Begin juli was hij te gast bij RTL Summer Night: Anton de Wit, hoofdredacteur van Katholiek Nieuwsblad. Als ‘religekkie van dienst’ – zijn eigen woorden – mocht hij vertellen wat hij vond van de invoering van het homohuwelijk in Duitsland. In de uitzending van de talkshow kwam hij er bijna niet aan te pas. Presentator Beau van Erven Dorens ondervroeg hem op sceptische toon en rappers Ali B, Boef en Ronnie Flex gingen vol in de aanval. Voor de redactie van Groen was dat reden om hem uit te nodigen zijn verhaal alsnog te doen, maar dan in ons blad. Wat vindt De Wit van huwelijk en gezin? Hoe gaat hij als katholiek journalist om met de spanning tussen de leer van zijn kerk en de overheersende publieke opinie op deze onderwerpen? En wat houdt het in om het huwelijk als sacrament te zien?

Wat had u bij RTL willen vertellen?| “Ik wilde het hebben over  de panische manier waarop mensen reageren als  een  christen  iets zegt over medische of seksuele ethiek. Ik  heb  zelf  op  dit  gebied geen heel extreme standpunten. Ik vind het filosofisch  en  theologisch lastige onderwerpen. Maar zoekend naar woorden is er weinig ruimte om naar eer en geweten een eigen geluid te laten horen. Dat bleek ook in de uitzending. Ik wilde dit punt maken en direct sprong Ali B. er bovenop met een vergelijking met nazi-Duitsland. Dat illustreert mijn punt dus perfect. Dit ligt in het verlengde van wat Amanda Kluveld in haar boek over gewetensvrijheid schrijft: het liberale denken staat niet bekend om z’n grote respect voor het geweten.”

Gaat dat in de toekomst erger worden? | “Ik kan niet in de toekomst kijken en wil niet alarmistisch zijn. Maar ik ben er niet gerust op, juist omdat er zo veel agressie in de discussie zit. Zo veel verbetenheid richting een orthodox-christelijk standpunt. Ik vraag me af hoe die agressie zich wetgevend gaat vertalen.”

Staan we straks voor de rechter? | “Je kunt té alarmistisch zijn. Ik sta straks niet voor de rechter en er is een grote vrijheid in dit land. Ik denk eerder aan de Scandinavische landen, waar de overheid bepaalt dat de staatskerk ook homohuwelijken moet sluiten. Het is niet uit te sluiten dat in de toekomst ook in Nederland de pastoor of dominee verplicht is om een homohuwelijk in te zegenen.”

Wat vindt u van de manier waarop in Duitsland het homohuwelijk is ingevoerd? | “Ik heb groot respect voor hoe Angela Merkel dat heeft aangepakt, hoewel er natuurlijk ook electorale handigheid achter zit. Ze heeft partijgenoten gezegd volgens hun geweten te stemmen. Duitse critici van het homohuwelijk voelden zich er echter door verrast. Zij hadden het gevoel dat de Bondsdag het er doorheen jaste. Ze zeiden: dit wetsvoorstel deugt van geen kant, want is veel te snel gemaakt en zal door het hooggerechtshof aan de kant geschoven worden.”

Bent u zelf tegen het homohuwelijk? | “Ik voel me helemaal niet geroepen over dit onderwerp een sterke mening te hebben. Ik heb onder vrienden en collega’s ook homo’s, ook getrouwde. Ik heb daar gedachten bij, die wellicht anders zijn dan de mainstream. Maar het gaat om mensen die geluk zoeken en liefde. Juist omdat het gevoelig is, wil ik er niet heel stellig in zijn. En ook de Rooms-Katholieke Kerk is terughoudend in haar uitspraken. Ze spreekt over een fenomeen dat een onbekende oorsprong heeft en zegt dat we daar met empathie op moeten reageren. Het belangrijkste dat de kerk zegt, is dat seks niet moreel neutraal is. Op dat punt heb ik ook zelf moeite met ons hele denken over seksualiteit. Alsof het niets met moraal uit te staan heeft. Seks doet echter iets met alle betrokken personen. Het is prachtig en mooi, een scheppende kracht, maar evengoed een destructieve kracht. In katholiek opzicht is dit een deugd-ethisch en geen voorschrift-ethisch vraagstuk. Het protestantisme en de Verlichting kennen vooral een voorschrift-ethiek, naar model van Immanuel Kant: mag iets wel of niet? Dat is het geheven vingertje van de kerk. Die ethiek leidt snel tot wetgeving die afdwingt wat wel of niet mag. Deugd-ethiek zit meer in voorpolitieke proces, in onderwijs en opvoeding.”

In Frankrijk gingen katholieken de straat op om te demonstreren tegen  de legalisering van het homohuwelijk. | “Klopt: La Manif Pour Tous hield grote demonstraties. In Nederland is dat neergezet als een haatzaaiende beweging. Jammer, want dat was helemaal niet de opzet. Het was een pleidooi voor een klassiek gezin. In Duitsland was er een vergelijkbare beweging: Demo für Alle. Ook zij hadden een positieve benadering: voor huwelijk  en gezin – een gezin waarin kinderen opgroeien met een vader en een moeder, omdat dat nu eenmaal het beste is. Activisme versmalt je geloof tot ideologie. En die ideologie wordt dan een soort drammerigheid. Het is heilzamer om de klassieke gelovige benadering te kiezen en je in te spannen voor je medemens, zonder allerlei morele oordelen. Zoals in Nederland de pro life beweging tegenwoordig ook doet.”

Het homohuwelijk werkt toch al zestien jaar prima? | “Ik ben vatbaar voor een ethiek van de gevolgen. Toch was het verzet tegen het homohuwelijk destijds ook wel goed. Het eerste echt degelijke onderzoek naar de praktijk moet echter nog komen. In de VS was er een interessant protest van kinderen van homoseksuele koppels, die zich tegen adoptierecht voor deze koppels keerden. Ze zeiden: we hebben liefdevolle ouders gehad, die erg hun best deden, we houden veel van hen, maar toch zijn we altijd tegen dingen aangelopen. Dit soort dingen wordt in Nederland weggewuifd. Echt goed onderzoek is er niet. In eigen ervaring zie ik wel gebrokenheid. Niet alleen bij homoseksuele koppels, maar ook bij mensen die gescheiden zijn.”

De katholieke kerk ziet het huwelijk als sacrament. Waarom? | “Een sacrament is een tastbaar teken van ontastbare werkelijkheid. Het verbond van God is tastbaar aanwezig. Het huwelijk is er daar één van, als vruchtbaar verbond en teken van de wijze waarop God met mensen omgaat. Dat maakt het moeilijk om  huwelijken die vanuit een heel biologische aard geen vrucht kunnen opbrengen – zoals die tussen mensen van hetzelfde geslacht – ook als zodanig te zien. Ik ken een priester die zich sterk heeft gemaakt voor homosek- suelen en die ook homoseksuele relaties heeft ingezegend. Hij staat zeer aan de linkerkant en is zeer vrijzinnig. Ook hij zei: dit is geen huwelijk. Dat verbaasde me.”

Waarom is die openheid voor het voort- brengen van nieuw leven zo belangrijk? “De katholieke kerk is tegen voorbehoedmiddelen, hoewel in Nederland de meeste katholieken daar het nut niet van inzien. Ook hier sta ik genuanceerd in, maar er zit wijsheid achter: openheid voor het leven. In al onze daden – daar is de deugd-ethiek weer – kunnen we ons afvragen: draagt wat ik doe en zeg bij aan het leven? Is dat scheppend, leven gevend, creatief? Of vernietigend?”

Kan het ook geen van beide zijn? | Aarzelt: “Misschien… Als je je als mens afvraagt of wat je doet bijdraagt of afbreuk doet aan het rijk Gods, is het antwoord altijd grijs en nooit zwart-wit. Het is veel te gemakkelijk om à la Monty Python te zeggen: every sperm is sacred. Ik heb nu vier kinderen en vind dat wel even genoeg. Dus gaan we daar verstandig mee om. Ook de paus heeft ook gezegd dat de grootte van een gezin niet is waar het om gaat. Er was een kanteling in de tijd van mijn grootouders. Zij woonden met elf kinderen in een huis waar je nu met goed fatsoen niet eens meer twee mensen in zet. Als goed katholiek moest je toen veel kinderen krijgen. Dat was ook goed voor de katholieke zuil, die een machtsfactor wilde worden. Mijn grootmoeder heeft zich daar keurig aan gehouden. Maar nog tijdens haar leven kwam de Club van Rome en zeiden mensen: wat egoïstisch van jou dat je zo veel kinderen hebt gekregen. Vanuit een demografisch perspectief werd ineens cynisch gesproken over grote gezinnen.”

Hoe moet je je als christen profileren in discussies over gezin en seksualiteit? | “Je moet tegen de heersende opvatting in durven gaan. Als mensen zeggen dat twee mannen even goed kunnen opvoeden als man en vrouw, moet je daar op basis van de feiten tegenin durven gaan. Als ze zeggen dat kinderen beter af zijn als de ouders scheiden, wil ik daar vragen bij kunnen stellen. Als de eerste redenatie nou eens is: als je aan kinderen begint, geef hen een goed leven, wat je ook doet. Ook dan is een scheiding soms onvermijdelijk. Maar ‘het is in het belang van de kinderen’ is een rationalisatie.”

Is dat een van de redenen waarom de katholieke kerk het huwelijk als onontbindbaar ziet? | “Ik denk van wel. Er zijn natuurlijk theologische en Bijbelse rechtvaardigingen, maar er zijn ook logische en redelijke argumenten. Het kind blijft immers ook. Je kunt het niet ongedaan maken en dus het huwelijk eigenlijk ook niet.”

Moet je als christen niet ook bruggen bouwen naar de seculiere wereld? | “Ik kreeg veel bijval voor mijn optreden bij RTL. Ook van mensen die het niet met me eens waren – maar die toch graag hadden willen horen wat ik te zeggen had. Je ziet dat het bij ‘voltooid leven’ heeft geholpen. De ChristenUnie heeft volharding getoond in het op de agenda zetten van dit onderwerp. Daardoor is er nu meer discussie mogelijk. Je mist echt een kans als je afhaakt omdat je denkt dat je alleen maar idioten tegenover je hebt. Mensen herkennen en waarderen redelijkheid. Ik weet dat ik mensen niet direct op andere gedachten breng, maar ze zien in ieder geval dat ik niet volmaakt achterlijk ben.”

Personalia
Anton de Wit (foto Dick Vos) is journalist, auteur en redacteur. Hij studeerde journalistiek in Tilburg en werkte als freelance journalist. Ook schreef hij diverse boeken, zoals Van klokken en klepels: Een katholiek antwoord op kerkelijke controverses. Sinds 2017 is hij hoofdredacteur van Katholiek Nieuwsblad.