Lijn trekken
Het kabinet is pas net aangetreden, maar het is een kwestie van tijd voordat een volgend asielprobleem zich zal voordoen. Over een thema dat nog niet in het regeerakkoord staat, of waar het regeerakkoord onduidelijk over is. Dan zal er weer onderhandeld moeten worden binnen de coalitie. Als de achterban op het huidige akkoord – al dan niet met verslagenheid – zegt: ‘meer kunnen we er niet aan doen’, dan zullen de coalitiepartners de volgende keer nóg harder en verder duwen. Net zolang tot het échte breekpunt gevonden wordt. Het is essentieel dat de ChristenUnie-achterban duidelijk aangeeft dat met het huidige akkoord een uiterste lijn getrokken is, als die al niet overschreden is. Gert-Jan Segers en zijn medeonderhandelaars hebben onze steun nodig, om – zoals theoloog Rikko Voorberg in het ND schreef – tegen de coalitiegenoten te kunnen zeggen: “Waag het niet nog íets van ons te vragen op dit thema”.1

Kinderpardon
De ‘bittere pil’, om Segers aan te halen, van het niet kunnen verruimen van het kinderpardon had eigenlijk al zo’n breekpunt kunnen of zelfs moeten zijn. De huidige regeling is een wassen neus. Vrijwel geen enkel kind komt in aanmerking omdat de regeling vanuit Den Haag zeer restrictief wordt uitgevoerd. De uitzettingen blijven maar doorgaan. Duidelijk is dat de huidige regeling faalt.2. Het is dan ook zaak om de Kamerfractie en bewindspersonen ertoe aan te sporen elke gelegenheid aan te grijpen om het Kinderpardon niet alleen naar de letter, maar ook naar de geest van het pardon uit te voeren: ruimhartig dus. [1]

Vrijsteden
Een regeerakkoord wordt landelijk opgesteld, maar uiteindelijk zal het lokaal moeten worden uitgevoerd. Er is een constante spanning tussen de bevoegdheden van de landelijke en de lokale overheid. Het asieldossier kent voorbeelden van gemeentebesturen die soms een andere koers varen dan Den Haag dat graag ziet. Zo voert de Gemeente Utrecht al jaren een asiel-vriendelijk beleid. Lokale ChristenUnie fracties – zeker als zij deelnemen aan het college – zouden op lokaal niveau allerlei beleidsmaatregelen kunnen invoeren om de best mogelijke zorg in hun gemeente te blijven waarborgen. Het instellen van vrijsteden voor de 21e eeuw, als het ware.

Burgerlijke ongehoorzaamheid
In combinatie met een afwijkende lijn van lokale overheden, zal individuele burgerlijke ongehoorzaamheid steeds vaker voorkomen. Enkele weken geleden sprak ik met de voorganger van een grote PKN kerk. Hij stelde “als onze overheid deze kinderen geen veilige plek wil geven, dan moeten we ze misschien maar verwelkomen in de open armen van de kerk”. Het klinkt onwaarschijnlijk, maar anno 2017 spreken inmiddels veel bezorgde christenen over het herbergen van ‘onderduikers’, of dat toegestaan is of niet.

Partijdiscussie over het partijprogramma
Los van activiteiten op lokaal niveau, is het ook zaak een landelijke discussie te beginnen binnen de partij. Enkele voorstellen uit het ChristenUnie partijprogramma pasten heel makkelijk in het regeerakkoord. Te makkelijk. Op een aantal punten behoeft het partijprogramma op de middellange termijn een grondige revisie en/of een tussentijdse koerscorrectie: de in natura steun voor nieuwe vluchtelingen, de opvang van vluchtelingen in de regio, en ontwikkelingssamenwerking als oplossing voor migratie. Ik geef voor elk van deze punten mijn bezwaren aan.3

In natura
Waar de ChristenUnie in haar programma pleitte voor in natura begeleiding voor mensen die net hun vluchtelingenstatus ontvangen, zien de VVD en CDA dit als een middel om de hulp aan vluchtelingen te versoberen. Op het eerste gezicht lijkt het een maatregel om vluchtelingen te helpen die anders verzuipen in de toeslagenbureaucratie. Maar het schept ook een categorie van tweederangsburgers. Als je als vluchteling op eigen benen wil en kan staan, dan zou die optie er ook moeten zijn.

Opvang in de regio
De zogenaamde ‘terugkeerdeals’ en het idee om opvang in de regio te versterken zijn punten die in lijn liggen met ons verkiezingsprogramma. Tegelijk is ‘de regio’ voor het overgrote deel bomvol; meer dan een kwart van de bevolking in Libanon is vluchteling, de premier van Jordanië trok dit jaar aan de noodklok, in Turkije worden mensenrechten met de maand slechter en worden bovendien vluchtelingen weer over de Syrische grens geduwd, en in Libië zijn inmiddels letterlijke slavenmarkten opgezet waar tot slaaf gemaakte vluchtelingen aan de hoogste bieder worden verkocht. De regio is de facto tot barstens toe vol. Opvang in de regio wordt door experts als politiek wensdenken weggezet.4

Ontwikkelingssamenwerking
Een derde pijnpunt gaat over de opvatting dat verhogen van geld voor ontwikkelingssamenwerking (OS) de vluchtelingenstromen tegen zou gaan. Onderzoek toont aan dat het tegenovergestelde het geval is5; als je de armste landen iets minder arm maakt, hebben mensen iets meer besteedbaar inkomen, en kunnen ze dus makkelijker sparen om de reis naar Europa te maken. Dat is zeker geen reden om geen OS te willen ondersteunen. Integendeel. Maar dit onderwerp hoort niet thuis in het migratiedebat. Ondertussen staat Nederland met stip op één bij het ontvangen van ons eigen OS-budget: dat geld gaat naar de opvang van asielzoekers in Nederland.

Steun
Kortom: we hebben een partij brede discussie nodig over het huidige regeerakkoord en hoe we daar vorm aan gaan geven. Maar ook over ons eigen partijprogramma. Over hoe we op lokaal niveau onze principes handen en voeten kunnen geven. Waar dit regeerakkoord actief bijdraagt aan het versmallen van de toegang tot recht voor de meest kwetsbare vreemdelingen, zullen we hard moeten zoeken hoe we dat op lokaal niveau weer kunnen verbreden. Daarin zullen we misschien een andere, strijdbare, iets minder brave, kant van onszelf moeten laten zien. Want principes heb je juist voor die momenten dat ze even niet uit komen.
 

Antonie Fountain is freelance mensenrechtenactivist en lid van de ChristenUnie. Fountain is nauw betrokken bij de vluchtelingenproblematiek in Nederland, als een van de drijvende krachten achter de Vluchtkerk. Hij trekt al jaren samen met Kamerleden van o.a. de ChristenUnie op voor een menswaardige behandelingen van (uitgeprocedeerde) asielzoekers.

Noten:
1. R. Voorberg. (28 oktober 2017). Maak het ze moeilijk, ze hebben het nodig. Nederlands Dagblad.
2. Zie bijvoorbeeld het statement van Defence For Childeren: www.defenceforchildren.nl/p/140/6411/hoe-het-kinderpardon-een-dode-letter-werd
3. Dit artikel behandelt bewust niet het afschaffen van rechtsbijstand tijdens de eerste asielaanvraag, aangezien elders in deze publicatie een uitgebreid stuk van asieladvocaat Wil Eikelboom staat, al is deze maatregel wel degelijk problematisch.
4. Zie bijvoorbeeld de reactie van het Clingendael Instituut op het Regeerakkoord: Clingendael Instituut. Reflectie op regeerakkoord Rutte III. 11 oktober 2017. Ook Karin Geuijen, onderzoeker Vluchtelingenbeleid bij Bestuurs- en organisatiewetenschap laat zich kritisch uit over de plannen. Zie www.uu.nl/nieuws/een-intensivering-van-ineffectief-vluchtelingenbeleid.
5. Zie: E. Boonstoppel en C. Carabain. (24 februari 2017). Ontwikkelingshulp is geen wondermiddel tegen vluchtelingen. Trouw.
J. Kamminga. (21 september 2017). Ontwikkelingssamenwerking moet geen anti-migratiebeleid worden. Joop. Zie ook de publicaties van Prof. Hein de Haas over dit thema.