Berichten over wetenschappelijk instituut

In de afgelopen twintig jaar wordt de legitimiteit van internationale organisaties steeds vaker in twijfel getrokken. Recente voorbeelden zijn er te over. De Franse president Macron stelde in 2019: “de NAVO is hersendood.” In de VN-Mensenrechtenraad zitten al jaar en dag lidstaten die mensenrechten niet hoog in het vaandel hebben staan. President Trump dreigde zich terug te trekken uit de Wereldgezondheidsorganisatie en blokkeerde het aanstellen van rechters in de Wereldhandelsorganisatie. Internationale organisaties reflecteren de geopolitieke strijd om invloed tussen met name de VS en China. Voor Nederland, dat zo’n veertig internationale organisaties huisvest en zich vanuit de Grondwet committeert aan een internationale rechtsorde, zijn deze ontwikkelingen een punt van zorg. Maar het multilaterale stelsel kan tegen een stootje.

Wat wil China en moeten we er bang voor zijn? Dat zijn de vragen die Clingendael China-expert Frans-Paul van der Putten het meest over China krijgt. Die vragen hebben alles te maken met de rol die China op het wereldtoneel speelt. Het land is bijvoorbeeld vaak bepalend voor de uitkomst van stemmingen in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Hoewel we ook willen weten wat China wil en of we er bang voor moeten zijn, proberen we een stap verder te gaan en uit te komen bij waarom China doet wat het doet in de internationale betrekkingen. Een deel van het antwoord ligt in de geschiedenis gelooft Van der Putten, en dus schreef hij een boek over de geschiedenis van buitenlandse invloed op China en de Chinese reactie daarop.

Het is misschien een spannende vergelijking, maar in de geestelijke gezondheidszorg proberen we moeizame groepsprocessen te begrijpen door ook naar onszelf, de behandelaars, te kijken.

Vorige week riep Jan Steven Eilander formateur Hamer op om de handdoek in de ring te gooien. Diezelfde dag volgde de definitieve nee van VVD en CDA tegen GroenLinks/PvdA en het even definitieve nee van D66 tegen Christenunie. Ik besef dus heel goed dat dit betoog spoedig ingehaald kan worden door de actualiteit.

Wellicht zijn er immers, zoals Eilander hoopt, volgende week al nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Daarmee zouden we echter het kind van een democratische verkiezingsuitslag met het vieze badwater van de formatie weggooien. Ik hoop op een alternatief voor verkiezingen, namelijk een minderheidskabinet. Gelukkig wordt deze optie terwijl ik dit schrijf steeds meer mainstream.

Beste mevrouw Hamer,

Hoe gaat het met u? Als ik in uw schoenen stond zou ik ondertussen behoorlijk moedeloos zijn. Ruim 5 maanden na de verkiezingen worden we nog altijd bestuurd door een kabinet dat voor die verkiezingen al demissionair was.

Honderdveertig jaar geleden werd het begrip ‘soevereiniteit in eigen kring’ gemunt. Wat is de relevantie van dat begrip? Voor Radix schreef Robert van Putten een artikel waarin hij de politieke urgentie van soevereiniteit in eigen kring peilt. Ook schetst hij dat hedendaagse noties van netwerken en praktijken vergelijkbare intuïties bevatten. Tot slot levert hij bouwstenen aan die dit oude perspectief op ordening hanteerbaar maken.

Het roer moet radicaal om in politiek-bestuurlijk Nederland. Dat lijkt de breed gedeelde stemming in de publieke opinie. Nu moet het echt eens afgelopen zijn met neoliberaal beleid. Hoewel er al langer geen aanhangers van deze ideologie meer te bekennen zijn, blijkt het moeizaam om de gevolgen van neoliberalisme ongedaan te maken in beleid en uitvoering. Daarvoor heeft het zich te diep genesteld in de cultuur en instituties van politiek en overheid. De vraag is wel in welke richting het roer radicaal om moet. Robert van Putten schreef er een bijdrage over voor het blad Beleid en Maatschappij. 

Wat is goed overheidsbeleid op onzekerheid of reflectie? Robert van Putten schreef daarover een artikel voor het Tijdschrift voor Religie, Recht en Beleid. Onzekerheid temperen is belangrijk in bestuur en beleid, maar dat kan ook ontsporen. Daarom betekent goed bestuur óók ruimte geven aan onzekerheid. Een christelijk wereldbeeld geeft inzichten voor meer ontspannen omgaan met onzekerheid. De noties certitudo, improvisatie en bescheidenheid staan daarin centraal. Samen vormen ze bouwstenen voor een post-seculier perspectief op bestuur in tijden van crisis. 

Het valt mij op dat we, als het gaat om migratie, nauwelijks meer ergens van opkijken. Misschien kent u die ervaring. Een stroom aan mediaberichten stelt vrijwel wekelijks situaties van overlast en onrecht tegen migranten in Europa aan de kaak. De Europese aanpak van migratie sleept zich ondertussen van de ene crisis naar de andere. Hoopvolle én ook nog eens realistische oplossingen lijken heel ver weg. 

De scholen zijn weer begonnen! Het ministerie van Onderwijs wil gelijk goed van start met het snel inhalen van de 'Corona-achterstanden'. Niet zo'n goed idee, vindt Robert van Putten. 'Weer allemaal nieuwe regels invoeren helpt niet. Er zijn niet meer regels nodig; er is meer rust nodig.' Lees zijn essay over rust in het onderwijs in de bundel Met andere woorden, het Nationaal Programma Onderwijs van onderwijsvereniging Verus. 

In 2019 vertrokken en arriveerden bijna 500.000 vliegtuigen op Schiphol. Een groot deel naar bestemmingen op korte afstand. Alleen al naar Londen vertrokken voor de corona-uitbraak ongeveer 50 vliegtuigen per dag. Dat zijn meer dan 35.000 starts en landingen per jaar. Voor steeds meer van dit soort bestemmingen op korte afstand (tot 1250 kilometer) is de trein een goed alternatief.

In het verleden wisten Nederlanders continenten te verbinden en onze positie als handelsnatie te vestigen. Toen deden we dat met schepen die maandenlang van huis waren. Vandaag gaat het gelukkig een stuk sneller met het vliegtuig. Maar de milieubelasting dan? Laat ik enkele vooroordelen wegnemen en nuance aanbrengen.

Er is een hoopvol en verbindend verhaal te vertellen over migratiebeleid. WI-onderzoeker Laurens Wijmenga ging met ngo's en hulpverleners in gesprek over de oorzaken van migratie, en ontwaarde, naast dilemma's, ook hoopvolle inzichten. In zijn nieuwste essay dringt hij aan op een rechtvaardige orde, gebouwd op een evenwichtig Europees migratiebeleid, een structurele aanpak van armoede en conflicten, realisme en een langetermijnvisie. 

God heeft ál Zijn schepselen lief. Niet alleen ons, welvarende, veelal witte mensen. Oók de mensen in het mondiale Zuiden, die nauwelijks hebben bijgedragen aan de klimaatcrisis, maar er wel nu al grote last van ondervinden. Oók vergeten (dier)soorten zoals de Bramble Cay-mozaïekstaartrat, uitgestorven door de klimaatcrisis. 

Daarom moeten we ons juist als ChristenUnie hard maken voor een stevig klimaatbeleid. Geen gerommel in de marge, maar radicale verandering. Rechtvaardig, voor de hele Schepping. Zonder uitstel, want wij zijn de laatste generatie die de schade van de klimaatcrisis kan beperken.

Ze hadden elkaar nog nooit gesproken over het thema SmartCities, maar blijken als wethouder van Zwolle en de raadslid in Apeldoorn even enthousiast en gedreven om daar in hun steden werk van te maken. Michiel van Willigen en Jarin van der Zande zoeken hoe slimme techniek het leven in de stad beter maakt. Het gaat daarbij om het concept SmartCity, waarbij via het verzamelen van allerlei gegevens (data) de stad bestuurd kan worden. Dat kan met infrastructuur en toezicht, maar ook op het gebied van democratisering in het sociale domein zijn toepassingen mogelijk. Vanaf het begin meedoen is volgens hen niet alleen handig, maar niets minder dan een roeping voor een ChristenUniepoliticus.

Foto: Folkert Rinkema

‘Er is meer aandacht nodig voor wetgeving rond digitale technieken, de bescherming van grondrechten, bewustwording en het borgen van het publieke belang’, schreven de indieners van een amendement op het conceptverkiezingsprogramma van de ChristenUnie. En: ‘De overheid moet een grotere rol nemen bij de regulering van BigTech-spelers, het internet als publieke ruimte en via voorlichting en andere bewustwordingsmaatregelen pal gaan staan voor vrijheid”. In de toelichting op het amendement vallen  de termen ‘wereldverzaking’ en ‘zelfvervreemding’. Wat staat er op het spel?

Wie zich ooit aan middeleeuwse filosofie heeft gewaagd, weet hoe gek de scholastici waren op het discussiëren over engelen. Voor een nietsvermoedende Nederlander uit de eenentwintigste eeuw lijkt dit geneuzel over ‘fantasiewezentjes’ vast onzinnig. Maar voor de goede verstaander is er intellectueel heel wat te smikkelen. Omdat engelen heel erg op mensen lijken, kun je in de minieme verschillen tussen de twee soorten schepsels precies aanwijzen wat een mens tot een mens maakt.

Foto: Folkert Rinkema

De ontwikkelingen op het gebied van kunstmatige intelligentie en machine learning gaan bijzonder snel. De kernvraag is: leidt het gebruik van dit soort technologieën door overheden en bedrijven tot meer welzijn voor individuele burgers en tot bloei van de samenleving als geheel? Het zou wel eens kunnen zijn dat de grootste uitdaging voor de politiek ligt op het gebied van de menselijke maat: transparante en betrouwbare toepassingen die recht doen aan de kwetsbare positie van de burger. In dit artikel presenteren we een kader van waaruit we naar toepassingen en ontwikkelingen kunnen kijken. De kernvraag is: leidt het gebruik van dit soort technologieën door overheden en bedrijven tot meer welzijn voor individuele burgers en tot bloei van de samenleving?

In het kielzog van alle technologische vooruitgang komt het politieke debat over AI maar moeilijk op gang. Wat mist, is de politieke bezinning op de productie en het gebruik van AI-systemen, in plaats van een apolitiek en moralistisch vertoog over de algoritmische natuur.

Foto: Folkert Rinkema

Algoritmes bepalen welke filmpjes je ziet in de aanbevelingen van YouTube of Netflix. Kunstmatige intelligentie wijst ambtenaren op bijstandsfraude. En machine learning zorgt dat computers van alles kunnen leren. Dit gaat alles veranderen volgens de één, en volgens de ander zal dat wel loslopen. Hoe slim zijn die computers eigenlijk, en waarom zijn sommigen bezorgd over de ontwikkeling terwijl anderen zoveel voordelen zien? Genoeg vragen voor een inleidend artikel in de wereld van kunstmatige intelligentie.

Foto: Folkert Rinkema

Doemdenkers vrezen de ‘infocalyps’: het einde van de tijd dat informatie ons nog daadwerkelijk informeerde. En daarmee het begin van de tijd waarin het steeds lastiger is echt te onderscheiden van nep. Een van de belangrijkste onderdelen van die naderende ‘infocalyps’ is het fenomeen deepfake. Voor deepfakes wordt al een tijd gewaarschuwd, maar wetenschappelijk bewijs voor de veronderstelde negatieve effecten is dun. Daarom nam ik de proef op de som en maakte ik met behulp van kunstmatige intelligentie een deepfake van een Nederlandse (inmiddels ex-) politicus: Sy- brand van Haersma Buma. In de deepfakevideo maakte Buma een slechte woordgrap over het lijden van Jezus Christus. Mijn verwachtingen waren 1) dat mensen zouden geloven dat de deepfake echt is, 2) dat mensen negatiever over Buma en het CDA zouden denken na het zien van de deepfake en 3) dat met name christenen negatiever zouden gaan denken over Buma en zijn partij.

Foto: Folkert Rinkema

“Rana Ayub is een journaliste in India. Ze onthulde corruptie bij de overheid en schendingen van de mensenrechten. Door de jaren heen is ze aan gifspuiterij en controverse rond haar werk gewend geraakt. Maar niets kon haar voorbereiden op wat ze in april 2018 tegenkwam.” Zo begint de indrukwekkende TedTalk van professor Danielle Citron. Ze vertelt hoe Ayub tot haar verbijstering een deepfake-filmpje van zichzelf zag, een seksvideo. De journaliste had nooit een dergelijk filmpje gemaakt. Maar voordat ze er ook maar iets aan kon doen, was het massaal verspreid en geloofden duizenden mensen dat zij dit was. Er volgde laster, bedreigingen en Ayub dook onder.

Foto: Folkert Rinkema

Deepfake video’s zijn een opvallende exponent uit een hele batterij aan opkomende manipulatieve technologieën. Het is nog maar de vraag of onze democratie ertegen is opgewassen. En zo niet, wat er nu gedaan kan worden om het publieke debat ervoor klaar te stomen. Video’s beoordelen op inhoud kan immers al snel de vrijheid van meningsuiting en persvrijheid inperken. De oplossing moet daarom gezocht worden in een samenspel tussen veel dwingendere en concretere invulling van de maatschappelijke verantwoordelijkheid van sociale mediabedrijven én technologisch burgerschap.

Volgens Jan Steven Eilander is de stelling dat wij ‘de laatste generatie zijn die iets aan klimaatverandering kan doen’ een vorm van doemdenken die de ChristenUnie niet past. Wij mogen toch vertrouwen op God?

Voor mij staat niet ter discussie dat we mogen vertrouwen op God. Wel of en wanneer Hij aan ons vraagt om te handelen. Als wij, ondanks talrijke waarschuwingen ingegeven door Hem, niet handelen kan daardoor onherstelbare schade aan de schepping ontstaan. We moeten dan handelen, omdat het anders fout afloopt, én we mogen dat doen in vertrouwen op een goede afloop.

In onze 24-uurseconomie is rust een schaars goed. Nu de relatieve rust in coronatijd langzaam overgaat in het weer opstarten van de samenleving, kan ons elastiek weer strakgespannen raken. Daarom vinden we het belangrijk de komende maand stil te staan bij het thema 'rust'. WI-onderzoeker Robert van Putten onderzoekt wat de christelijke traditie te zeggen heeft over het thema 'rust' en hoe we dat in onze tijd kunnen toepassen. In week 25 geeft hij tweemaal een lezing over dat thema.

Vorige week schreef Jan-Henk Verburg dat voor herstel van het vertrouwen in de overheid een beter toezicht op de naleving van wetten nodig is. Vertrouwen in de overheid begint echter bij rechtvaardige wetten die goed worden uitgevoerd. Dat speelt in het bijzonder in de sociale zekerheid. De afgelopen 30 jaar ging de overheid steeds meer uit van zelfredzaamheid van burgers. De motieven daarvoor waren het behoud van concurrentiekracht van bedrijven en het voorkomen van misbruik van sociale voorzieningen. De toeslagenaffaire maakte zichtbaar hoe onrechtvaardigheid is doorgedrongen tot in de haarvaten van ons rechtssysteem.

In de laatste Groen brak WI directeur Wouter Beekers een lans voor een overheid die de burger benadert vanuit vertrouwen. Dat lukt de overheid al aardig als het gaat om bedrijven: ondernemers mogen bijvoorbeeld zelf verklaren dat zij aan de regels rondom voedselveiligheid en milieu voldoen. Maar dit vertrouwen op  de blauwe ogen van ondernemers is ronduit naïef. Het leidt, in combinatie met de afbraak van controle en handhaving door politici  tot rampen zoals voedselschandalen, verontreinigde grond, dierziekten en pandemieën. Die leveren grote schade op en ondermijnen het vertrouwen in de overheid.

Twee weken geleden werd door Wubbo Wierenga een lans gebroken voor een democratischer muntunie. Die poging werd vorige week door Lambert Pasterkamp vergeleken met stucwerk. Stucwerk is misschien niet de beste manier om de breuklijnen in de Europese Unie te dichten, maar ook het dichtpleisteren van een discussie óver deze  breuklijnen is contraproductief. Wie weet bedekken we daarmee immers ook een mogelijke oplossing voor een reëel probleem van de Europese integratie.

Een paar weken geleden is er bij ons thuis een muurtje gestuct. Lekker glad, makkelijk hanteerbaar voor de verfroller. 

Er is veel kritiek op het democratisch gehalte van de Europese Unie. Wubbo Wierenga kon met zijn column op deze plek vorige week zo aansluiten in de rij. Van populist tot eurofiel, niemand is helemaal tevreden.

“Europese macht kan ook heilzaam zijn” was de kop boven een interview in het FD waarin Gert-Jan Segers uitlegde dat hij niet langer argwanend staat tegenover “superstaat Europa”. Veel beter is het om de vraag te stellen: “waar kan de macht en kracht van de EU ons verder helpen?” Vooral voor grensoverschrijdende thema’s – migratie, asiel, klimaatverandering, belastingontwijking – ziet hij dat de macht en kracht van Europa het verschil kan  maken. En ook voor financieel-monetair beleid geldt dat de gezamenlijke aanpak die al is ingezet met de muntunie eigenlijk onontkoombaar is.  

Een inleiding bij de grondwet is een slecht idee, vindt Jan Werkman. Hij wil gedeelde waarden liever bevorderen via debat, media en het onderwijs. Een glibberig pad. Een preambule is juist (onderdeel van) een uniek, rechtsstatelijk antwoord op het normen en waarden debat.

Het is vrij simpel om de aandacht van een filosoof te grijpen in de politiek: begin over normen en waarden. Aan de ene kant zijn normen en waarden ongelooflijk belangrijk in ons leven. En tegelijkertijd weet iedereen hoe ongrijpbaar ze kunnen zijn. In deze tijd van schijnbaar groeiende polarisatie is het begrijpelijk dat velen verlangen naar versterking van onze ‘kernwaarden’. Maar het voorstel in het verkiezingsprogramma om deze kernwaarden op te nemen in een preambule op de Grondwet slaat de plank volledig mis.

Henk Valk vindt dat taakspecialisatie niet ten koste mag gaan van de grondwettelijke hoofdtaken van de Nederlands krijgsmacht. Ik deel die opvatting voor zover het gaat om grondwettelijke taken zoals het ondersteunen van de overheid bij nationale rechtshandhaving en rampenbestrijding. Maar het is niet goed denkbaar hoe we zonder specialisatie invulling kunnen geven aan de andere grondwettelijke hoofdtaken: de verdediging van het eigen en bondgenootschappelijk grondgebied en de  bescherming van de internationale rechtsorde.

De Meidagen van 1940 zijn een herinnering waar vermoedelijk elke Nederlander een ongemakkelijk gevoel bij krijgt. Zelfs ik, terwijl het mijn opa was die op de Grebbeberg lag. Henk Valk schreef in zijn column dat de toenmalige gebeurtenissen een waarschuwing bevatten voor nu. Dat ben ik met hem eens. Toch deel ik zijn conclusie niet.

Misschien heb ik wel een tweede-generatie oorlogstrauma. De laatste jaren besef ik mij hoe mijn wereldbeeld gestempeld is door de Tweede Wereldoorlog. Ik ben opgegroeid met de verhalen van mijn ouders en grootouders over die oorlog. Ik las er boeken over. Uit die verhalen begreep ik dat de staat van onze defensie slecht was. Dat Nederland in de meidagen van 1940 overrompeld werd en in slechts vijf dagen op de knieën gedwongen. Het feit dat we daarna vijf jaar onder bezetting leefden van het meest kwaadaardige regime uit de geschiedenis, heeft mij angst aangejaagd.  

De roep om een correctief referendum of burgerraden tonen aan dat de band tussen kiezer en gekozene aan onderhoud toe is. Een keer per 4 jaar stemmen is gewoon te weinig. Als we niets doen worden verkiezingen slechts een moment om wantrouwen uit te spreken over politici.

Foto: Folkert Rinkema

Alleen samen krijgen we Corona eronder, maar hoe is het met het politiek vertrouwen in de samenleving? Het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie gaf vier bij de partij betrokken denkers het podium. Vanuit christelijk-sociale waarden reflecteren Jolanda Kluin, Gerben Lassche, Aart Nederveen en Geertjan Zuijdwegt trekken op de aanpak van de afgelopen tijd, en doen aanbevelingen voor de toekomst. Senator Maarten Verkerk gaat met hen in gesprek. Hebben we nog een beetje ‘vertrouwen in het volk’, of kan dat geen basis meer vormen voor politiek beleid?

De politieke standpunten over kernenergie komen grofweg overeen met de bekende links-rechts verdeling. Rechtse partijen verwelkomen het als dé oplossing voor de energietransitie. Linkse partijen zien er geen heil in. Keurige middenpartijen, zoals de ChristenUnie, zitten ergens halverwege. En dat is lastig want ergens voor noch tegen zijn, dat klinkt niet bepaald overtuigend: ‘we houden de deur maar open, want eigenlijk weten we het gewoon nog niet.’

Jan Hoogland is de nieuwe hoofdredacteur van Groen. Als bijzonder hoogleraar christelijke filosofie (Universiteit Twente) en universitair docent Bestuurswetenschappen (VU Amsterdam) neemt hij een grote kennis van het christelijk-filosofische denken mee. In dit interview maken we nader kennis met hem. 'Het maakt uit in wat voor samenleving we opgroeien. Laat dat alsjeblieft een samenleving zijn van open gesprek.'

De afgelopen twee weken hebben Arjan Westerveld en Jan Werkman columns geschreven over het referendum. Het leverde een mooie discussie op. Zij benaderen het referendum vooral vanuit de staatsrechtelijke verhoudingen. Hoe is de relatie tussen kiezers en volksvertegenwoordigers? En moet democratische besluitvorming gecorrigeerd kunnen worden? Ik wil echter graag een ander perspectief inbrengen, namelijk dat van digitalisering.

Arjan Westerveld zegt het terecht in zijn column vorige week: àls je kiest voor een correctief referendum, dan moet je het goed doen. Maar zelfs met de verbeteringen die hij voorstelt is het discutabel of een referendum een goed idee is. Laten we eerst een stap terug doen en de principiële vraag stellen: voor welk probleem is een correctief referendum de oplossing? Vaak wordt dan gewezen op het gebrek aan vertrouwen in de politiek. Eens in de vier jaar stemmen zou kiezers onvoldoende het gevoel geven dat zij gehoord worden. Ons democratische stelsel zou ongeschikt zijn om het vertrouwen van kiezers terug te winnen. En dus moet het op de schop.

Beleid op arbeidsmigratie werkt pas echt als we zowel christelijke idealen als een pragmatische aanpak nastreven. Dat is wat Laurens Wijmenga bepleit in zijn nieuwe essay 'Een goed verhaal over arbeidsmigratie'.

Een referendum als noodrem. De afgelopen twintig jaar is die uitdrukking vaak gebruikt wanneer binnen de ChristenUnie werd gesproken over referenda. Bijvoorbeeld door oud-senator Jurn de Vries, de commissie Schutte en, in zijn laatste boek, partijleider Gert-Jan Segers. De metafoor van de noodrem maakt duidelijk dat het referendum slechts is bedoeld als aanvulling op de representatieve democratie. De kans op misbruik moet –net als in de trein - zo klein mogelijk blijven. 

Nederland puzzelt. Niet alleen om de lockdown door te komen maar ook over de energieopwekking in de toekomst. Beleidsmakers, inwoners en bedrijven staan over de tafel heen. Iedereen houdt een puzzelstukje vast. Er wordt gelet op betaalbaarheid, geschikte locaties en draagvlak. Langzaam maar zeker worden de contouren zichtbaar van een energiesysteem dat onuitputtelijke energie levert zonder roofbouw te plegen op onze planeet. En dat alles voor 2050.

Jan Steven Eilander pleitte vorige week voor ‘koele rekensommen’ en een ‘groen-realistische aanpak van de energietransitie’. Maar zoals de titel van zijn column ‘kiezen voor kernenergie is groen realisme’ al weggaf: de auteur wil ergens heen met deze berekeningen. 

Het congres van de ChristenUnie stemde onlangs in met een amendement op het verkiezingsprogramma waarmee de deur voor nieuwe kerncentrales open wordt gezet. Een historische stap? Wellicht; duidelijk is in ieder geval dat de brede maatschappelijke opvatting ten aanzien van deze energiebron in vrij korte tijd gekanteld is. VVD, CDA en zelfs D66 omarmen de energiebron in hun verkiezingsprogramma als onmisbaar onderdeel van de energievoorziening van de toekomst. Dit was 3 jaar geleden ondenkbaar.

Foto: Folkert Rinkema

Het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie publiceert vandaag een nieuw essay, over het democratisch debat. Het debat ontspoort, zo menen Lambert Pasterkamp en Madelon Grant, de auteurs van het essay. Zij stellen een democratisch debat voor naar het voorbeeld van de kerk: gericht op gemeenschappelijkheid, een streven naar het gezamenlijk goede en ruimte voor genade. 

Robert van Putten is verkozen tot de ontvanger van het Stipendium van het Thijmgenootschap. Hij is daarmee de derde jonge filosoof die deze prestigieuze onderzoeksbeurs ontvangt. Van Putten wil het ontvangen bedrag inzetten voor een onderzoek naar rust in onze jachtige samenleving. Het hangt daarmee nauw samen met de bezinning van het Wetenschappelijk Instituut op de goede samenleving.

Binnen veel politieke partijen was het de afgelopen jaren hommeles. Onvrede over de politiek leider of heftige interne debatten. Hiermee vergeleken is de ChristenUnie een oase van rust. Dat is positief, maar andere kant: hebben we het niet te gezellig met elkaar? Wordt het niet tijd voor meer debat?

Wat is de meerwaarde van christelijke politiek? Daarover gaan we voor de podcast 'Een goed verhaal' in gesprek met Mirjam Bikker en Frank Bosman. Het gesprek is op 18 februari live te volgen via het YouTube-kanaal van het Wetenschappelijk Instituut, en kijkers kunnen hun vragen stellen via chat of Whatsapp. Het gesprek is later terug te luisteren als podcast. 

Politieke partijen zijn het over weinig eens. Maar deze dagen is er één credo te horen waar links en rechts, coalitie en oppositie het over eens zijn: de menselijke maat moet terug in het beleid.  Maar zo eensgezind als dit klinkt, zo problematisch kan ook dit voornemen in de uitvoering worden.

Het concept verkiezingsprogramma van de ChristenUnie maakte mij blij, ook al zijn er nog de nodige verbeterpunten. Een van die punten gaat over het toezicht op uitvoeringsorganisaties, zoals de belastingdienst, het UWV en de IND. Daar is veel misgegaan de laatste jaren. Kern daarvan is dat systemen leidend zijn geworden en mensen uit zicht zijn geraakt en zelfs dreigen in het systeem vermalen te worden. Dat kan en mag niet.

De bestorming van het Amerikaanse Capitool is een ongekend en bizar slotstuk van wat volgens velen de geschiedenis in zal gaan als het slechtste presidentschap in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Na een opzwepende toespraak van de president gebeurde uiteindelijk dat wat niemand had voorzien: een woedende menigte wist het capitool binnen te dringen. Gekozen volksvertegenwoordigers moesten rennen voor hun leven en het duurde uren voordat de politie de orde hersteld had en Vicepresident Pence de vergadering kon heropenen.

Tim is boos op zijn moeder, omdat ze niet gescheiden is van zijn gewelddadige vader. Door een breuk met vader had moeder hem kunnen beschermen tegen diens grillen. ‘Dit gaat te ver, hier haal ik je vandaan’. Maar zo ging het niet. Tims grote vraag is: ‘Mama, waarom had je de ballen niet?’

Het Nederlandse belastingstelsel is dringend aan hervorming toe. Conflicterende ideologische posities hebben geleid tot een stelsel met tegenstrijdige, onevenwichtige prikkels en een onoverzichtelijke vormgeving met soms onrechtvaardige uitkomsten, zoals duidelijk werd bij de toeslagenaffaire. Onder het huidige kabinet is mede dankzij de ChristenUnie een beweging in gang gezet om deze problemen aante pakken. Ook is verkend hoe het belastingstelsel in de volgende kabinetsperiode structureel kan worden hervormd. Over de gewenste richting van die hervorming wordt door veel partijen nagedacht en er zal nog veel gediscussieerd worden. Om ons goed te positioneren voor deze discussie hebben we als werkgroep, samen met andere deskundigen, ideeën verkend voor een herziening van het belastingstelsel. Gaandeweg heeft deze verkenning zich verdiept tot een visie, die we hier in het kort presenteren.

Begin november presenteerde ChristenUnie een rigoureus plan om de belastingen te hervormen. Een publiek debat heeft dit vooralsnog niet opgeleverd - de media waren kennelijk meer geïnteresseerd in de periodieke ophef over onderwijsvrijheid. Helaas, want dit is bij uitstek een onderwerp waar het in de politiek over zou moeten gaan.

Het jaar 2020 loopt ten einde en stond bijna helemaal in het teken van corona. Voor zo’n pandemie is jarenlang gewaarschuwd en toch overviel het ons. Nu we driekwart jaar verder zijn leren we steeds iets meer over dit virus. Het is de brug bouwen terwijl je erop loopt.

Onlangs verscheen het SCP-rapport over vijf jaar decentralisaties in het sociale domein. Het rapport is niet het eerste signaal, maar zet weer eens op een rij dat de decentralisaties niet zo zijn uitgepakt als bedoeld. Kan de ChristenUnie nog wel achter de decentralisaties staan, nu de vlag er zo bij hangt?

Er was eens een klein hondje dat het liefst in zijn hokje bleef, waar het droog en warm was. Soms ging hij even naar buiten om in de tuin te ravotten met zijn puppy-vriendjes. Maar wanneer er dan grote honden voorbij het tuinhek liepen, draafde hij snel terug naar zijn hok en kroop hij zo ver mogelijk naar achteren. En als de grote honden de brokjes uit zijn voerbak opaten, wat niet zelden gebeurde, kefte hij nijdig naar hen. Maar vechten? Nee, dat deed hij toch maar niet.

De Brexit-saga is een veel belangrijker onderwerp dan de verkiezingen in de VS. De handel tussen EU en Verenigd Koninkrijk is qua omvang vergelijkbaar met de handel met de VS. Maar de uitkomsten van een ‘no-deal’ zijn vele malen extremer, terwijl er naast economische consequenties ook nog de Ierse kwestie speelt. Waar de strapatsen van Trump en het tellen van de stemmen in verschillende Swing-states op de voet gevolgd werd, ebt de aandacht voor Brexit steeds meer weg.

Deze column zou heel kort kunnen zijn. Mijn boodschap is namelijk: ‘Overheid, communiceer meer vanuit begrip.’ Een heldere oproep. Maar dan doe ik ook alsof gedrag los verkrijgbaar is. Strikte gedragsinstructies zijn effectief in een crisissituatie. Maar al gauw roept het irritatie op.

'Alleen samen krijgen we corona onder controle.' Kan (en moet) de overheid situaties en gedrag controleren? Op vrijdagavond 20 november gaan we hierover in gesprek met Carla Dik-Faber en Robert van Putten voor de podcast 'Een goed verhaal'. Het gesprek is te volgen via een live stream, zodat kijkers vragen kunnen voorleggen aan de tafelgasten. 

Onder het mom dat kerncentrales vrijwel geen CO₂ uitstoten, worden ze door sommige partijen ineens gezien als een duurzame oplossing. Duurzaam betekent dat iets op de lange termijn houdbaar is. Je kunt natuurlijk naar radioactief afval kijken als iets duurzaams, want het gaat  tenslotte duizenden jaren mee. Voordat er besluiten worden genomen die impact hebben op de komende eeuwen, lijkt het me dan ook verstandig om eens te kijken naar de locaties van de kerncentrales en het radioactieve afval.

‘Geef elkaar de ruimte’ luidt het mantra van deze tijd. Prima natuurlijk, als het gaat om de anderhalve meter afstand van elkaar. Maar hoe langer we die fysieke afstand vol proberen te houden, hoe groter de mentale afstand dreigt te worden. Waar komen al die complotideeën over corona ineens vandaan?

Na de persconferentie van premier Rutte en minister de Jonge volgde al snel een whatsappberichtje van een collega-fractievoorzitter. Moesten we de algemene beschouwingen donderdag niet digitaal houden, in plaats van fysiek? Snel volgde bijval. “Laten we niet de randen opzoeken”, had Rutte immers gezegd. En laten we als raadsleden het goede voorbeeld geven.

Ze hadden niet mijn kleur. Honderd paar ogen staarden mij aan. Honderd gezichten met één dezelfde kleur. Met neergeslagen ogen ging ik achterin zitten. Niemand die lachte of een hand gaf. Wie zouden ze denken dat ik ben? Een informant van de overheid of een blanke terrorist? Ik glimlachte maar eens vriendelijk.

2021 wordt een spannend jaar voor de ChristenUnie. Hoe zullen de verkiezingen uitpakken na een periode van regeren? Het is hét moment bij uitstek om je te verdiepen in de ChristenUnie en haar gedachtegoed.

Waar komen de standpunten van de ChristenUnie vandaan, en (waarom) is christelijke politiek relevant in deze tijd? Ben je in de twintig, een denker, en wil je het christelijk-sociale denken ontdekken of je kennis daarvan verdiepen? Doe je dat graag samen met andere jonge denkers en met Beatrice de Graaf, Mirjam Bikker en mgr. Gerard de Korte? Solliciteer dan voor het Fellowsprogramma van 2021!

De bibliotheek in Almelo wordt met sluiting bedreigd. Een nieuwe bezuinigingsronde vanuit de gemeente gaat de organisatie niet overleven, zo stelt de Twentse bieb. Bezuinigingen en de lokale overheid: die twee woorden in een zin doen vertrouwd aan. Veel Nederlandse gemeenten kampen al jaren met tekorten. De oorzaak daarvan  lijkt gezocht te moeten worden bij de Rijksoverheid. 

Met iets tussen interesse en bevreemding las ik het interview met Rebecca Gomperts, oprichter van Women on Waves en door Time Magazine uitgeroepen als invloedrijk baken van hoop (Trouw, 25 september). In het interview wordt gesproken van een conservatieve golf in het denken over abortus. Dat is bijvoorbeeld zichtbaar in de VS van president Trump, waar in sommige staten het recht op abortus ter discussie staat.

Foto: Folkert Rinkema

Om het neoliberalisme te vervangen is een ‘ander mensbeeld met een andere visie op goed samenleven en besturen’ nodig. ‘We hebben nieuwe sociologische verbeeldingskracht nodig om opnieuw sociaal denken en handelen te leren.’ Voor Sociale Vraagstukken beschrijft en bepleit onderzoeker Robert van Putten het ‘neosocialisme’ als alternatief voor het neoliberalisme.

‘Zie de mens’. Zo vat ik het streven van Carola Schouten samen. Ze vertelde erover in Zomergasten. En ze liet die avond ook zichzelf zien. Moedig en krachtig in haar openheid over de moeilijke vraagstukken op haar bord. Worstelend met vergeving en genade. Het is soms makkelijker een ander te vergeven dan onszelf.

De mensenonterende situatie in Moria en de reactie hierop van het kabinet heeft geleid tot veel kritiek op de ChristenUnie-fractie. Zowel van binnen als buiten de partij dezelfde kwalificaties: onbarmhartig, ontoereikend en onchristelijk. Niet alleen het team van Gert-Jan, maar wij als ledenpartij moeten ons dit aantrekken.

Op vakantie heb ik vaak bijzondere ontmoetingen. Deze zomer trof ik op het bungalowpark bijvoorbeeld twee Duitse badgasten. Na een onschuldig praatje nam het gesprek een onverwachte wending toen het coronavirus te sprake kwam. “U laat uw kinderen toch niet inenten?” vroeg mevrouw met een indringende blik. “Informieren Sie sich!”, vermaande ze mij, waarna een lang betoog volgde over een complot van de elite. Allemaal te vinden op het internet.

Soms schaam ik me ervoor om Nederlander te zijn. Waar in Griekenland kinderen zonder ouders, onderdak en uitzicht op een toekomst hutje en mutje in schamele tentjes verblijven, discussiëren de Nederlanders over het binnenhouden van ouderen en kwetsbaren zodat onze jongeren niet te veel onder de coronamaatregelen hoeven te lijden.

Het massale applaus voor zorgpersoneel dit voorjaar, midden in de corona uitbraak, heeft geleid tot lelijke politiek.

Op woensdag 26 augustus jl. gaf WI-onderzoeker Robert van Putten een lezing op het Christelijk Sociaal Congres. Op die plek reflecteerde hij op hoe dat goede samenleven eruit kan zien na de coronacrisis. 'Als wij willen dat de samenleving van morgen werkelijk anders is dan die van gisteren en vandaag, dan zullen wij moeten loskomen van onze obsessie met maakbaarheid', begon Van Putten zijn lezing. We begeven ons momenteel op een heilloos spoor, waarschuwde hij. Wat dan het goede spoor is? 'Ik droom van een ‘ontspannen samenleving’.' 

Wat is vrijheid ons waard? Dat wordt momenteel nadrukkelijk getest door China. Het land maakt een exportmodel van onderdrukking. Terwijl het Westen in de ban is van interne strubbelingen, staan de waarden waar het op stoelt onder zware druk. Het is tijd om in verweer te komen.

Het lijkt erop dat in de parlementaire ondervraging over de ongewenste beïnvloeding uit onvrije landen de rechtsstaat soms als synoniem gezien wordt voor de wat vage frase ‘hoe we met elkaar in dit land leven’. Dat is niet alleen slordig, het is schadelijk voor het juiste functioneren van die geliefde rechtsstaat.

'Waar is God? Als Hij niet beantwoordde aan het beeld dat ik van Hem en Zijn woonplaats had, Wie is Hij dan eigenlijk wel?' In zijn essay 'De wereld is niet rond' verwoordt onderzoeker Lambert Pasterkamp het verlies van een zekere religieuze geborgenheid door globalisering. De globe vult de plek van God, zo zegt hij. Een pleidooi in Wapenveld voor ontvankelijkheid en een wereld die niet 'af' is.

Passen corona-apps bij een intelligente samenleving? Sommige mensen zien kansen, anderen gevaar. Global Enterprise Architect, docent Enterprise Engineering en ChristenUnie-lid Martin Op ’t Land laat zijn licht schijnen op dit dilemma.

“Als u niet herkenbaar op de foto wilt, kunt u achter in de zaal gaan zitten”. Dit soort aankondigingen zie je steeds vaker op bijeenkomsten of congressen. Het is een uitvloeisel van de AVG, de Algemene Verordening Gegevensbescherming, die sinds 28 mei 2018 van kracht is. Personen mogen niet langer zomaar herkenbaar op de foto gezet worden, want dan zijn het persoonsgegevens. Best lastig. Maar onschuldig. Zo onschuldig is de AVG echter niet overal.

Er was nogal een rel rond de tweet van Thierry Baudet de afgelopen dagen. In het hoofdredactioneel commentaar van deze krant werd hem ‘onverdunde messiaanse zelfoverschatting’ verweten. Het is terecht als eigentijdse valse profeten ontmaskerd worden. Dat maakt de behoefte aan profetie in de politiek echter niet minder.

Deze week verscheen het langverwachte rapport van onderzoeker Els van Wijngaarden over ‘voltooid leven’.  De conclusie loog er niet om: de wens van gezonde ouderen om niet meer te willen leven is zeldzaam en, belangrijker, meestal niet duurzaam. Onder een gevoelde levensmoeheid zit een wens om béter te leven -zinvoller, meer in verbinding-, en niet zozeer een rationele, autonome wens om níet te leven.

In de oudheid was het vaste prik. Zo tegen de lente, als de bloemetjes bloeiden, begon het te kriebelen en trokken de koningen er op uit: “Ten oorlog!” Die oorlog kon om van alles draaien: van behoud van waterbronnen tot het plunderen van de buurman. Soms wist niemand meer de echte reden.

Donderdag verscheen een oproep in Trouw om de maximumstraf voor doodslag te verhogen. Die hartenkreet kwam Gerrit van der Brug, topman bij het Openbaar Ministerie. Volgens hem is het gat tussen de maximumstraffen voor moord en doodslag te groot.

Op het laatste ChristenUnie-congres zagen we een filmpje van een schaatsende Roel Kuiper. Het balanceren op twee ijzers stond model voor het lastige evenwicht tussen overheid en markt. Terugkeer van het algemeen belang is nodig. Dit verlangen naar een samenleving met aandacht is me uit het hart gegrepen. Zeker in de zorg, want daar is de balans nog altijd ver te zoeken.

Een algemeen vuurwerkverbod: een goede zaak, of niet? Wat Jarin van der Zande betreft is het heel goed dat er in zijn gemeente Apeldoorn - tot dusver de enige in Nederland - een algemeen vuurwerkverbod komt vanaf 2021. In de 'Ja, maar...' die u vindt in de nieuwste editie van Groen verwoordt hij waarom.

Enkele maanden geleden verscheen de ‘Monitor digitale geletterdheid Primair Onderwijs 2019’. Een uitgebreid onderzoek waaruit blijkt dat onze kinderen en hun basisscholen met een gemiddelde van 4,9 slecht scoren op het gebied van privacy, informatieveiligheid en mediawijsheid.

"Onze oorlog tegen de natuur moet stoppen, en we weten dat het kan", zei VN-chef Antonio Guterres op 1 december, aan de vooravond van de klimaattop in Madrid. Als je Guterres hoort dan zou je denken dat de klimaattop vooral over natuur gaat. Wie het programma bekijkt echter vooral woorden als ‘systems’, ‘funds’ en zelfs ‘gender and climate change’. De woorden ‘nature’ of ‘biodiversity’ zijn niet te bekennen.

Ik maak me zorgen om Forum voor Democratie. Afgelopen weekend hield die partij haar congres. Frisse jeugdige heren en dames, een zeer goedgevulde zaal, met op-het-randje-van-onfrisse ideeën.

Ze zitten overal. Een vijfde colonne van onderkruipers die stiekem onze samenleving naar de Filistijnen helpt. In spiegelende kantoortorens bedenken ze hun duistere plannen. Ze willen de wereld naar hun hand zetten, zo staat in hun geheime protocol. Iedereen is tegen ze en ze krijgen van alles de schuld. Van de afbraak van de verzorgingsstaat en het lerarentekort tot het verdwenen ‘touwtje uit de brievenbus’. We noemen ze ‘neoliberalen’. Met marktwerking vermorzelen ze de sociale structuren. Voor de mens achter de cijfers is geen aandacht meer.

Hoe moeten we omgaan met globalisering, en met de onrust die dat met zich meebrengt? In een nieuw boek wil het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie bijdragen aan begrip van deze veranderende wereld. Auteur Lambert Pasterkamp presenteert de essaybundel tijdens het globaliseringsdebat op 4 oktober.

Jan van der Stoep treedt na vier jaar af als voorzitter van het Wetenschappelijk Instituut. Directeur Wouter Beekers: 'Jan heeft een niet te onderschatten bijdrage geleverd aan het WI. Zo heeft hij een belangrijke rol gespeeld in de inzet van diepgaande bezinningsprogramma's. Jan leerde ons steeds het denken te blijven onthaasten, en terug te gaan naar de kern van wat we doen. Die les nemen we mee voor de toekomst.' Jan wordt opgevolgd door Wouter de Jong, aftredend burgemeester van Houten.
In dit interview blikken we met Jan terug op de twaalf jaar van zijn curatorschap, en blikken we ook vast een beetje vooruit.

'We moeten ons niet laten meeslepen in ‘een wereldbeeld van strijd’. Dat is levensgevaarlijk.' Deze hartekreet werd door het Nederlands Dagblad op 3 juni overgenomen. Maar in zijn strijd voor de rechtsstaat verliest Stefan Paas zich in eenzijdigheid, betoogt WI-directeur Wouter Beekers. 'Daarmee voedt hij het conflict waar hij zelf niet aan wil.'

Wat is een beter moment om in de denktraditie van de ChristenUnie te duiken dan vlak voor de start van een nieuw politiek seizoen? Tijdens de Summer School nemen onder meer Ernst Hirsch Ballin, Mirjam Bikker en René Cuperus nemen de cursisten mee in het thema 'Globaal gezien'. Wat zegt de ChristenUnietraditie over de uitdagingen van globalisering? En hoe maken we onze waarden concreet in politiek en samenleving?

We moeten het even hebben over het ‘moreel kompas’. De afgelopen weken beriepen de nodige politici zich op het hunne nadat ze in het nauw waren geraakt over hun (declaratie)gedrag. De afgekloven beeldspraak vergeven we ze maar even.