De VN stond en staat er als het nodig is. Terwijl tijdens Rutte-I de landenlijst van bilaterale hulp is gewijzigd en Burkina Faso door Nederland daarvan is verwijderd, waardoor er een einde kwam aan de Nederlandse relatie met dit land,  gaat het werk van de VN en van het maatschappelijk middenveld in Burkina Faso gewoon door. Het meerjarenbeleid van de VN en van maatschappelijke organisaties kan duurzame verandering bewerkstelligen, in tegenstelling tot het kortdurende beleid van de regering van een donorland.

‘First lady of the World’ | Als we het hebben over de VN kunnen we niet om Eleanor Roosevelt heen. Deze voormalig first lady van de Verenigde Staten en echtgenote van president Franklin D. Roosevelt was een gelovige vrouw die  de woorden uit Mattheus 25: 35-36 in de praktijk bracht. Ze was een vroege voorvechter van vrouwenrechten en zette zich in voor de rechten van zwarte Amerikanen. Eleanor Roosevelt werd niet voor niets ‘The first lady of the World’ genoemd. Na de dood van haar echtgenoot kwam ze in dienst van de VN. Ze werd daar één van de hoofdverantwoordelijken voor de opstelling van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

Op 10 december 1958, de tiende verjaardag van de UVRM, zei Eleanor Roosevelt: “Waar beginnen de universele mensenrechten? Op kleine plaatsen, dicht bij huis – zo dichtbij en zo klein dat ze op geen enkele kaart van de wereld gezien kunnen worden. Maar die plekken zijn de wereld van individuele mensen; de buurt waarin hij woont; de school die hij bezoekt; de fabriek, boerderij of kantoren waar hij werkt. Als deze rechten daar geen betekenis hebben, hebben ze weinig betekenis ergens anders.’’

Van noodhulp naar duurzame ontwikkeling | Eleanor Roosevelt had een ongekende invloed bij de VN. Op zijn manier heeft dr. Somé invloed in zijn land, in Burkina Faso, waar de nood hoog is. De VN zijn aanwezig om noodhulp te bieden. Toch is dat niet het enige wat het land vooruit kan helpen. Dr. Somé had het over het bereiken van duurzame, stabiele waarden, al spreekt voor zich dat ook noodhulp hard nodig is. Maar er zijn meer thema’s van belang om dit land hoop, stabiliteit en vrede te geven.

De duurzame ontwikkelingsdoelen vanuit de VN zijn broodnodig om de droom van dr. Somé waar te maken. In 2015 zijn deze doelen, de duurzame ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, hierna SDG’s) opgesteld. De toevoeging van ‘sustainable’ heeft gezorgd voor een verbreding van de agenda. De doelen gaan niet alleen over ontwikkeling, maar ook over duurzaamheid, het beschermen van de natuur en het tegengaan van klimaatverandering. Samenhang tussen de thema’s is het uitgangspunt voor de SDG’s: beleid gericht op het ene doel, kan tenslotte ook impact hebben op het andere doel. In Burkina Faso wordt voornamelijk ingezet op de SDG’s gericht op onderwijs, eerlijk werk en economische groei, het verminderen van ongelijkheid, klimaat, vrede en het opbouwen van partnerschappen.

Onmisbaar: het maatschappelijk middenveld | De VN spelen een grote rol in het geven van noodhulp en het bestrijden van armoede in bijvoorbeeld een land als Burkina Faso, maar niet alle vormen van ontwikkelingssamenwerking lopen via de VN. Vanwege toenemende ongelijkheid tussen en binnen landen, het voortduren van conflicten, humanitaire rampen, klimaatverandering en migratie verandert de context waarin de VN opereren. In ons werk zien we hoe organisaties uit het maat- schappelijk middenveld (het geheel van formele en informele niet-gouvernementele organisaties en bewegingen in een samenleving die verschillende groepen en belangen vertegenwoordigen) een waardevolle aanvulling vormen op de multilaterale organisaties zoals de VN. Het maatschappelijk middenveld draagt bij aan een open samenleving, sterke democratie en rechtsstaat. Deze

maatschappelijke organisaties gaan het gesprek aan met overheden, bedrijven en religieuze leiders, kunnen gemeen- schappen mobiliseren en zijn met recht de haarvaten van een samenleving te noemen. Veel maatschappelijke organisaties, zoals bijvoorbeeld in Burkina Faso, hebben vaak een eigen achterban die overal aanwezig is in de samenleving en veranderingen in de samenleving kan bewerkstelligen. In Burkina Faso werkt Woord en Daad samen met SPONG. SPONG brengt nationale en internationale ngo’s, ontwikkelingsorganisaties, onderzoeks- en opleidingscentra, jeugdbewegingen en thematische netwerken bij elkaar. Zo geven maatschappelijke organisaties, zoals SPONG, een stem aan hen die niet vanzelfsprekend gehoord worden.

De rol van het maatschappelijk middenveld in de ontwikkeling van landen is onmisbaar. In Burkina Faso zien de VN het belang van organisaties uit het maatschappelijk middenveld. Het World Food Programme werkt er samen met lokale organisaties om zoveel mogelijk mensen te bereiken. Gezamenlijk delen ze voedselpakketten uit en ondervoede kinderen worden doorverwezen naar het plaatselijke gezondheidscentrum dat ondersteund wordt vanuit het WFP. Zowel de VN als het maatschappelijk middenveld zijn nodig om de situatie in een land naar een hoger niveau te tillen.

De kracht van eigenaarschap | Dat het maatschappelijk middenveld in ontwikkelingslanden een grote rol speelt en moet spelen in het stimuleren van (sociale) ontwikkeling en zich bewust is van eigenaarschap, zien we in het werk van Woord en Daad van dichtbij. Daarbij is het van belang om in te zoomen op kwetsbare groepen in de samenleving, zoals jongeren die weinig toekomst zien. Daarom is de samenwerking tussen dr. Somé, de hoge ambtenaar uit Burkina Faso en Woord en Daad zo waardevol om gezamenlijk een nationaal plan op te stellen over jeugdwerkgelegenheid in Burkina Faso. Vanuit de markt wordt gekeken wat nodig is om jongeren gericht te trainen om zo een goede verbinding met de arbeidsmarkt te maken. Dr. Somé nodigde Woord en Daad uit om mee te schrijven aan het nationale programma en vroeg deze organisatie naar haar visie en aanpak. Deze uitnodiging is een gevolg van jarenlange relatieopbouw en samenwerking met maatschappelijke organisaties en overheidsinstanties in Burkina Faso.

Met een team van de Burkinese overheid en stakeholders waaronder Woord en Daad wordt dit plan gezamenlijk geschreven met het oog op de jeugd in Burkina Faso. Dr. Somé verwoordde het als volgt: “Wil je vrede in een land? Dan zul je moeten investeren in de jeugd en hen stabiliteit en hoop moeten geven!” Woord en Daad gelooft in deze aanpak om met een gezamenlijke visie op de private sector en systeemverandering op nationaal niveau in Burkina Faso iets te betekenen. Dr. Somé rapporteert aan de Burkinese president over dit programma. Een inspirerend voorbeeld van bottom-up ontwikkeling; de kracht van het maatschappelijk middenveld en van eigenaarschap in het Zuiden.

Multilaterale instellingen als de Verenigde Naties en uitvoeringspartners zijn beide nodig om bij te dragen aan de oplossing voor globale problemen. In het bestrijden van wereldwijde armoede kunnen de VN veel betekenen. Daarnaast is de kracht van lokale maatschappelijke organisaties onmisbaar in de strijd tegen ongelijkheid en armoede. Zij geven een stem aan hen die niet vanzelfsprekend gehoord worden. Bovendien weten deze lokale organisaties precies wie hulp het hardst nodig hebben. Zij zitten in de haarvaten van de samenleving en weten als geen ander wat nodig is om een land en zijn inwoners vooruit te brengen. Zoals dr. Somé dat voor zijn land benoemde: hoop, vrede en stabiliteit.

Jacob van der Duijn Schouten is Politiek adviseur bij Woord en Daad en tevens raadslid voor de ChristenUnie in de gemeente Zwijndrecht.
Jacoline de Kruijf is communicatiemedewerker beleidsbeinvloeding bij Woord en Daad.