Berichten over Willem Schneider

Op 31 december 2003 eindigde het Nederlandse voorzitterschap van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE). De Nederlandse regering heeft in aanloop naar het voorzitterschap gezegd zich hard te willen maken voor de vrijheid van godsdienst. Nu het jaar erop zit is het de vraag in hoeverre de regering zich heeft ingespannen voor het bevorderen van de vrijheid van godsdienst. Hierbij doet zich de moeilijkheid dat de inspanningsverplichting niet onmiddellijk tot resultaat leidt.

Het kameroverleg over de Navo zal donderdag 13 november met meer dan gewone belangstelling worden gevolgd. De toekomstig secretaris-generaal van de Navo vertolkt dan wellicht voor de laatste keer als minister van Buitenlandse Zaken het standpunt van de Nederlandse regering over de Navo. Of neemt De Hoop Scheffer als vast een voorschot op zijn nieuwe functie? Meer prioriteit aan de vorming van NATO Response Force en minder aan een EU-interventiemacht?

De ChristenUnie en de SGP zitten met één fractie in het Europees Parlement. Toch kwamen de wetenschappelijke studiecentra van deze twee partijen met twee afzonderlijke publicaties uit. De Mr. G. Groen van Prinsterer stichting kwam vorig jaar december met het boek “Richting Europa”, geschreven door Benjamin Anker en Sander Luitwie-ler. De Guido de Brèsstichting publiceerde enkele maanden geleden “Boodschap aan Eu-ropa”, een SGP-visie op de Europese Unie, geschreven door een werkgroep onder leiding van de vroegere Europarlementariër ir. L. van der Waal. De auteurs van beide brochures maakten naar eigen zeggen dankbaar gebruik van de kennis van de mede-werkers van de Eurofractie.

Zo’n twintig jaar geleden werden in Nederland heftige discussies gevoerd over het al of niet plaatsen van Amerikaanse middellange nucleaire afstandswapens (de INF). Deze wapens waren de ontbrekende schakel tussen de kernwapens die op het slagveld de Sovjettroepen uit moesten schakelen en het Amerikaanse strategische lange afstand kernwapen. Inmiddels is de internationale situatie gewijzigd: de Sovjet-Unie bestaat niet meer. Er lijkt een internationale ordening te ontstaan die door de Verenigde Staten wordt gedomineerd. Het vijandbeeld van de Sovjet-Unie maakte plaats voor dat van “schurkenstaten” (Irak onder Saddam Hoessein, Iran en Noord-Korea) en voor een religieus gemotiveerd transnationaal terrorisme. Als gevolg van deze veranderingen nemen de Amerikanen enige afstand van de gedachte van de wederzijdse afschrikking.

Sinds de aanslagen van 11 september 2001 is het concept van de soevereiniteit dat sinds het verdrag van Westfalen in 1648 de wettelijke grondslag van het internationale stelsel is geweest op losse schroeven komen te staan. De staatssoevereiniteit is niet heilig meer. Deze soevereiniteit wordt niet alleen van buitenaf, maar ook van binnenuit uitgehold. Het resultaat is dat we niet alleen meer met soevereine staten te maken hebben, maar ook met failed of failing states. Deze staten vormen niet langer alleen een bedreiging op nationaal niveau, maar tevens op regionaal en mondiaal niveau. De vraag is welk antwoord hierop moet worden gegeven.

De Tweede Kamer zal na het zomerreces met minister De Hoop Scheffer overleggen over het Nederlandse OVSE-voorzitterschap van het afgelopen halve jaar. De regering was voornemens het parlement elk kwartaal te informeren over de voortgang van de werkzaamheden van het Nederlands voorzitterschap. Tot nu toe heeft de Kamer echter slechts één rapportage ontvangen. Handhaving van de godsdienstvrijheid zou door Nederland hoog op de politieke agenda worden gezet, maar de resultaten van de Nederlandse inzet zijn nog niet goed zichtbaar.

President Bush heeft vorig jaar in zijn befaamde speech het begrip "pre-emptive strike" gelanceerd. Hij paste deze strategie toe in Irak. Ook andere landen hebben, al dan niet in bedekte termen, inmiddels aangegeven dat zij de pre-emptive strike in hun nationale strategie overwegen op te nemen. Uitlatingen van Australische en Japanse regeringsleiders wijzen daarop. Het onderwerp dat ik wil aansnijden betreft de relatie tussen het internationale recht en de pre-emptive strike. In het volkenrecht komt het begrip “anticiperende verdediging” voor. Een begrip dat mogelijk een preemptive strike zou toestaan. Om allerlei "wildgroei" te voorkomen dat elk land een dergelijke pre-emptive strike gaat uitvoeren, is het wenselijk te zoeken naar mogelijkheden om deze vorm van "aanvallende verdediging" onder bepaalde voorwaarden volkenrechtelijk te accepteren. Het zou de nieuwe Nederlandse regering sieren als zij een aanzet tot een discussie zou geven om consensus over deze begrippen te bereiken. Voorkomen wordt dan dat regionale grootmachten naar eigen inzicht dit soort termen gaan invullen.

Eind vorige week is de Europese Conventie afgerond met een ontwerp voor een “Grondwet” dat vrijdag 20 juni aan de EU-regeringsleiders tijdens de Top van Thessaloniki wordt aangeboden.
Helaas heeft de Conventie in de Preambule van deze grondwet geen verwijzing opgenomen naar de christelijke wortels van Europa.

De Irak-resolutie 1483 die op 22 mei jl. in de Veiligheidsraad werd aangenomen is een overwinning van het Amerikaans buitenlands beleid. De sancties worden opgeheven, de Amerikanen krijgen veel zeggenschap over de wederopbouw. Onduidelijkheid bestaat over het moment van een definitieve terugtrekking van de VS-troepen. Vaagheid is er ook ten aanzien van de terugkeer en de rol van de VN-inspecteurs om te zoeken naar massavernietigingswapens. De Amerikaanse conservatieven hebben met het aannemen van de resolutie een overwinning behaald. Toch is men in deze kring sceptisch ten aan-zien van het functioneren van de Veiligheidsraad. Ook de Russische president Putin vroeg vorige week tijdens zijn “State of the Union” in de Doema om aandacht voor meer hervormingen in de Veiligheidsraad. Een mogelijkheid hiertoe is om het vetorecht te beperken.