Steward ownership is een vorm van eigenaarschap waarbij een onderneming juridisch zo wordt ingericht dat maatschappelijke doelen voorop blijven staan, ook op de lange termijn. Aandelen worden bijvoorbeeld ondergebracht in een stichting of trust, die toezicht houdt op het behoud van de missie. Denk hierbij in eigen land bijvoorbeeld aan AFAS, dat begin dit jaar in het nieuws kwam omdat het een groot deel van het bedrijf overdroeg aan gelieerde stichtingen. 

Zo’n eigenaarschapsmodel zorgt ervoor dat impactinitiatieven minder afhankelijk zijn van losse donaties en het biedt een duurzame financieringsbron voor deze initatieven. Bovendien beschermt dit het bedrijf tegen kortetermijnbelangen van aandeelhouders en garandeert het dat maatschappelijke doelen verankerd blijven in de kern van een organisatie. Zo kunnen ondernemers hun bedrijf, kapitaal en invloed inzetten om systemische verandering te creëren, in plaats van uitsluitend financiële steun te bieden.

Juist hierom is het zorgelijk dat dit model in Nederland fiscaal wordt tegengewerkt. 'Schenken vanuit de vennootschap' voor bedrijven werd geschrapt, waardoor het sinds januari dit jaar voor ondernemers vrijwel onmogelijk geworden is om hun bedrijf over te dragen aan een maatschappelijke stichting zonder geconfronteerd te worden met een enorme belastingdruk. Wat AFAS deed, zou nu honderden miljoenen euro’s kosten. Een motie waarin gevraagd werd om een alternatieve fiscale regeling voor steward ownership als vorm van bedrijfsopvolging, werd verworpen door de Eerste Kamer. Voor veel familiebedrijven zonder opvolging – relevant in een vergrijzende maatschappij – is steward ownership daarmee tot een onaantrekkelijk alternatief verworden. 

De kernvraag is: wie bepaalt wat goed is voor de samenleving?

Met de huidige regelgeving blijft de ongelijkheid in fiscale behandeling bestaan en ontmoedigt de overheid precies die vorm van vrijwillige private verantwoordelijkheid die het christelijk-sociaal denken wil bevorderen. Als alleen de overheid als bron van algemeen nut wordt gezien, verdwijnen pluriformiteit en initiatief uit het maatschappelijk middenveld. Maar in de christelijk-sociale visie dragen ook gezinnen, kerken, coöperaties, stichtingen en ondernemingen verantwoordelijkheid voor het geheel. Daar hoort een overheid bij die niet overheerst, maar ruimte schept.

Steward ownership verdient daarom erkenning én wettelijke ruimte. Niet als uitzondering, maar als volwaardige vorm van maatschappelijke organisatie. De ChristenUnie kan daarin het verschil maken. Rentmeesterschap vraagt om regels die niet centraliseren, maar vertrouwen geven. Want in de bloei van maatschappelijke verbanden ligt de bloei van de samenleving.

Arnoud de Jong heeft economie en organisatiepsychologie gestudeerd.