Berichten over Europese Unie

Het politieke debat over de EuropeseUnie overstijgt zelden het niveau van ordinair gekibbel over geld. Deze gesprekken dragen bij aan een beeld van de EU waarin economische waarde centraal staat. Het is een beeld dat bij weinig mensen liefde zal oproepen.

Het is daarom niet verrassend dat de opkomst voor Europese verkiezingen steevast laag is en Euroscepticische partijen de wind in de zeilen hebben. Om het tij te keren moeten we  een ander beeld van Europa schetsen; een beeld dat wij kunnen liefhebben.

Verdroging en vernatting zijn twee kanten van dezelfde medaille, beide samenhangend met de opwarming van de aarde en de extreme weersomstandigheden die daar het gevolg van zijn. Deze klimaatverandering trekt zich niets van grenzen aan. Daardoor krijgt deze problematiek ook steeds meer een internationaal karakter, met de mogelijke conflicten die daar het gevolg van zijn. Het vergroten en internationaal delen van onze kennis over deze zaken is daarom cruciaal. De doelstellingen van de EU Green Deal bieden daarvoor een framework. Het is daarom van essentieel belang dat in de kabinetsformatie expliciet aandacht wordt gegeven aan de internationale dimensie van deze problematiek. In dit artikel wil ik aan de hand van een casus het belang daarvan aantonen: de aanleg van de Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) in het stroomgebied van de Nijl. Dit is het eerste internationale waterconflict waarbij een beroep op de Veiligheidsraad is gedaan om er een uitspraak over te doen. De Europese ervaringen met grensoverschrijdend waterbeheer kunnen in dit soort zaken een nuttige rol vervullen.

Voor Tweede Kamerverkiezingen stond in het EO-blad Visie een advertentie van de politieke partij Jezusleeft met de tekst: “Jezus ja, EU nee”. Dat verband maakte me nieuwsgierig, dus heb ik het partijprogramma opgezocht. Daar lees ik: “Jezusleeft ziet slechts één oplossing voor Nederland en de EU: de samenwerking zo snel mogelijk beëindigen, een Nexit.” De logica ontgaat mij. Het partijprogramma begint met deze zin: ‘Als programmapunt nummer 1 wil Jezusleeft Nederland bekend maken dat er maar 1 oplossing is: Jezus Volgen!’ Wacht even: dus als je Jezus gaat volgen, ben je vanzelf tegen de EU? Vergelijk dat eens met het partijprogramma van het CDA: “Wij kiezen voor een sterker Europa, dat zich richt op haar kerntaken. Veiligheid en economische stabiliteit zijn voor ons de belangrijkste taken van de Europese Unie.” Is dat tegen Jezus?

De situatie op het wereldtoneel is volop in ontwikkeling. Wat betekent dit voor het kleine Nederland? Voor onze veiligheid en internationale invloed moeten wij het vooral hebben van samenwerking, bijvoorbeeld binnen het NAVO-bondgenootschap en de Europese Unie. De vruchtbare samenwerking binnen de EU is echter steeds minder vanzelfsprekend. Bij de verschillende crises van afgelopen jaren – de eurocrisis, vluchtelingencrisis en het Brexit-debacle – bleek dat het draagvlak voor Europese samenwerking kwetsbaar is. En daarmee is ook Nederland kwetsbaar. Onze toekomst en belangen zijn nauw verweven geraakt met die van de EU. Nederland is gebaat bij een stabiele, sterke Unie met groot draagvlak onder burgers.

Hoe wordt er vanuit verschillende christelijke denkstromingen aangekeken tegen internationale relaties en intergouvernementele organisaties? Simon Polinder bereidt een proefschrift voor over deze vraagstukken en redigeerde recent een bundel over dit thema. In een schriftelijk interview stellen we hem onze vragen over het christelijk realisme, het katholiek-sociaal denken en het neocalvinisme of de christelijke filosofie in relatie tot internationale politiek en samenwerking.

In de afgelopen twintig jaar wordt de legitimiteit van internationale organisaties steeds vaker in twijfel getrokken. Recente voorbeelden zijn er te over. De Franse president Macron stelde in 2019: “de NAVO is hersendood.” In de VN-Mensenrechtenraad zitten al jaar en dag lidstaten die mensenrechten niet hoog in het vaandel hebben staan. President Trump dreigde zich terug te trekken uit de Wereldgezondheidsorganisatie en blokkeerde het aanstellen van rechters in de Wereldhandelsorganisatie. Internationale organisaties reflecteren de geopolitieke strijd om invloed tussen met name de VS en China. Voor Nederland, dat zo’n veertig internationale organisaties huisvest en zich vanuit de Grondwet committeert aan een internationale rechtsorde, zijn deze ontwikkelingen een punt van zorg. Maar het multilaterale stelsel kan tegen een stootje.

Twee weken geleden werd door Wubbo Wierenga een lans gebroken voor een democratischer muntunie. Die poging werd vorige week door Lambert Pasterkamp vergeleken met stucwerk. Stucwerk is misschien niet de beste manier om de breuklijnen in de Europese Unie te dichten, maar ook het dichtpleisteren van een discussie óver deze  breuklijnen is contraproductief. Wie weet bedekken we daarmee immers ook een mogelijke oplossing voor een reëel probleem van de Europese integratie.

Een paar weken geleden is er bij ons thuis een muurtje gestuct. Lekker glad, makkelijk hanteerbaar voor de verfroller. 

Er is veel kritiek op het democratisch gehalte van de Europese Unie. Wubbo Wierenga kon met zijn column op deze plek vorige week zo aansluiten in de rij. Van populist tot eurofiel, niemand is helemaal tevreden.

“Europese macht kan ook heilzaam zijn” was de kop boven een interview in het FD waarin Gert-Jan Segers uitlegde dat hij niet langer argwanend staat tegenover “superstaat Europa”. Veel beter is het om de vraag te stellen: “waar kan de macht en kracht van de EU ons verder helpen?” Vooral voor grensoverschrijdende thema’s – migratie, asiel, klimaatverandering, belastingontwijking – ziet hij dat de macht en kracht van Europa het verschil kan  maken. En ook voor financieel-monetair beleid geldt dat de gezamenlijke aanpak die al is ingezet met de muntunie eigenlijk onontkoombaar is.  

De Brexit-saga is een veel belangrijker onderwerp dan de verkiezingen in de VS. De handel tussen EU en Verenigd Koninkrijk is qua omvang vergelijkbaar met de handel met de VS. Maar de uitkomsten van een ‘no-deal’ zijn vele malen extremer, terwijl er naast economische consequenties ook nog de Ierse kwestie speelt. Waar de strapatsen van Trump en het tellen van de stemmen in verschillende Swing-states op de voet gevolgd werd, ebt de aandacht voor Brexit steeds meer weg.

De toekomst van de Europese Unie staat op het spel tijdens de aankomende verkiezingen. Gaan we voor meer federalisme met als resultaat een Europese grootmacht of toch meer soevereiniteit naar de lidstaten? Juncker kiest nu voor meer federalisme. Hij vindt daarbij prominente staatshoofden uit onze Unie aan zijn zijde. Denk daarbij aan Emmanuel Macron die Europees federalisme als unie-ideologie niet schuwt. De Britse reactie kennen we, maar hoe varen de aspirant-lidstaten daar eigenlijk bij?