Minutenlang gebed | Het meest nadrukkelijk merkte ik dat, toen ik in december 2019 een partijbijeenkomst van de Republikeinse Partij bijwoonde. Niet alleen ging het gesprek met mijn totaal onbekende buurman en buurvrouw vrijwel onmiddellijk over God en geloof, de bijeenkomst werd ook nog eens begonnen met gebed. En geen kleintje, nee, een vijf minuten durend gebed, dat door het tot de nok toe gevulde ijshockeystadion werd afgesloten met een gezamenlijk ‘Amen!’ en applaus.
Voor de helderheid: het was verder een niet per se christelijke bijeenkomst van een niet per se christelijke partij. Er werd veel muziek gedraaid: voor twee derde nummers die bij ons in de Top 2000 staan. Het stadion zong Simply the best van Tina Turner, House of the rising sun van The Animals en Beat it van Michael Jackson met net zo veel overtuiging mee als het amen na het gebed  werd geroepen.

In Nederland is dat gans anders. God mag er zijn, maar in het publieke domein komt Hij nauwelijks aan het woord. Niet in restaurants, niet in seculiere winkels, niet tijdens partijbijeenkomsten van seculiere partijen.
Ook niet tijdens nationale gebeurtenissen. De herdenkingsbijeenkomst voor slachtoffers van de MH17-ramp werd voltrokken zonder religieuze rituelen. Terwijl Donald Trump in de Verenigde Staten kort na de uitbraak van het coronavirus een nationale dag van gebed uitriep, ondersteund met een paar Bijbelteksten, zweeg de Nederlandse overheid in alle religieuze talen. In de Troonrede en in de kersttoespraak krijgt koning Willem-Alexander van het kabinet nog net een piepklein hoekje waarin hij kan vertellen dat hij gelooft en bidt. Maar de toespraken tijdens de coronacrisis van zowel de minister-president als de koning waren gespeend van iedere vorm van religie.

Ongemak | Als Nederlandse gelovige, vind ik de situatie in Amerika soms heel prettig en soms heel vervreemdend. Uitgangspunt is wat mij betreft dat ons land een seculiere staat is: de overheid heeft geen geloof. In Nederland wonen gelovigen van allerlei soorten en maten, ongelovigen in alle soorten en maten en alles wat daartussen zit. De tien geboden aan de muur in een staatsinstelling als een rechtbank, zoals in de VS wel voorkomt: ik vind het raar. Je zal maar ongelovig zijn en in een instelling van de staat geconfronteerd worden met geboden die jij niet als richtinggevend ziet. Dat moet vervreemdend zijn en dat draagt vast niet bij aan het rechtsgevoel. Bovendien: in de rechtbank worden niet de tien geboden gehandhaafd, maar de wetten van de staat.
Het gebed tijdens de Republikeinse bijeenkomst ervoer ik ook als vervreemdend. Bij zo’n grote en brede partij als de Republikeinse zit rijp en groen door elkaar: christenen, ex-christenen, ongelovigen, misschien zelfs een verdwaalde moslim. Moet je van hen vragen mee te bidden? Het is ongemakkelijk.

Persoonlijke noot | Toch is er ook een andere kant. De onbeschroomdheid waarmee Amerikaanse christenen hun geloof publiekelijk belijden heeft wat mij betreft ook iets moois. Op allerlei plekken in de samenleving, in de publieke ruimte, wordt openlijk gebeden. Een ontbijtrestaurantje dat in kersttijd een echt kerstlied draait? Niks mis mee, integendeel. Mooi dat de eigenaar zich vrij voelt op deze manier iets van zijn levensovertuiging laat zien.
Wat mij betreft is de staat neutraal, haar burgers niet. De staat heeft geen geloof, sommige burgers wel. En die burgers mogen wat mij betreft hun geloof vrijmoedig etaleren, voor zover ze dat zelf fijn vinden. Je zou wensen dat zelfs burgers die de staat vertegenwoordigen - zoals de koning en de premier - zich vrij voelen dat te doen.
Toch zou dat in ons land niet wijs zijn. Expliciete geloofsuitingen van koning en premier kunnen door niet-gelovigen als uitsluitend of vervreemdend worden ervaren. Religiestress is in onze samenleving een wijdverbreid fenomeen. Sommigen schieten echt totaal in de vlekken bij welke religieuze uiting ook. Aangezien de koning en de premier koning en premier van alle Nederlanders zijn, is het misschien wijs om die persoonlijke noot achterwege te laten.

Cultuurchristenen | God mag er zijn in Nederland, maar komt in het publieke domein nauwelijks aan het woord, schreef ik net. Nou ja, je kunt ook betogen dat Hij aan een revival bezig is. Thierry Baudet, leider van de grootste ledenpartij van ons land, flirt net als Donald Trump met enige regelmaat met het christendom. Hoewel Trump vele malen verder gaat dan Baudet in dat opzicht. Er zijn weinig momenten dat Trump zelf beweert dat hij christen is, maar spreken tijdens de ‘Mars voor het leven’ is voor hem geen probleem. En een nationale gebedsdag tegen corona is zo gefikst. Daar heb ik Thierry Baudet nog niet voor horen pleiten.
Wat doet hij wel? Baudet benadrukt met enige regelmaat de joods-christelijke wortels van Nederland en laat desgevraagd weten dat hij zelf best graag gelovig zou willen zijn. Het lukt alleen nog niet. Verder schreef hij vorig jaar een filosofisch essay, waarin hij de keerzijden van de individualisering wat besnuffeld. Om vervolgens door velen meteen weggehoond te worden omdat hij daarmee de vrijheden van vrouwen zou beknotten - hoezo religiestress?
Sommigen christenen vinden het doodeng. Baudet misbruikt het christendom om anderen, moslims bijvoorbeeld, te laten voelen dat ze er niet echt bij horen in Nederland, vinden zij. Dat is uiteraard ronduit kwalijk. Zo is het christendom nooit bedoeld.

Christelijkerf| Tegelijkertijd viel me juist in Amerika ook op dat veel zogeheten cultuurchristenen meer dan hier onderdeel uitmaken van ‘de christelijke zuil’. Mensen die niet meer zo gelovig zijn, schreeuwen dat minder van de daken. Ze geloven zelf niet meer, maar horen nog wel bij de evangelicals, de mainline-protestanten of bij de katho- lieken.
Het zal mijn ouderwetse Nederlands Hervormde inborst zijn, maar ik heb de neiging dat positief te duiden. Beter onderdeel van een gelovige gemeenschap, dan geen onderdeel van een gelovige gemeenschap. Ik heb liever dat mensen nog wat op het christelijke erf rondscharrelen, ook al kunnen ze het (even) niet meer geloven, dan dat ze verjaagd worden. Kom erbij Donald Trump, kom erbij Thierry Baudet, maar ook andere cultuurchristenen als Pieter Heerma en misschien wel Jesse Klaver: hier mag je zijn. Dit is je geschiedenis en wat ons betreft je toekomst.
Maar pas op! Als je je misdraagt, als je het christendom gebruikt voor doeleinden die strijden met het christendom, als je God voor je eigen karretje spant en Hem gebruikt voor je eigen gewin, berg je dan maar. Dan hoor je hier niet thuis. Net zoals dat voor onszelf geldt als we Gods Naam misbruiken. God heeft het moeilijk in het publieke domein in ons land en dat ligt deels aan onszelf. Wees gerust een beetje vrijmoedig mensen, dat kunnen we leren van Amerikanen. Cultuurchristenen: kom erbij. En gedraag je.