Weblog Groen 2020-2

Het beeld van de samenleving als een huis is vandaag de dag razend populair in het politiek denken. Ook binnen de ChristenUnie wordt graag gebruik gemaakt van het ‘huisdenken’. Deze vergelijking is om verschillende redenen problematisch. Het huisdenken berust op aannames en ideeën die niet stroken met de werkelijkheid en botst zelfs met christelijksociale waarden. In plaats van het huis ga ik daarom op zoek naar een nieuwe manier om de samenleving te verbeelden: de haard.

Kabinet Rutte III is zijn laatste jaar in gegaan en langzaamaan maken de partijen zich weer gereed voor een nieuwe verkiezingscampagne. Voor de ChristenUnie een spannende periode. De partij moet terug naar de kiezer, verantwoording afleggen over haar regeringsdeelname en opnieuw vertrouwen vragen. In deze periode zijn soms mooie resultaten geboekt, maar ook pijnlijke maatregelen genomen. Er zijn compromissen gesloten die heel moeilijk vielen in de samenleving en die ook binnen de partij leidden tot grote controverse. Heeft de ChristenUnie goed gehandeld? Hoe zou het beter kunnen? En zijn straks compromissen mogelijk met een partij als Forum voor Democratie? We reflecteren hierop met politiek- theoreticus dr. Patrick Overeem die onderzoek doet naar de ‘ethiek van het compromis’.

In mijn functie als voorzitter van het Humanistisch Verbond laat ik me wel eens uit over de verhouding tussen religie en het publieke domein. Dat doet bij de meer orthodoxe gelovigen op voorhand soms de wenkbrauwen al fronsen. Als voorzitter van het Humanistisch Verbond – toch de organisatie van de mensen die een niet-godsdienstige levensbeschouwing hebben – word je al snel geframed als tegenstander van religieuze uitingen in het publieke domein. Maar dat ligt genuanceerder.

Dilemma’s horen bij het leven, zeker bij dat van een politicus. In elke vitale politieke partij zal er dus discussie zijn. Ook in de ChristenUnie bevragen we elkaar op standpunten en overtuigingen. Dat kan spannend zijn. Eén zo’n thema waar het om spant is de islamitische gebedsoproep. Een groeiend aantal lokale fracties krijgt met dit thema te maken. Welke afweging maak je daarbij? Hoe verhouden godsdienstvrijheid en de eigen christelijke overtuigingen zich? Wat willen we van elkaar accepteren en wat niet? Deze vragen zijn gebaat bij een goede dialoog. Groen biedt daarvoor gelegenheid bij uitstek. Wat is er geduldiger dan papier? We vroegen drie ChristenUnie-raadsleden hierover met elkaar in gesprek te gaan door elkaar te schrijven.

Nederland kent een bijzondere traditie als het gaat om religie in het publieke domein. Het nationale parlement kent niet één maar wel drie politieke partijen die zich expliciet christelijk noemen. Intussen is de samenleving drastisch veranderd als het gaat om religie en het publieke domein. Hoe kijken de christelijke partijen naar deze veranderingen? Wat doet dit met hun positie daarin? Wordt die positie van christelijke partijen zelf niet ook problematisch in een post-christelijke tijd? Iemand die deze laatste stelling uitdraagt is Cors Visser - partijloos burger, voormalig directeur van ForumC en momenteel werkzaam bij IFES. Daarom vroeg Groen hem de directeuren van de wetenschappelijke instituten van SGP, CDA en ChristenUnie aan de tand te voelen over christendom en politiek.

Tijdens mijn studententijd werd ik gevraagd voor een studentenevangelisatiegroep. Ik durfde geen nee te zeggen en voor ik het wist bevond ik me in een gezelschap dat enthousiast Paas- en Kerstacties organiseerde. Ik kreeg het benauwd bij de gedachte alleen al op straat te evangeliseren en bood mij gretig aan voor de bidgroep. Ik voelde me enigszins besmuikt, maar vooral opgelucht toen die taak mij werd toebedeeld. Nu ben ik nooit happig geweest op de zeepkist, maar hier ging het om meer dan aangeboren verlegenheid. Ik schaamde  me.

‘Zonder geloof geen democratie’, schreef theoloog Erik Borgman in 2005 in een essay voor De Groene Amsterdammer. Als publiek theoloog mengt Borgman zich regelmatig in het debat over geloof in het publieke domein. Met boeken als Metamorfosen (2006), Wortelen in vaste grond en Overlopennaar de barbaren (beiden 2009) biedt Borgman een verrassend perspectief op de betekenis van geloven, ook in publieke zin. De paradox is daarbij nooit ver weg. De zogenaamd seculiere cultuur is voor hem religieuzer dan menigeen denkt, terwijl gelovigen zelf vaak veel te cultureel denken over hun godsdienst. Borgman verstaat de kunst om ruimte voor religie te ontdekken op de meest onverwachte plekken. Reden om hem voor Groente bevragen – op anderhalve meter afstand – over religie en het publieke domein.

Ik zit in een diner, ergens is North-Carolina (VS), te ontbijten met een paar collega’s. Ineens kijken we elkaar aan, we horen hetzelfde: ‘Hoor de eng’len zingen d’ eer, van de nieuwgeboren Heer’ klinkt in het Nederlands uit de boxen van dit plaatselijke ontbijtrestaurantje. Nee, geen christelijk restaurant, gewoon een regulier. O ja, dat is ook zo, we zijn in Amerika. Hier zijn dat soort dingen normaal. Net zoals het hier gewoon is dat je in ‘seculiere’ winkels Bijbelteksten kunt kopen voor aan de muur. Of schriften met religieuze teksten, waarvoor je in Nederland alleen bij de evangelische boekhandel terecht kunt. Wie een tijdje in de biblebelt van Amerika doorbrengt, wat ik deed om voor de EO het tv-programma God, Jesus, Trump te maken, kan er niet omheen: God is hier veel nadrukkelijker aanwezig dan in Nederland.