Weblog Groen 2021-2

Een jaar geleden verloor ik mijn oom Max aan de gevolgen van Covid. Max was echtgenoot, vader en gerenommeerd psycholoog. Drie jaar voor zijn dood brachten wij een hele dag door in zijn woonplaats Maastricht. We spraken over de littekens die het leven kan achterlaten, maar ook over de kracht die we juist daarin kunnen vinden. Dat gesprek was voor mij van grote betekenis, ook de omhelzing die erop volgde. Max stierf op 11 april 2020, op 73-jarige leeftijd. Vanwege de beperkingen aan groepsgrootte heb ik zijn begrafenis niet kunnen bijwonen. Ik huil opnieuw als ik die zin opschrijf.

Foto: Folkert Rinkema

“Wil je vrede in een land? Dan zul je moeten investeren in de jeugd en hen stabiliteit en hoop moeten geven!” Met deze woorden slaat dr. Somé, een hoge ambtenaar uit Burkina Faso, de spijker op de kop. Hoop, stabiliteit en vrede, grote doelen die vragen om samenwerking. Bij het bereiken ervan is een grote rol weggelegd voor de Verenigde Naties (VN), maar moeten we de kracht van het maatschappelijk middenveld niet onderschatten. In dit artikel duiden we de meerwaarde van multilaterale organisaties voor het werk in de ontwikkelingssector en doen we aanbevelingen om ook de kracht vanuit landen zelf optimaal te benutten.

Er is naar aanleiding van de toeslagenaffaire al veel gezegd over de ‘nieuwe bestuurscultuur’ die nodig is om het vertrouwen in rechtsstaat en democratie terug te winnen. Met de uitspraak van Gert-Jan Segers dat een contractverlenging voor premier Rutte er niet in zit, heeft de ChristenUnie een grote steen in de vijver gegooid. Tegelijk roept dit vragen op over de mate waarin wij als partij zelf deel zijn van de cultuur die we willen veranderen. Eén van de verklaringen die vaak wordt gegeven, is dat het ontsporen van de uitvoerende macht te maken zou hebben met ‘neoliberalisme’ of ‘marktwerking’. De overheid is geen bedrijf, en de oorzaak van de malaise wordt gezocht in pogingen haar wel zo te laten functioneren. In dit artikel zal ik betogen dat deze analyse maar half waar is.

Voor Tweede Kamerverkiezingen stond in het EO-blad Visie een advertentie van de politieke partij Jezusleeft met de tekst: “Jezus ja, EU nee”. Dat verband maakte me nieuwsgierig, dus heb ik het partijprogramma opgezocht. Daar lees ik: “Jezusleeft ziet slechts één oplossing voor Nederland en de EU: de samenwerking zo snel mogelijk beëindigen, een Nexit.” De logica ontgaat mij. Het partijprogramma begint met deze zin: ‘Als programmapunt nummer 1 wil Jezusleeft Nederland bekend maken dat er maar 1 oplossing is: Jezus Volgen!’ Wacht even: dus als je Jezus gaat volgen, ben je vanzelf tegen de EU? Vergelijk dat eens met het partijprogramma van het CDA: “Wij kiezen voor een sterker Europa, dat zich richt op haar kerntaken. Veiligheid en economische stabiliteit zijn voor ons de belangrijkste taken van de Europese Unie.” Is dat tegen Jezus?

De situatie op het wereldtoneel is volop in ontwikkeling. Wat betekent dit voor het kleine Nederland? Voor onze veiligheid en internationale invloed moeten wij het vooral hebben van samenwerking, bijvoorbeeld binnen het NAVO-bondgenootschap en de Europese Unie. De vruchtbare samenwerking binnen de EU is echter steeds minder vanzelfsprekend. Bij de verschillende crises van afgelopen jaren – de eurocrisis, vluchtelingencrisis en het Brexit-debacle – bleek dat het draagvlak voor Europese samenwerking kwetsbaar is. En daarmee is ook Nederland kwetsbaar. Onze toekomst en belangen zijn nauw verweven geraakt met die van de EU. Nederland is gebaat bij een stabiele, sterke Unie met groot draagvlak onder burgers.

Hoe wordt er vanuit verschillende christelijke denkstromingen aangekeken tegen internationale relaties en intergouvernementele organisaties? Simon Polinder bereidt een proefschrift voor over deze vraagstukken en redigeerde recent een bundel over dit thema. In een schriftelijk interview stellen we hem onze vragen over het christelijk realisme, het katholiek-sociaal denken en het neocalvinisme of de christelijke filosofie in relatie tot internationale politiek en samenwerking.

Vaak kun je bij het binnenrijden van een stad of dorp rond het blauwe plaatsnaambord verwijzingen aantreffen naar meestal buitenlandse plaatsen waarmee een stedenband (jumelage) wordt onderhouden. Amersfoort, mijn woonplaats, onderhield sinds 1993 een stedenband met de Noord-Tsjechischestad Liberec.Toen wij een keer op vakantie gingen naar het Reuzengebergte in Tsjechië en onderweg langs Liberec reden, gaf dat toch even het gevoel van een band. Maar wat houdt die band in en wat is de actuele staat van al die stedenbanden?

In de afgelopen twintig jaar wordt de legitimiteit van internationale organisaties steeds vaker in twijfel getrokken. Recente voorbeelden zijn er te over. De Franse president Macron stelde in 2019: “de NAVO is hersendood.” In de VN-Mensenrechtenraad zitten al jaar en dag lidstaten die mensenrechten niet hoog in het vaandel hebben staan. President Trump dreigde zich terug te trekken uit de Wereldgezondheidsorganisatie en blokkeerde het aanstellen van rechters in de Wereldhandelsorganisatie. Internationale organisaties reflecteren de geopolitieke strijd om invloed tussen met name de VS en China. Voor Nederland, dat zo’n veertig internationale organisaties huisvest en zich vanuit de Grondwet committeert aan een internationale rechtsorde, zijn deze ontwikkelingen een punt van zorg. Maar het multilaterale stelsel kan tegen een stootje.

Wat wil China en moeten we er bang voor zijn? Dat zijn de vragen die Clingendael China-expert Frans-Paul van der Putten het meest over China krijgt. Die vragen hebben alles te maken met de rol die China op het wereldtoneel speelt. Het land is bijvoorbeeld vaak bepalend voor de uitkomst van stemmingen in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Hoewel we ook willen weten wat China wil en of we er bang voor moeten zijn, proberen we een stap verder te gaan en uit te komen bij waarom China doet wat het doet in de internationale betrekkingen. Een deel van het antwoord ligt in de geschiedenis gelooft Van der Putten, en dus schreef hij een boek over de geschiedenis van buitenlandse invloed op China en de Chinese reactie daarop.