We kennen die leuze ‘geen keuze’ uit internationaal verband. “There is no alternative”, zei Thatcher over het neoliberalisme. Ook in de Europese eenwording werd deze leuze meer dan eens gebezigd. Terecht heeft de christelijke politiek zich altijd fundamenteel verzet tegen dat ‘TINA’-denken. De democratie draait namelijk om gesprek: het gesprek over de goede samenleving. Dat is heel precair. Met miljoenen mensen bestaan er niet alleen nogal wat verschillende beelden over wat dat goede precies is, ook zijn er nogal wat wegen denkbaar om dat goede te bereiken. Je kunt daar stevige ruzie van krijgen.  De democratie geeft ons een vorm om dit potentiële conflict vreedzaam te blijven beslechten en de gezamenlijkheid in het compromis te blijven zoeken. “We hebben  geen keuze” is een ondemocratische uitspraak, die niet alleen het draagvlak voor beleid onder druk zet, maar zelfs een bedreiging vormt voor de bereidheid om mee te doen aan het gesprek over dat beleid. Het is een uitspraak die de vrijheid beperkt, en daarmee ten diepste geen appel doet op onze verantwoordelijkheid.

Premier Mark Rutte gebruikte in de herfst het beeld van de hamer waarmee de uitbraak van het coronavirus moest worden platgeslagen. Of en hoe je die hamer hanteert, is een keuze. Wat sla je er buiten het virus mee kapot? Hoeveel isolement willen we accepteren in ruil voor onze gezondheid? Hoe hard sla je? Want met alle precisieslagen deze herfst, zou ik me ook een stoerdere klap kunnen voorstellen. En waar sla je dan precies, op de bibliotheek of op de sportschool? Juist nu we samen verantwoordelijkheid moeten nemen, is het gesprek over politieke keuzes essentieel. De motorolie van de democratie is debat, ook in crisistijden kunnen we niet zonder. Er is altijd een keuze.