Berichten over internationale samenwerking

Verdroging en vernatting zijn twee kanten van dezelfde medaille, beide samenhangend met de opwarming van de aarde en de extreme weersomstandigheden die daar het gevolg van zijn. Deze klimaatverandering trekt zich niets van grenzen aan. Daardoor krijgt deze problematiek ook steeds meer een internationaal karakter, met de mogelijke conflicten die daar het gevolg van zijn. Het vergroten en internationaal delen van onze kennis over deze zaken is daarom cruciaal. De doelstellingen van de EU Green Deal bieden daarvoor een framework. Het is daarom van essentieel belang dat in de kabinetsformatie expliciet aandacht wordt gegeven aan de internationale dimensie van deze problematiek. In dit artikel wil ik aan de hand van een casus het belang daarvan aantonen: de aanleg van de Grand Ethiopian Renaissance Dam (GERD) in het stroomgebied van de Nijl. Dit is het eerste internationale waterconflict waarbij een beroep op de Veiligheidsraad is gedaan om er een uitspraak over te doen. De Europese ervaringen met grensoverschrijdend waterbeheer kunnen in dit soort zaken een nuttige rol vervullen.

Foto: Folkert Rinkema

“Wil je vrede in een land? Dan zul je moeten investeren in de jeugd en hen stabiliteit en hoop moeten geven!” Met deze woorden slaat dr. Somé, een hoge ambtenaar uit Burkina Faso, de spijker op de kop. Hoop, stabiliteit en vrede, grote doelen die vragen om samenwerking. Bij het bereiken ervan is een grote rol weggelegd voor de Verenigde Naties (VN), maar moeten we de kracht van het maatschappelijk middenveld niet onderschatten. In dit artikel duiden we de meerwaarde van multilaterale organisaties voor het werk in de ontwikkelingssector en doen we aanbevelingen om ook de kracht vanuit landen zelf optimaal te benutten.

Voor Tweede Kamerverkiezingen stond in het EO-blad Visie een advertentie van de politieke partij Jezusleeft met de tekst: “Jezus ja, EU nee”. Dat verband maakte me nieuwsgierig, dus heb ik het partijprogramma opgezocht. Daar lees ik: “Jezusleeft ziet slechts één oplossing voor Nederland en de EU: de samenwerking zo snel mogelijk beëindigen, een Nexit.” De logica ontgaat mij. Het partijprogramma begint met deze zin: ‘Als programmapunt nummer 1 wil Jezusleeft Nederland bekend maken dat er maar 1 oplossing is: Jezus Volgen!’ Wacht even: dus als je Jezus gaat volgen, ben je vanzelf tegen de EU? Vergelijk dat eens met het partijprogramma van het CDA: “Wij kiezen voor een sterker Europa, dat zich richt op haar kerntaken. Veiligheid en economische stabiliteit zijn voor ons de belangrijkste taken van de Europese Unie.” Is dat tegen Jezus?

De situatie op het wereldtoneel is volop in ontwikkeling. Wat betekent dit voor het kleine Nederland? Voor onze veiligheid en internationale invloed moeten wij het vooral hebben van samenwerking, bijvoorbeeld binnen het NAVO-bondgenootschap en de Europese Unie. De vruchtbare samenwerking binnen de EU is echter steeds minder vanzelfsprekend. Bij de verschillende crises van afgelopen jaren – de eurocrisis, vluchtelingencrisis en het Brexit-debacle – bleek dat het draagvlak voor Europese samenwerking kwetsbaar is. En daarmee is ook Nederland kwetsbaar. Onze toekomst en belangen zijn nauw verweven geraakt met die van de EU. Nederland is gebaat bij een stabiele, sterke Unie met groot draagvlak onder burgers.

Hoe wordt er vanuit verschillende christelijke denkstromingen aangekeken tegen internationale relaties en intergouvernementele organisaties? Simon Polinder bereidt een proefschrift voor over deze vraagstukken en redigeerde recent een bundel over dit thema. In een schriftelijk interview stellen we hem onze vragen over het christelijk realisme, het katholiek-sociaal denken en het neocalvinisme of de christelijke filosofie in relatie tot internationale politiek en samenwerking.

Vaak kun je bij het binnenrijden van een stad of dorp rond het blauwe plaatsnaambord verwijzingen aantreffen naar meestal buitenlandse plaatsen waarmee een stedenband (jumelage) wordt onderhouden. Amersfoort, mijn woonplaats, onderhield sinds 1993 een stedenband met de Noord-Tsjechischestad Liberec.Toen wij een keer op vakantie gingen naar het Reuzengebergte in Tsjechië en onderweg langs Liberec reden, gaf dat toch even het gevoel van een band. Maar wat houdt die band in en wat is de actuele staat van al die stedenbanden?

In de afgelopen twintig jaar wordt de legitimiteit van internationale organisaties steeds vaker in twijfel getrokken. Recente voorbeelden zijn er te over. De Franse president Macron stelde in 2019: “de NAVO is hersendood.” In de VN-Mensenrechtenraad zitten al jaar en dag lidstaten die mensenrechten niet hoog in het vaandel hebben staan. President Trump dreigde zich terug te trekken uit de Wereldgezondheidsorganisatie en blokkeerde het aanstellen van rechters in de Wereldhandelsorganisatie. Internationale organisaties reflecteren de geopolitieke strijd om invloed tussen met name de VS en China. Voor Nederland, dat zo’n veertig internationale organisaties huisvest en zich vanuit de Grondwet committeert aan een internationale rechtsorde, zijn deze ontwikkelingen een punt van zorg. Maar het multilaterale stelsel kan tegen een stootje.

Wat wil China en moeten we er bang voor zijn? Dat zijn de vragen die Clingendael China-expert Frans-Paul van der Putten het meest over China krijgt. Die vragen hebben alles te maken met de rol die China op het wereldtoneel speelt. Het land is bijvoorbeeld vaak bepalend voor de uitkomst van stemmingen in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Hoewel we ook willen weten wat China wil en of we er bang voor moeten zijn, proberen we een stap verder te gaan en uit te komen bij waarom China doet wat het doet in de internationale betrekkingen. Een deel van het antwoord ligt in de geschiedenis gelooft Van der Putten, en dus schreef hij een boek over de geschiedenis van buitenlandse invloed op China en de Chinese reactie daarop.

Het valt mij op dat we, als het gaat om migratie, nauwelijks meer ergens van opkijken. Misschien kent u die ervaring. Een stroom aan mediaberichten stelt vrijwel wekelijks situaties van overlast en onrecht tegen migranten in Europa aan de kaak. De Europese aanpak van migratie sleept zich ondertussen van de ene crisis naar de andere. Hoopvolle én ook nog eens realistische oplossingen lijken heel ver weg. 

Er is een hoopvol en verbindend verhaal te vertellen over migratiebeleid. WI-onderzoeker Laurens Wijmenga ging met ngo's en hulpverleners in gesprek over de oorzaken van migratie, en ontwaarde, naast dilemma's, ook hoopvolle inzichten. In zijn nieuwste essay dringt hij aan op een rechtvaardige orde, gebouwd op een evenwichtig Europees migratiebeleid, een structurele aanpak van armoede en conflicten, realisme en een langetermijnvisie.