Ben jij het die komen zal, of verwachten wij een ander? Het was Bart-Jan Spruyt die deze oude vraag afgelopen zomer opnieuw stelde. Niet aan Jezus, maar aan Baudet. Over profetisch potentieel gesproken. Voor velen onbegrijpelijk en zelfs schokkend. Hoe kan je dit vragen aan iemand die al meerdere malen, en ook de afgelopen dagen weer, van racisme wordt beschuldigd? En vanwaar dat pathos? Moeten we politiek niet vooral zakelijk houden?

Hoe absurd ook, de vraag van Spruyt adresseert een verlangen. Dat verlangen leeft breder dan in de achterban van Forum alleen. Vorige week bleek FvD in ledenaantal de grootste politieke partij van Nederland te zijn geworden. Andere groeiers zijn Partij voor de Dieren, GroenLinks en, een klein beetje, de ChristenUnie. Dat is opvallend, want het zijn juist deze partijen die op profetische wijze een bepaalde leegte in de samenleving adresseren.

Profeten spreken ongemakkelijke waarheden en wijzen in onverwachte richtingen. Een alternatief is mogelijk, of sterker nog: staat op het punt om door te breken. Zulke profeten waren er lang geleden in Israël. Op de markt en in de paleizen spraken ze over recht en gerechtigheid, over het oordeel en over Gods koninkrijk. Zo’n profeet was er ook korter geleden in Amerika. Hij droomde over de rode heuvelen van Georgia waar de zonen van voormalige slaven en de zonen van voormalige slavenhouders in staat zouden zijn samen te zitten aan de tafel van de broederschap.

Profeten zijn mensen die de werkelijkheid anders dan anderen zien. Ze dromen van een werkelijkheid die ‘in vervulling’ zal gaan. Hun droom is daarmee als het ware werkelijker of echter dan de omstandigheden waarin ze zich op dat moment bevinden. Zoals een lege kruik gevuld wordt met water, zo is ook de profetie. Het biedt een doorkijkje op een werkelijkheid die voller is dan de huidige, die daarmee dus een leegte kent. Daarmee is profetie vaak ook een kritiek op de huidige tijd. Die is leeg of kent een tekort, en heeft daarom vervulling nodig.

Ook in de Nederlandse samenleving is er een breed gevoel van tekort of leegte, hoeveel indicatoren en ranglijstjes ook mogen uitwijzen dat het goed met ons gaat. Noem de term neoliberalisme, en iedereen weet wat er wordt bedoeld. Zelfs de VVD bekritiseert dit tegenwoordig. Een samenleving die op weinig meer dan het individu, consumptie en winst is gericht, is een lege samenleving. En elke politieke partij weet dan ook wel een alternatief.

Wat groeiende partijen anders dan de anderen maakt, is dat ze de leegte die ervaren wordt op profetische wijze weten te adresseren. Anders dan anderen durven ze te dromen. Ze dromen van een werkelijkheid die in vervulling zal gaan. Forum droomt aan de hand van een roemrijk verleden over een roemrijke toekomst. GroenLinks en PvdD dromen over een harmonieuzer omgang met de natuur. En de ChristenUnie droomt van een verweesde samenleving die thuiskomt bij de vader.

De leegte is altijd ook een plek van verlangen, vandaar de dromen. Het is welhaast onvermijdelijk dat er daarbij ook makelaars in verlangen opduiken, als eigentijdse valse profeten. In reactie daarop kan de neiging bestaan een soort nieuwe zakelijkheid te belijden. Weg van het pathos, weg van ‘de stem van het volk’. We moeten staan voor de rechtsstaat en voor verstandige, zakelijke politiek. Dat is zinvol, maar niet afdoende.

Als christelijke politiek ergens aanwezig zou moeten zijn, dan is het in de leegte en dus bij het verlangen. Dat verlangen reikt uit naar een vervulde werkelijkheid. Leegte vul je niet door het te bestempelen als conservatief, populistisch of xenofoob. De onstuimige groei van Forum afdoen als zorgwekkende verrechtsing of polarisatie alleen is niet genoeg. Vrijheid, veiligheid, klimaat – de grote thema’s van deze tijd vragen ook om profetisch spreken van christelijke politici.

Profetische politiek voorkomt dat we de blik alleen maar op elkaar richten. Profeten richten de blik naar elders: naar boven, naar binnen of naar de toekomst. Denk aan hoe de Belgische hoogleraar Rik Torfs vrijheid propageert door steeds een lichtvoetige omgang met de onvolmaaktheid van het leven voor te staan. Denk aan hoe Beatrice de Graaf veiligheid verbindt aan een heilige strijd die vooral ook met het eigen ik gevoerd dient te worden. Denk aan Martine Vonk die een inzet voor milieu en klimaart wist te verbinden met een verlangen naar een nieuwe aarde.

We hebben profetisch spreken nodig, dat een leegte adresseert en zicht biedt op een gevulde, volle werkelijkheid. Valse profeten ontneem je geen voedingsbodem met alleen maar weerstand. We moeten ook durven dromen.

Lambert Pasterkamp schreef dit artikel voor het Nederlands Dagblad. Het verscheen op 8 februari 2020.