Weblog Groen 2017-4

De periode van de afgelopen vijftig jaar wordt gekenmerkt door een voortgaande globalisering van het economisch leven. Hoewel we als consumenten allemaal profiteren van deze ontwikkelingen, zijn er ook schaduwzijden aan de globalisering. In dit artikel ligt de focus op de landbouw. Landbouw is een bijzondere sector omdat deze de basis vormt van onze voedselvoorziening. We willen nagaan wat globalisering nu concreet betekent voor het individuele boerenbedrijf. De beweging die we willen maken, is dus van globaal naar lokaal.

Als de voormannen van Forum voor Democratie in zaaltjes hun fans toespreken, worden ze geflankeerd door een reclamebanner, met daarop een grote, schilderachtige foto van een boot. Het is zo’n zeventiende-eeuws VOC zeilschip met een grote Nederlandse vlag in de top. Thierry en Theo zeggen in de zaaltjes iets in de trant van: ‘Weg met het partijkartel dat onze nationale soevereiniteit weggeeft, we moeten ons zelfvertrouwen herwinnen en onze zeggenschap terugpakken.’ Het plaatje van die boot ondersteunt dit praatje: toen voeren we immers, niet gehinderd door migranten en overheidsbureaucratie, als soevereine natie vol zelfvertrouwen de wereld rond met onze daadkracht en innovatieve handelsgeest. Deze traditie, cultuur en waarden mogen niet verwateren! Het is een sentiment dat breed leeft, ook bij andere volksvertegenwoordigers. Eigen volk eerst. Versterk de rol van ons nationale parlement in Europa. Het Wilhelmus in de klas en daarna door naar het Rijksmuseum. Het lokale is beter dan het globale.

Toen ruimtevaarder André Kuipers vanuit de ruimte naar Nederland keek, viel hem op hoe geordend ons land is. Dat heeft een reden. Wij ordenen onze ruimte op grond van strakke regels. Je mag in ons land niets bouwen zonder toestemming van de overheid. In een dichtbevolkt land als het onze is ruimte schaars en daar moeten we dus met verstand mee omgaan. De komende raadsperiode 2018-2022 gaat die ruimtelijke ordening flink op de schop. De politiek wil ‘de omgeving’ beter betrekken bij plannen en dat is de reden voor de nieuwe Omgevingswet. Wat betekent dat voor de nieuwe gemeenteraden[1]? Dit artikel bespreekt kort de Omgevingswet en schetst hoe om te gaan met conflicterende belangen in het ruimtelijk domein.

De verhouding tussen lokale overheid en inwoners beweegt en ontwikkelt continu. De afgelopen decennia is in die verhouding veel veranderd. Inwoners worden meer dan vroeger betrokken bij de besluitvorming over hun eigen leefomgeving en komen zelf met initiatieven voor verbetering van die leefomgeving. Een mooie uitdaging voor lokale bestuurders: hoe creëer je draagvlak voor je beleid, hoe geef je ruimte aan betrokken inwoners in je gemeente? We hebben in Amersfoort geleerd dat het betrekken van inwoners bij het opstellen en uitvoeren van beleid kan resulteren in betere oplossingen en resultaten voor de stad. Dit artikel geeft vier voorbeelden uit de lokale Amersfoortse praktijk.

De coalitiepartijen zijn in hun nopjes met het groene gehalte van het regeerakkoord. ‘Het is het groenste regeerakkoord ooit’, zo valt te beluisteren. De oppositie vindt dat nogal tegenvallen en wappert met een notitie van het Planbureau voor de Leefomgeving die becijferde dat de maatregelen niet voldoende zijn. Hoe groen is het kabinet nu echt? De belangrijkste opmerking die meteen gemaakt moet worden, is dat het kabinetsbeleid niet helemaal samenvalt met het regeerakkoord. Een regeerakkoord geeft de hoofdlijnen weer van het nieuwe kabinetsbeleid en vult deze aan met een aantal concrete maatregelen per thema. Hoe groen het nieuwe kabinet is, kan dus pas over vier jaar beoordeeld worden. The proof of the pudding is in the eating.

Nu de stofwolken rond de formatie beginnen neer te dalen, moeten we helaas vaststellen dit regeerakkoord zal leiden tot een verslechtering van de positie van asielzoekers. In het huidige rechtse klimaat is dat niet geheel onverwacht, maar het is een bittere pil dat dit mede wordt mogelijk gemaakt met de steun van de ChristenUnie. Dat de coalitieleden onder het akkoord staan, betekent echter niet dat de partij en haar leden – zeker landelijk – nu buitenspel staan bij het zorgdragen voor de meest kwetsbaren. “Dit akkoord is er. Wat kan de partij nu nog wél?” is een veelgehoorde vraag de laatste weken.

“Rechtsbijstand wordt in lijn met EU-regelgeving na een voornemen tot afwijzing van een asielaanvraag verstrekt, mede ter ontlasting van de justitiële keten. Hierdoor komt capaciteit bij de IND vrij die elders wordt ingezet.” Je zou het niet zeggen maar in deze twee zinnen in het regeerakkoord ligt een radicale omslag in de omgang met asielzoekers besloten. Anders dan de meer verstrekkende verstrekkende ambities die ook in het regeerakkoord staan - zoals het terugdringen van het aantal asielaanvragen in Nederland omdat opvang ‘in de regio’ prioriteit geniet – heeft dit punt nog relatief weinig aandacht gekregen. Maar de korte passage over rechtsbijstand is, in ieder geval op de korte termijn een ernstigere en meer reële inperking is van de rechten van asielzoekers. De Vereniging Asieladvocaten en –juristen Nederland (VAJN), waarvan ik voorzitter ben, noemt het plan ‘levensgevaarlijk’. In deze bijdrage zal ik aantonen waarom die vrees gerechtvaardigd is, alsmede waarom het plan kortzichtig en ineffectief is.

De paragraaf ‘Hervorming belastingstelsel’ van het Regeerakkoord (2017) bevat een groot aantal maatregelen. De doorrekening van het CPB (2017) heeft maar liefst acht bladzijden nodig om alle voorgenomen maatregelen op te sommen. Op papier is het een omvangrijke operatie. Het regeerakkoord past nagenoeg alle bestaande fiscale instrumenten aan, maar laat de hoofdlijn van de bestaande systematiek toch vooral intact. Het rondpompen van belastinggeld neemt toe, want via de overheid wordt meer geld tussen burgers en bedrijven heen en weer geschoven. De reden hiervoor is ook wel duidelijk: alle Nederlanders zouden er ongeveer evenveel op vooruit moeten gaan.

Geduld met anderen is liefde. Geduld met jezelf is hoop. Geduld met God is geloof. Met deze krachtige spreuk maakte de Koptische theoloog Adel Bestavros duidelijk dat geduld hard werken is. Geduld is een deugd en misschien wel een met politieke relevantie.

Over wat het regeerakkoord zegt over de participatiesamenleving zou ik heel kort kunnen zijn: het begrip wordt in de 55 pagina’s van het akkoord niet genoemd. Dat is toch opvallend na de uitgebreide aandacht hiervoor van Kabinet Rutte II, concreet in de troonrede van 2013. Maar zonder de term te gebruiken, zegt dit regeerakkoord wel degelijk iets over het mee kunnen, mogen en willen bijdragen van mensen aan de samenleving.

De komende jaren gaat het Wetenschappelijk Instituut aan de slag met het doordenken van globalisering. Daarbij focust het op vragen waarover ergens in de Nederlandse politiek een beslissing moet vallen. Een scherpe blik ontwaart al snel hoeveel vragen dat kunnen zijn. Veel van wat in onze eigen levens speelt, is een afgeleide van die immense en onontwarbare vervlechting die globalisering heet.