‘Alles rond het water zit mij in de genen. Ook mijn naam is een voorteken. Mijn familie komt van Urk en van Ameland. Ikzelf ben in Beverwijk geboren, aan de kust. Later heb ik een periode in de Zaanstreek gewoond. Mijn vader, die al vroeg bezig was met het milieu en klimaatverandering, waarschuwde mij wel eens gekscherend: zorg dat je daar op tijd weg bent, want eens zal de Zaanstreek onderlopen. Toen ik eenmaal in Zwolle woonde, dacht ik de dans ontsprongen te zijn. Tot ik mij hier in de waterhuishouding ging verdiepen en al snel moest concluderen dat Zwolle zo’n beetje het laagste punt van Oost-Nederland is.

Want Zwolle is echt een tussengebied. Van de ene kant lopen de beken en rivieren vanuit het Oosten door Zwolle naar het IJsselmeer. Denk aan de Overijsselse Vecht en het Zwarte Water. Ook het water van de hoger gelegen delen in Overijssel, zoals de Sallandse Heuvelrug, stroomt via weteringen in de richting van de stad om daar uit te komen op het Zwarte Water. Aan de andere kant staat Zwolle in open verbinding met het IJsselmeer. Een stevige noordwester kan het water hier flink omhoogstuwen. De waterhuishouding is van grote betekenis voor de stad Zwolle.

Toen ik hier wethouder werd en mij met de ruimtelijke ordening en het waterbeheer moest gaan bezighouden, ben  ik op zoek gegaan naar een eigen inzet. Ik verdiepte me in de rol van het water in de geschiedenis van Zwolle. Er ging een wereld voor mij open.

Historie | Water is vanouds enorm belangrijk voor Zwolle. Zwolle heeft een rijke historie en is ook politiek altijd belangrijk geweest. Denk aan de Hanze, de Moderne Devotie en de congregatie van Windesheim. Thorbecke komt hier vandaan en ook de SDAP (de voorganger van de huidige PvdA) is hier opgericht. Juist door hun wijde netwerk aan contacten hebben steden aan het water vaak een rijke culturele geschiedenis.

De eerste waterbouwprojecten stammen hier al uit de tijd dat de landbouw rond Zwolle voor een belangrijk deel in handen was van kloosterorden en monniken. Denk ook aan de loop van rivieren en kanalen rond en door Zwolle. Tevens was Zwolle in zekere zin een Zuiderzeehaven. De stenen waaruit het Amsterdamse Paleis op de Dam is gebouwd hebben allemaal eerst Zwolle gepasseerd, een belangrijk economisch centrum aan het water.

Tussen al die waterlopen is ook nog de typische zandduinen-structuur van Zwolle te herkennen, een restant uit de laatste ijstijd. Zo ligt het stadhuis van Zwolle op zo’n zandduin, één van de hoogste punten van de stad. Ik durf wel te zeggen dat het water een hoofdrol speelt in de geschiedenis van deze stad.

Kijk ik tegen deze historische achtergrond naar de actuele situatie van Zwolle, dan behoren vragen rond water en droogte tot de grootste uitda- gingen van de stad. Water verdient een belangrijke plek in onze omgevingsvisie en het beleid op het gebied van de ruimtelijke ordening. Ik ben er dan ook trots op dat Zwolle en omgeving door het kabinet is aangewezen als één van de acht NOVI-gebieden in het kader van de Nationale Omgevingsvisie met als focus de energie- en klimaattransities in relatie tot vraagstukken rond verstedelijking.

Hittestress en afwatering | Als je naar Zwolle kijkt, zie je hoe de problematiek van droogte en nattigheid intensief zijn verbonden. Wereldwijd gezien gaan steeds meer mensen steden stad wonen, dus op een kluitje in een omgeving die volgebouwd is met veel steen en beton. Steden geven de warmte veel minder snel af dan de minder bebouwde gebieden daaromheen. Het grote stadsplein achter het station in Zwolle bijvoorbeeld, het Lübeckplein, is ’s zomers gemiddeld acht graden warmer dan de rest van de stad. Dat heeft alles te maken met de manier van bouwen. Grote steenmassa’s, geringe mogelijkheden om overtollig water op een andere manier dan via het riool af te voeren en toenemende vraag naar airco’s in de stad met alle gevolgen daarvan voor het energieverbruik. Vandaar dat we ernaar streven in dergelijke wijken meer groen aan te leggen en wateropname in de bodem te vergroten.

Het is daarom een grote uitdaging in de stad om een balans te vinden tussen enerzijds de dreigende hittestress, maar anderzijds ook een goede afwatering in het geval van stortbuien. De regen die er valt, valt steeds vaker in de vorm van intensieve hoosbuien. Je moet het water dan snel kwijt, maar zonder dat je het direct wilt afvoeren met het oog op drogere tijden.

Soms denk ik weleens: de deltawerken van onze tijd moeten wij steeds meer bouwen in de haarvaten van de stad.  ‘De nieuwe Deltawerken bouwen we in de stad’, is het motto geworden, waarmee we werken aan een groene en blauwe stad. Ik vind dat een geweldige uitdaging.’

Ed Anker was van 2007-2014 lid van de Tweede Kamer voor de ChristenUnie en daarna enkele jaren wethouder te Almere. Sinds 2014 is hij wethouder te Zwolle.