Weblog Groen 2017-2

De Europese Unie moet anders. Dat is makkelijk gezegd maar moeilijk gedaan. De oorspronkelijke opzet van de Europese Unie laat zien dat deze vanaf het begin af bedoeld was als supranationale structuur. Ik bepleit een andere inrichting van de Europese Unie, waarin de staten geen obstakel, maar bouwsteen vormen. In maart kwam de Europese Commissie met de White paper on the future of Europe. Daarin worden vijf scenario’s geschetst over hoe het verder moet met de Unie. Wat mij betreft laat de ChristenUnie die scenario’s voor wat ze zijn, en komt ze met een eigen, onderscheiden visie op de toekomst van de Europese Unie.

Wat moeten we met de Europese Unie? Het is misschien wel de belangrijkste politieke vraag van het moment. Immers, steeds meer mensen in Europa willen af van de EU en terug naar het patriottisme, terwijl een goed functionerende EU onmisbaar is bij het aanpakken van de problemen van diezelfde burgers. De Brexit heeft deze paradox met een grote klap op tafel gelegd. Daarom presenteerde EU commissievoorzitter Juncker op 1 maart vijf scenario’s voor de ontwikkeling die de EU tussen nu en 2025 kan maken. Naar aanleiding hiervan schrijft Europarlementariër ChristenUnie-SGP Peter van Dalen in Trouw van 31 maart 2017: “Europa slaat de komende tijd een nieuwe weg in. De discussie hierover moeten we niet alleen in Brussel voeren, maar vooral ook thuis, in eigen land (...).”1 Dat is een goed idee, want de ChristenUnie staat slecht voorgesorteerd in dit debat. Enerzijds belijdt de ChristenUnie de zegeningen en noodzaak van de EU. Anderzijds is het een ronduit eurosceptische partij. En voor die euroscepsis heeft ze mijns inziens geen goed verhaal. Christenen en hun politici zouden zich niet zo druk moeten maken om landsgrenzen.

Net na de aanslagen in Madrid (2004) zat ik elke keer met kloppend hart in de trein naar mijn werk. Een omgeving waarin ik mij anders zo heerlijk kon verliezen in een boek of dromend uit het raampje kon ontspannen, was veranderd in een mogelijke plek van dood en verderf. Gelukkig is dat overweldigende gevoel weer gesleten. Maar genoeg mensen zullen er iets van kunnen herkennen. NRC bracht vorig jaar zomer mensen in beeld die waren gestopt met het volgen van nieuws. Te veel wanorde, verdriet en vernietiging om nog gezond bij te blijven, was hun conclusie. Ze hielden zich voortaan liever op afstand.

Ronald van Steden schreef voor het Wetenschappelijk Instituut een essay over veiligheid. Veiligheid heeft volgens Van Steden twee kanten: een harde, juridische kant, maar daarnaast gaat veiligheid ook over verbindingen in de samenleving. Die verbinding kunnen we juist in veiligheidsbeleid wel gebruiken, betoogt hij. Daarbij is ook een rol weggelegd voor burgers. Die rol moet wel in de gaten gehouden worden, want verbinding kan ook weer voor uitsluiting zorgen.

Iedereen kent het gevoel wel uit eerste of tweede hand. Iets in de directe omgeving triggerde het bewustzijn en deed in een split second de hartslag verhogen, pupillen verwijden, de bloeddruk stijgen, ademhaling versnellen en het zweet in de handen schieten. Een verhoogde alertheid – of zelfs angst – drong zich abrupt op en deed zoeken naar uitwegen of andere mogelijkheden om de gesignaleerde dreiging het hoofd te bieden. Deze zeer intense beleving van onveiligheid is doorgaans even snel weer voorbij als ze opkwam. Maar het is een allerminst prettig gevoel, het onveiligheidsgevoel. Daarom is het een nobel streven van verschillende politieke partijen in Nederland om dit gevoel onder de bevolking terug te dringen. Of ligt het toch niet zo eenvoudig?

“Guns save life”. Het stond op een groot bord langs een snelweg in de Amerikaanse Midwest. Iets verderop een bord met “Jesus is real”. Twee tegenstrijdige openbare geloofsbelijdenissen. Allebei moeilijk te geloven. Allebei niet te bewijzen. Integendeel. Cijfers over het aantal vuurwapendoden in de VS suggereren het ongelijk van geloof in het levensreddend vermogen van geweren. Gelukkig zijn wij anders dan die cowboys daar. Beter. Verlichter. Hier doen we aan evidence based politics. Toch? Cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) laten zien dat hier per jaar 33 keer meer mensen overlijden door een ‘accidentele val’ dan door moord en doodslag. En die accidentele val eist elk jaar flink meer slachtoffers, alle berichtgeving over terrorisme ten spijt.

“De onveiligheid is in Nederland de afgelopen jaren toegenomen” stelde Sybrand van Haersma Buma tijdens het NOS-slotdebat. Dat kwam volgens de CDA-leider door de toename van criminaliteit en de steeds groter wordende dreiging van terrorisme. Dalende criminaliteitscijfers ten spijt zijn er volgens hem harde maatregelen benodigd. Een korte rondgang door de verkiezingsprogramma’s maakt duidelijk dat het om breed gedragen zorgen gaat. Ook de ChristenUnie vindt dat “(…) onrecht en criminaliteit niet ongestraft kunnen blijven (…) en dat de diensten die zich inzetten voor onze veiligheid voor grote uitdagingen staan en moeten worden versterkt”.1 Nederland lijkt geteisterd te worden door onveiligheid, maar niet getreurd de oplossing ligt binnen handbereik: een beter functionerend politieel apparaat en ruimere bevoegdheden voor opsporingsdiensten om criminaliteit en terrorisme uit te bannen. Wie is daar nu op tegen?

“(…) verzoekt de regering om te stoppen met dit soort linkse symboolpolitiek en het oprichten van nutteloze instituten.” “Er zitten heel veel uitdagingen in, maar dit moet natuurlijk geen symboolpolitiek worden.” “Bent u het ermee eens dat de overheid juist eenduidige regels moet vastleggen en moet inzetten op bronbeleid in plaats van symboolpolitiek?” “(…) ik heb beklemtoond dat de EU een pragmatische en resultaatgerichte aanpak behoeft; praktische oplossingen voor echte problemen en geen symboolpolitiek.” “Concluderend: we zitten te kijken naar een slecht toneelstukje, naar symboolpolitiek van de VVD. Het is bovendien slechte symboolpolitiek, want het werkt niet.”
Zomaar wat citaten uit Kamerstukken waarin het begrip ‘symboolpolitiek’ niet bepaald als compliment wordt gehanteerd. Blijkbaar is er iets mis mee. Maar wat dan? Hoe werkt symboolpolitiek in het veiligheidsbeleid, en is het nodig?

Nederland heeft een achterkant, een schaduwkant die crimineel van aard is en die zich, ingebed in steden en dorpen, buiten de greep en het zicht van de overheid ontwikkelt. Dit verschijnsel wordt aangeduid met het begrip ondermijning of ‘ondermijnende criminaliteit’, waarover Jan Tromp en ondergetekende het boek De achterkant van Nederlandschreven. Deze criminaliteit heeft de potentie om sluipenderwijs zulke sociale en economische invloed te ontwikkelen, dat het de fundamenten van de rechtsstaat kan ondermijnen en daarmee ook de veiligheid en integriteit van de samenleving. Wat is ondermijning en hoe verhoudt het zich tot (lokaal) bestuur?

De dubbele nationaliteit staat weer prominent op de agenda. De laatste jaren groeide de opinie dat de meervoudige nationaliteit geen problemen oplevert; in een globaliserende wereld zouden belemmeringen die het gevolg zijn van nationaliteit zoveel mogelijk moeten verdwijnen. Recent deden zich echter enkele ontwikkelingen voor die de bezwaren tegen meervoudige nationaliteit juist scherper voor het voetlicht brachten: denk aan de politieke crisis toen Nederland verhinderde dat een Turkse minister ‘haar’ landgenoten (tevens Nederlanders) met Turks stemrecht wilde toespreken met het oog op het Turkse referendum over de Turkse grondwet. Ook de eventueel te houden referenda in Duitsland en Nederland over herinvoering van de doodstraf in Turkije – waaraan Turkse Nederlanders zouden kunnen deelnemen maar die Duitsland en Nederland willen tegengaan – leiden tot gespannen situaties. De vraag rijst: moeten we nationaliteit opvatten als een gevoel van verbondenheid of als een unieke verbinding tussen burger en staat?