Wekunnener niet omheen: de coronacrisis. Hoe kijkt u daar als publiek theoloog naar? | “Er gebeuren allerlei dingen waar we nog even op moeten kauwen denk ik. Eén van de dingen die mij opvallen is dat we erg naar binnen gekeerd raken van deze crisis. Het gaat de hele tijd over ‘onze’ coronacrisis. We zien onszelf wat dit betreft helemaal niet als onderdeel van een groter geheel, maar als mensen die het zelf hier in dit land moeten doen. Wij zijn de beheersers, wij willen de baas zijn. En als we dat niet zijn, dan weten we eigenlijk niet zo goed wat we dan wel moeten doen. Corona is voor mij, mede hierom, ook een crisis van de maakbaarheid. Ik ben er eerlijk gezegd niet optimistisch over, maar een crisis in het maakbaarheidsdenken zou ons kunnen leren dat we uiteindelijk niet leven van wat we zelf voor elkaar krijgen. We leven van genade.”

Corona laat zich dus verbinden met het thema religie. Waar zit dat hem in? | “Religie is weten dat je onderdeel uitmaakt van iets dat groter is dan jij en weten dat je daar ook op een bepaalde manier van afhankelijk bent. Corona bepaalt ons bij de vraag of we ons kunnen overgeven. Dat is een religieuze vraag, maar ook een vraag van politiek en bestuur. Moderne samenlevingen zijn zichzelf steeds meer gaan poneren als een morele macht. Daarmee vullen ze als het ware de religieuze ruimte. Ze kunnen niet anders. Want waar een dictator mensen met geweld dwingt om mee  te  doen, daar  hebben  moderne  samenlevingen het nodig dat mensen innerlijk overtuigd zijn bij een land te willen horen. De moderne samenleving wil dus niet alleen maar gehoorzaamheid van burgers, ze wil ook het hart van burgers.”

U bedoelt dat de moderne samenleving concurreert met God? | “Ja. Dit moderne denkkader is zeer dominant, ook bij gelovigen. Wij moderne mensen hebben onszelf als het ware opgesplitst. Wij maken een scheiding tussen het publieke en het private, en religie delen we in bij het private. Kerkmensen klagen voortdurend dat ze er niet meer toe doen in de samenleving.
Maar dat verraadt dat zij hun geloof ‘van buiten’ bekijken. Alsof we steeds moeten laten zien, ook aan onszelf, dat geloven ergens goed voor is. Waarom willen we steeds erkenning dat we het ‘algemene’ belang dienen als gelovigen? Dat is heel raar. Je vraagt je toch ook niet af waar het goed voor is dat jij met je vrouw samenwoont. Dat doe je omdat je dat intrinsiek goed vindt. Religie heeft uiteindelijk daarmee te maken: het goede leven. Als we het leven goed leiden, heeft dat betekenis. Kijk dus met een zekere ontspannenheid naar waar het al goed gaat, en kijk of je daarbij aan kunt knopen en verder kunt bouwen. Dat is, zou ik zeggen, de taak van christenen.”

Iemand als Thierry Baudet doet ook een beroep op het christendom. Hoe kijkt u daar tegenaan, ook wat betreft het samenwerken met de goede krachten? | “Ik denk dat rechtlijnigheid hier het beste is. Wat Baudet zegt dat  het christendom is, dat is het christendom helemaal niet. Een christendom dat uitsluit is helemaal niet het christendom waar wij voor staan. Ik zelf denk niet over onze cultuur als een christelijke cultuur, en zie die dus ook niet als iets dat we als zodanig zouden moeten bewaren. Het christendom kent juist een voortdurende neiging tot openheid voor anderen. Het is daarom buitengewoon ongeschikt om een samenleving af te sluiten. Als mensen als Baudet hun zin krijgen en het christendom werkelijk het hart van de Nederlandse cultuur wordt, dan zal er precies het tegenovergestelde gebeuren van wat zij willen. Dan worden we allemaal gutmenschen.”

Tijs van den Brink pleit er in zijn bijdrage elders in dit nummer voor om cultuurchristenen niet te snel van het christelijk erf af te jagen. | “Nee, maar wat is het erf? Begrijp me goed, in politiek opzicht kunnen dit lastige afwegingen zijn. Maar je kunt uitgangspunten niet opgeven omwille van wat of wie dan ook. Dan speel je het cynisme  in de kaart. En het cynisme is onze grote vijand. Als kiezers het idee krijgen dat je gewoon kijkt waar de winst zit en daar naartoe gaat, is dat een veel groter probleem dan wanneer ze worden tegengesproken. Vervolgens zijn wat mij betreft twee zaken van belang. Enerzijds zou het vanzelfsprekend moeten zijn dat wij natuurlijk niet gaan onderhandelen over bijvoorbeeld een verbod op de koran, op minaretten of islamitische scholen. Anderzijds moeten we wel oog hebben voor de gevoelens van vervreemding, zoals die bijvoorbeeld tot uitdrukking komen in anti-islamgevoelens. Die vervreemding is reëel. Baudet, en eerder Wilders hebben die vervreemding op een bepaalde manier politiek gemaakt. Daar zou een andere manier tegenover moeten worden gesteld.”