leden de kandidatenlijst vast voor de komende Kamerverkiezingen. Uw columnist van dienst heeft geen politieke aspiraties, maar volgt dit proces met veel interesse - het gaat immers om de politieke voorhoede van de partij. Traditiegetrouw bevat de lijst capabele en talentvolle mensen, maar helaas ontbreekt er een techkandidaat op een verkiesbare plek en dat is een gemiste kans voor de ChristenUnie.

Onder het mom dat kerncentrales vrijwel geen CO₂ uitstoten, worden ze door sommige partijen ineens gezien als een duurzame oplossing. Duurzaam betekent dat iets op de lange termijn houdbaar is. Je kunt natuurlijk naar radioactief afval kijken als iets duurzaams, want het gaat  tenslotte duizenden jaren mee. Voordat er besluiten worden genomen die impact hebben op de komende eeuwen, lijkt het me dan ook verstandig om eens te kijken naar de locaties van de kerncentrales en het radioactieve afval.

‘Geef elkaar de ruimte’ luidt het mantra van deze tijd. Prima natuurlijk, als het gaat om de anderhalve meter afstand van elkaar. Maar hoe langer we die fysieke afstand vol proberen te houden, hoe groter de mentale afstand dreigt te worden. Waar komen al die complotideeën over corona ineens vandaan?

Na de persconferentie van premier Rutte en minister de Jonge volgde al snel een whatsappberichtje van een collega-fractievoorzitter. Moesten we de algemene beschouwingen donderdag niet digitaal houden, in plaats van fysiek? Snel volgde bijval. “Laten we niet de randen opzoeken”, had Rutte immers gezegd. En laten we als raadsleden het goede voorbeeld geven.

Ze hadden niet mijn kleur. Honderd paar ogen staarden mij aan. Honderd gezichten met één dezelfde kleur. Met neergeslagen ogen ging ik achterin zitten. Niemand die lachte of een hand gaf. Wie zouden ze denken dat ik ben? Een informant van de overheid of een blanke terrorist? Ik glimlachte maar eens vriendelijk.

2021 wordt een spannend jaar voor de ChristenUnie. Hoe zullen de verkiezingen uitpakken na een periode van regeren? Het is hét moment bij uitstek om je te verdiepen in de ChristenUnie en haar gedachtegoed.

Waar komen de standpunten van de ChristenUnie vandaan, en (waarom) is christelijke politiek relevant in deze tijd? Ben je in de twintig, een denker, en wil je het christelijk-sociale denken ontdekken of je kennis daarvan verdiepen? Doe je dat graag samen met andere jonge denkers en met Beatrice de Graaf, Mirjam Bikker en mgr. Gerard de Korte? Solliciteer dan voor het Fellowsprogramma van 2021!

De bibliotheek in Almelo wordt met sluiting bedreigd. Een nieuwe bezuinigingsronde vanuit de gemeente gaat de organisatie niet overleven, zo stelt de Twentse bieb. Bezuinigingen en de lokale overheid: die twee woorden in een zin doen vertrouwd aan. Veel Nederlandse gemeenten kampen al jaren met tekorten. De oorzaak daarvan  lijkt gezocht te moeten worden bij de Rijksoverheid. 

Met iets tussen interesse en bevreemding las ik het interview met Rebecca Gomperts, oprichter van Women on Waves en door Time Magazine uitgeroepen als invloedrijk baken van hoop (Trouw, 25 september). In het interview wordt gesproken van een conservatieve golf in het denken over abortus. Dat is bijvoorbeeld zichtbaar in de VS van president Trump, waar in sommige staten het recht op abortus ter discussie staat.

Foto: Folkert Rinkema

Om het neoliberalisme te vervangen is een ‘ander mensbeeld met een andere visie op goed samenleven en besturen’ nodig. ‘We hebben nieuwe sociologische verbeeldingskracht nodig om opnieuw sociaal denken en handelen te leren.’ Voor Sociale Vraagstukken beschrijft en bepleit onderzoeker Robert van Putten het ‘neosocialisme’ als alternatief voor het neoliberalisme.

‘Zie de mens’. Zo vat ik het streven van Carola Schouten samen. Ze vertelde erover in Zomergasten. En ze liet die avond ook zichzelf zien. Moedig en krachtig in haar openheid over de moeilijke vraagstukken op haar bord. Worstelend met vergeving en genade. Het is soms makkelijker een ander te vergeven dan onszelf.

De mensenonterende situatie in Moria en de reactie hierop van het kabinet heeft geleid tot veel kritiek op de ChristenUnie-fractie. Zowel van binnen als buiten de partij dezelfde kwalificaties: onbarmhartig, ontoereikend en onchristelijk. Niet alleen het team van Gert-Jan, maar wij als ledenpartij moeten ons dit aantrekken.

Op vakantie heb ik vaak bijzondere ontmoetingen. Deze zomer trof ik op het bungalowpark bijvoorbeeld twee Duitse badgasten. Na een onschuldig praatje nam het gesprek een onverwachte wending toen het coronavirus te sprake kwam. “U laat uw kinderen toch niet inenten?” vroeg mevrouw met een indringende blik. “Informieren Sie sich!”, vermaande ze mij, waarna een lang betoog volgde over een complot van de elite. Allemaal te vinden op het internet.

Soms schaam ik me ervoor om Nederlander te zijn. Waar in Griekenland kinderen zonder ouders, onderdak en uitzicht op een toekomst hutje en mutje in schamele tentjes verblijven, discussiëren de Nederlanders over het binnenhouden van ouderen en kwetsbaren zodat onze jongeren niet te veel onder de coronamaatregelen hoeven te lijden.

Het massale applaus voor zorgpersoneel dit voorjaar, midden in de corona uitbraak, heeft geleid tot lelijke politiek.

Op woensdag 26 augustus jl. gaf WI-onderzoeker Robert van Putten een lezing op het Christelijk Sociaal Congres. Op die plek reflecteerde hij op hoe dat goede samenleven eruit kan zien na de coronacrisis. 'Als wij willen dat de samenleving van morgen werkelijk anders is dan die van gisteren en vandaag, dan zullen wij moeten loskomen van onze obsessie met maakbaarheid', begon Van Putten zijn lezing. We begeven ons momenteel op een heilloos spoor, waarschuwde hij. Wat dan het goede spoor is? 'Ik droom van een ‘ontspannen samenleving’.' 

Wat is vrijheid ons waard? Dat wordt momenteel nadrukkelijk getest door China. Het land maakt een exportmodel van onderdrukking. Terwijl het Westen in de ban is van interne strubbelingen, staan de waarden waar het op stoelt onder zware druk. Het is tijd om in verweer te komen.

Het lijkt erop dat in de parlementaire ondervraging over de ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen de rechtsstaat soms als synoniem gezien wordt voor de wat vage frase ‘hoe we met elkaar in dit land leven’. Dat is niet alleen slordig, het is schadelijk voor het juiste functioneren van die geliefde rechtsstaat.

Corona en het klimaat. Hoe verder we in de pandemie komen, hoe duidelijker de parallellen worden tussen beiden: de ontwikkeling van de pandemie en de aanpak ervan zijn een compacte weergave van onze omgang met klimaatverandering.  

Meerdere prominente CDA’ers hebben zich gekandideerd als lijsttrekker voor de komende Tweede Kamerverkiezingen. Wordt het Pieter, Hugo of Mona? Nu zult u mij niet snel zien canvassen voor het CDA, maar deze procedure laat mijn christelijk en democratisch hart sneller kloppen. Mijn appel voor de ChristenUnie: volg hierin het CDA.

'Waar is God? Als Hij niet beantwoordde aan het beeld dat ik van Hem en Zijn woonplaats had, Wie is Hij dan eigenlijk wel?' In zijn essay 'De wereld is niet rond' verwoordt onderzoeker Lambert Pasterkamp het verlies van een zekere religieuze geborgenheid door globalisering. De globe vult de plek van God, zo zegt hij. Een pleidooi in Wapenveld voor ontvankelijkheid en een wereld die niet 'af' is.

‘Samen krijgen we corona onder controle’. Met deze slogan proberen we nu al maanden dat verschrikkelijke virus te domineren. Nieuw-Zeeland had laatst de fase ‘geëlimineerd’ bereikt. Helaas is dit inmiddels achterhaald, maar petje af! Was het bij ons ook maar zover, of niet?

2021 wordt, als het aan de Europese Commissie ligt, het jaar van de trein. Je zou zeggen, een mooie kans voor Nederland om te stoppen met het promoten van de luchtvaart en geld te gaan steken in een betere infrastructuur op het spoor. Snellere, goedkopere verbindingen en efficiënte nachttreinen, zodat het grootste deel van Europa met de trein te bereiken is. Gezien de spoorverschillen tussen de landen kan Nederland dit niet alleen en kan Europa dit niet zonder de lidstaten. Als slimme handelsnatie zou Nederland hierin voorop kunnen lopen.

Van nature ben ik nogal gezagsgetrouw. Dacht ik. Toch merk ik dat ik wrevelig word van afzetlinten, eenrichtingsvoetgangersverkeer en opdringerige handpompjes alcohol. En hoewel ik niet houd van mensenmassa’s, verlang ik naar de tijd dat ik me daar onbekommerd in kan begeven.

“De kerk moet ook de nationaal gekleurde teksten niet laten liggen en alleen maar de universalistische lijnen willen zien.” Citaat van een theoloog. Of, ander citaat: “Lange tijd hebben we vooral - ook vanuit de bijbel - openheid, gastvrijheid en samen optrekken benadrukt. Maar als je kijkt hoe de bijbel de omgang met vreemdelingen bespreekt levert dat een veel genuanceerder beeld op.”

Met deze column sluit ik mijn tijd als columnist voor het WI af. Wie me gevolgd heeft, weet dat mijn grootste zorg om de samenleving is dat die uiteen valt in door groepskenmerken bepaalde identiteiten – dankzij etnisch nationalisme op rechts en identiteitspolitiek op links.

Maandagmiddag twaalf uur: ik sluit onze wekelijkse groepstherapie af. We hebben twee uur gepuzzeld op hechtingsstijlen, interpersoonlijke patronen en thema’s als autonomie en verbondenheid.

In mijn vorige column hield ik een pleidooi om ook in coronatijden onze digitale vrijheden te koesteren. Inmiddels zijn we zes weken verder en lijkt het erop dat er een tracingapp komt voor bron en contactonderzoek. Dit lijkt mij onwenselijk, maar het laat ook een onderliggend probleem zien: het gebrek aan data ethiek bij politieke besluitvorming.

De lockdown heeft ons doen beseffen dat een reset mogelijk is. Dat we niet voor altijd op dezelfde wijze door hoeven met ons leven en samenleven. Of zeggen we dit om de coronacrisis nog enige zin te geven? Om een perspectief te hebben dat ons helpt om over de benauwende horizon van deze crisis heen te kijken?

‘Blijf gezond!’ De strijdkreet van deze dagen is krachtig, maar ook wel kwetsbaar. Want een mensenleven is kwetsbaar. Onze werkelijkheid is ‘gebroken’, zeggen gelovigen wel. Als er een kernbegrip is uit de christelijk-politieke traditie dat we niet moeten vergeten in deze crisis is het dat woord: gebrokenheid. We zijn geen goden, maar leven in de schaduw van de Schepper. Om het seculier uit te drukken: we zijn gewoonweg begrensde en beperkte wezens. Dat besef is vaak ver weg, ook in deze coronacrisis. Het paradijs van een leven in dankbare afhankelijkheid geven we snel op voor de appel van zelfbeschikking.

Met de ene hand geeft dit kabinet miljarden uit om de stikstof terug te dringen, terwijl ze met de andere hand miljarden steekt in het in de lucht houden van vliegtuigen. Hoe is dat te rijmen met elkaar?

Passen corona-apps bij een intelligente samenleving? Sommige mensen zien kansen, anderen gevaar. Global Enterprise Architect, docent Enterprise Engineering en ChristenUnie-lid Martin Op ’t Land laat zijn licht schijnen op dit dilemma.

Nu er in de coronacrisis al zoveel geschreven is over de overheid, de gezondheidszorg en de economie, lijkt het mij goed om een stuk te schrijven over wat het thuis blijven voor mij als persoon betekent. Na meer dan een maand in deze ‘intelligente lockdown’ heb ik het bij vlagen namelijk moeilijk. Ik woon samen met mijn zus in een appartement in Utrecht Overvecht. Met 85 vierkante meter hebben we gelukkig ruimte genoeg voor twee personen, maar de muren komen wel op ons af. Mijn zus en ik hebben allebei een geschiedenis van somberheid en depressie. Deze lockdown confronteert ons daar elke dag mee.

Er is een tekort aan mondkapjes, medische apparatuur en medicijnen. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa en daarbuiten. De VS ging er met de mondkapjes van de Duitsers vandoor, de Italianen met die van Nederland. Het gevolg is dat bevriende landen rollebollend over straat gaan. Onze Rijksoverheid benadrukt dat we elkaar allemaal nodig hebben met de slogan 'Alleen samen krijgen we Corona onder controle'. Gaat samen alleen over Nederland of ook over Europa?

In deze eerste weken van de ‘intelligente lockdown’, tevens de weken rond Pasen, is er veel dat we niet weten. We weten nog niet of het eerste ‘ombuigen van de curve’ dat we nu zien, zal doorzetten. We weten nog niet hoe snel we voldoende beschermingsmaterialen hebben voor iedereen in een zorgberoep.

Mark Rutte oogstte veel lof met zijn toespraak over de verlenging van de Corona-maatregelen. Direct, duidelijk, presidentieel. Wat mij in positieve zin is bijgebleven is zijn pleidooi voor een volwassen democratie. Geen regering die burgers oplegt wat te doen, maar kabinet en burgers gezamenlijke ten strijde tegen het virus. Mijn aanvulling: laten we in deze tijden ook onze digitale vrijheden koesteren.

Het is deze dagen zoeken naar hoopvolle tekenen. Tekenen die ons boven de corona-crisis uit tillen. We smachten naar signalen dat de maatregelen effect hebben en het aantal besmettingen daalt. We leven op als we horen wat deze crisis losmaakt aan mooie initiatieven in de samenleving. We mogen dankbaar zijn dat de natuur opademt en dat (sommige) gezinnen nader tot elkaar komen.

De coronacrisis heeft allerlei voordelen, maar één is onderbelicht. Het regeerambt wordt weer ernstig opgevat. Blijkbaar is niets minder dan een pandemie nodig om dat voor elkaar te krijgen. Want hoe anders was de sfeer slechts een half jaar geleden, op 22 augustus om precies te zijn. Plaats van handeling: Oisterwijk.

Het zal niemand ontgaan zijn: het corona-virus is neergestreken in Nederland en heeft steeds grotere gevolgen voor ons publieke leven. Zelf heb ik de laatste weken weinig anders gedaan dan het bedrijf waar ik werk klaarmaken voor grootschalig thuiswerken zonder onze dienstverlening te verstoren.

Corona-griep is geen pretje, laat ik daar helder over zijn. Het is een nare ziekte waar mensen flink beroerd van worden en zelfs aan overlijden. De crisissfeer rond dit virus is begrijpelijk en terecht. Maar crises hebben ook onverwachte goede kanten.

Een interview in het NRC roept veel reacties op...

De politiek verdeelt, maar de overheid verbindt. Deze woorden heb ik de laatste tijd vaker gehoord van  veelal jonge mensen in dienst van de overheid. Het is een soort mantra.

“Als u niet herkenbaar op de foto wilt, kunt u achter in de zaal gaan zitten”. Dit soort aankondigingen zie je steeds vaker op bijeenkomsten of congressen. Het is een uitvloeisel van de AVG, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, die sinds 28 mei 2018 van kracht is. Personen mogen niet langer zomaar herkenbaar op de foto gezet worden, want dan zijn het persoonsgegevens. Best lastig. Maar onschuldig. Zo onschuldig is de AVG echter niet overal.

Eind vorige jaar publiceerde Gert-Jan Segers zijn pamflet De verloren zoon. Aan de hand van de bekende Bijbelse parabel schetst Segers zijn ideale samenleving. Voor mij grotendeels een herkenbaar CU-geluid, alleen het conservatieve frame van de ‘verweesde samenleving’ past niet bij onze partij.

"We betalen teveel belasting aan Europa" riep de jongen rechtsachter in het lokaal, "en politiek boeit gewoon niet".  Mijn gastles over het Europees Parlement moest op dat moment nog beginnen. Er is veel onwetendheid over Europa. De nieuwe Europese Commissie heeft dit ook gezien, en wil er verandering in brengen met een twee jaar durende conferentie die de betrokkenheid van burgers bij de EU moet vergroten. Eerlijk gezegd geloof ik niet zo in deze conferentie. Wat we nodig hebben zijn politici met lef.

Er was nogal een rel rond de tweet van Thierry Baudet de afgelopen dagen. In het hoofdredactioneel commentaar van deze krant werd hem ‘onverdunde messiaanse zelfoverschatting’ verweten. Het is terecht als eigentijdse valse profeten ontmaskerd worden. Dat maakt de behoefte aan profetie in de politiek echter niet minder.

Deze week verscheen het langverwachte rapport van onderzoeker Els van Wijngaarden over ‘voltooid leven’.  De conclusie loog er niet om: de wens van gezonde ouderen om niet meer te willen leven is zeldzaam en, belangrijker, meestal niet duurzaam. Onder een gevoelde levensmoeheid zit een wens om béter te leven -zinvoller, meer in verbinding-, en niet zozeer een rationele, autonome wens om níet te leven.

In de oudheid was het vaste prik. Zo tegen de lente, als de bloemetjes bloeiden, begon het te kriebelen en trokken de koningen er op uit: “Ten oorlog!” Die oorlog kon om van alles draaien: van behoud van waterbronnen tot het plunderen van de buurman. Soms wist niemand meer de echte reden.

Donderdag verscheen een oproep in Trouw om de maximumstraf voor doodslag te verhogen. Die hartenkreet kwam Gerrit van der Brug, topman bij het Openbaar Ministerie. Volgens hem is het gat tussen de maximumstraffen voor moord en doodslag te groot.

Op het laatste ChristenUnie-congres zagen we een filmpje van een schaatsende Roel Kuiper. Het balanceren op twee ijzers stond model voor het lastige evenwicht tussen overheid en markt. Terugkeer van het algemeen belang is nodig. Dit verlangen naar een samenleving met aandacht is me uit het hart gegrepen. Zeker in de zorg, want daar is de balans nog altijd ver te zoeken.