China is al decennia een onvrij land, maar pas recent keerde de Chinese onvrijheid zich ook naar buiten toe. Middenin de coronacrisis bleek dat China haar macht graag inzet om anderen de mond te snoeren. Zodoende konden we de term ”mondkapjesdiplomatie” aan ons vocabulaire toevoegen. De broodnodige Chinese mondkapjes gingen vooral naar landen die weinig kritische vragen stellen over Wuhan. Australië, dat wel kritische vragen durfde te stellen, kreeg te maken met furieuze reacties en een handelsboycot. Het land heeft al langer te maken met Chinese inmenging; zozeer dat volgens Clive Hamilton, Australisch hoogleraar en auteur van ”Silent Invasion”, de Australische soevereiniteit op het spel kan komen te staan.

De Chinese knevelarij werd recent ook zichtbaar in de vrijstad Hong Kong. Al langer gold daar een stille censuur op media en uitgeverijen, maar sinds de unilateraal afgekondigde veiligheidswet moet elke stadsburger op zijn tellen passen. Er is sprake van repressie, het monddood maken en zelfs deportatie van kritische burgers. Burgerrechtenactivisten als Nathan Law en Joshua Wong wordt deelname aan het politieke leven onmogelijk gemaakt. Ze moeten het nu vanuit de marge opnemen tegen een supermacht, als David tegen Goliath.

En zo zijn er legio voorbeelden. Denk aan de twijfels over de betrouwbaarheid van het Chinese bedrijf Huawei bij de aanleg van 5G-netwerken. Denk aan de hack- en afluisterpogingen waar elke hoge ambtenaar, politicus of bedrijfsleider die China bezoekt mee te maken krijgt. Denk aan de eigen, staatsgecontroleerde versie van internet dat China bouwt – en exporteert. De Chinese onvrijheid is niet alleen defensief, maar ook offensief.

Orgaanhandel
Als dit alles nog geen reden tot actie is, dan geldt dat in elk geval voor de inhumane behandeling van minderheidsgroepen in China. Zo worden veel christenen in China dwarsgezeten of onderdrukt. En dat geldt al helemaal voor de Oeigoeren. Oeigoeren zijn etnische minderheidsgroep van Turks sprekende moslims waarvan de meesten, zo’n twaalf miljoen, in de Chinese provincie Xinjiang wonen. Sinds jaar en dag worden deze mensen door de Chinese staat stelselmatig ‘heropgevoed’.  

Heropvoeding is hier new speak voor onderdrukking, misbruik en hersenspoeling. Dit gebeurt in interneringskampen waar Oeigoeren gedwongen worden hun geloofsovertuiging vaarwel te zeggen en in te ruilen voor de Chinese staatsideologie. De schattingen over de aantallen mensen in deze kampen lopen op tot anderhalf miljoen mensen. Recent doken er via sociale media filmpjes op van naar het lijkt Oeigoeren die door politie geblinddoekt wordt afgevoerd richting wachtende treinen. De associatie met de zwartste bladzijde uit de Europese geschiedenis is onvermijdelijk.

Behalve de gedwongen heropvoeding zijn er aanhoudende verhalen over Oeigoeren die als ‘levende voorraad’ gebruikt wordt voor menselijke orgaanhandel. China’s tast de menselijke vrijheid aan op onvoorstelbare schaal. Dat raakt ook ons – of dat zou het althans moeten doen. Onze diepste overtuigingen over vrijheid en democratie staan op het spel. Wat zijn die waard? Deze waarden werden getest rond de eerste coronagolf, ze worden getest in Hong Kong, en ze blijven getest worden zolang we horen over de Oeigoeren in Xinjiang.

Als de vrijheid in verdrukking komt, is het nodig haar te verdedigen, zelfs al zou het ons niet persoonlijk aangaan. Maar wie dat laatste denkt, is naïef. China’s politiek is medebepalend voor hoe de 21^e eeuw eruit gaat zien. De Chinese machthebbers van de communistische partij moeten daarom stevig weerwoord krijgen.

Blokkeren
Nederland en Europa moeten zich nadrukkelijker uitspreken tegen wat er gebeurt in Hong Kong. De „zorgen” die minister Blok uitte zijn echt te mager. Het kabinet zou de deelname van Huawei aan de uitrol van 5G in Nederland helemaal moeten blokkeren, net als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. De Europese Commissie mag veel strikter zijn als het gaat om Chinese aankopen en investeringen in Europa. Europa moet bovendien veel meer zelf gaan produceren. De naïviteit moet eraf. Bij dat alles is een internationale coalitie nodig om aandacht te vragen voor de Oeigoeren. Via de Inter-Parliamentary Alliance on China ontstaat die al op Parlementair niveau. Het zou mooi zijn als meer Nederlandse (Euro-)Parlementariërs zich hierbij aansluiten.

Behalve de hardpower is ook softpower belangrijk, en daar kan iedereen aan bijdragen. We kunnen stem geven aan hier naartoe gevluchte dissidenten en steun geven aan mensenrechtenorganisaties. We kunnen onze volksvertegenwoordigers vragen het lot van de Oeigoeren aan de orde te stellen. Dat geldt ook voor bedrijven die handelen met China. Zoek, formeel en informeel, het gesprek met Chinese partners. Het zijn de waarden van wat wij beschaving noemen die hier op het spel staan. De menselijke vrijheid is in het geding. Laten we niet moe worden in het verdedigen daarvan.

Lambert Pasterkamp is onderzoeker bij het Wetenschappelijk Instituut. Dit essay werd op 1 augustus gepubliceerd in het Reformatorisch Dagblad.