Welke gevolgen heeft de digitalisering in de relatie tussen kiezers en volksvertegenwoordigers? Allereerst is het onderling contact veel gemakkelijker geworden. Hoe snel stuur je tegenwoordig niet een e-mail, post je een facebookbericht of stuur je een tweet? Vergelijk dat eens met dertig jaar terug. Meer burgers kunnen daardoor deelnemen aan het gesprek met onze volksvertegenwoordigers. Alle argumenten van alle partijen komen nu op tafel. Het probleem waarvoor het referendum de oplossing zou zijn - de kloof tussen kiezers en volksvertegenwoordigers- is dus eigenlijk vrijwel opgelost. Een referendum is daardoor achterhaald: het is een analoge oplossing voor een digitaal tijdperk.

Maar een referendum is niet slechts overbodig, het kan zelfs gevaarlijk zijn. Door sociale media vindt een enorme versnelling van de opinievorming plaats. Denk aan waan van de dag-discussies over de toeslagenaffaire of taakstraffen. Het wordt al snel een manier om gelijk te krijgen. Mede door desinformatiecampagnes kunnen burgers ingrijpende besluiten nemen met onvoorziene gevolgen. Sprekende voorbeelden zijn het Oekraïne- en Brexit-referendum. Ik sluit mij hierbij dus aan bij Jan Werkman.

 Er is echter wel behoefte aan nieuwe vormen van contact met burgers. Waarom? Wij hebben in onze maatschappij last van “wicked problems”. Complexe problemen waarin oorzaak en gevolg moeilijk te onderscheiden zijn. Wat nu de oplossing lijkt, kan over vijf jaar het probleem zijn. De opwarming van het klimaat, armoede, criminaliteit, het vluchtelingenvraagstuk en onze verhouding tot de EU zijn voorbeelden van deze wicked problems. De bestaande besluitvorming met ambtelijke onderzoeken en politieke besluiten werkt bij deze problemen niet optimaal. En een groot deel van de onvrede van burgers heeft juist betrekking op dit soort onderwerpen.

Burgerpanels, ondersteund met digitale hulpmiddelen, kunnen dan een oplossing bieden. Denk aan groepen burgers die een afspiegeling van de samenleving vormen en met (bindende!) oplossingen mogen komen. In Frankrijk heeft president Macron hier verrassende resultaten mee geboekt. Er valt natuurlijk veel over de randvoorwaarden te zeggen, maar het is een oplossing die –anders dan een referendum- wel de moeite waard is om er onze energie in te steken.

Deze column is een reactie op de columns van Arjan Westerveld Het referendum: beter geen noodrem dan een defecte en Jan Werkman Het referendum is de oplossing niet.

Jos Maessen is een enthousiast betrokken ChristenUnie-lid uit Ommen, tot voor kort gemeenteambtenaar en nu fulltime zijn jongensdroom van een studie geschiedenis aan de UvA aan het verwezenlijken.