Op Twitter komt met enige regelmaat in mijn tijdlijn een bericht van iemand die zijn account heeft gewijd aan het waarschuwen tegen eenden. Eenden zijn namelijk kwaadaardige wezens die ongeveer alles wat mooi is aan Nederland verpesten. Je kunt het ook aan ze zien: die bijterige snavel, dat agressieve  voorkomen en die hoogmoedige kraaloogjes. Heel anders dan meerkoeten waaraan je direct hun gelijkmatige gemoed afleest en die zich tooien in een calvinistisch ingetogen verenkleed.

Ik snap ook wel dat die eendenhater en zijn volgers zich vooral vermaken op Twitter met aanstekelijke nonsens. Er wordt al genoeg gemekkerd over islamisering, klimaatverandering, overbevolking en cultuurmarxisme, dus waarom niet een beetje luchtig de immer onderschatte eendencrisis aankaarten?

Misschien ben ik een beetje geschift (die optie moet je altijd openlaten) maar ik betrapte me er onlangs op dat ik eens goed naar een eend keek, zo een met een groene kop, en alles zag wat onze eendenhater wil laten zien: dat agressieve, arrogante, onberekenbare.

In de politiek zien we die vijandbeelden ook steeds terugkeren. Vaak met wat minder humor, vaak met een treurige verbetenheid. Het is de islam, het is de boze blanke man, het zijn de plucheplakkende zakkenvullers of het zijn de bewoners van probleemwijken. Het is altijd een ander, het liefst een groep en ze staan symbool voor alles wat er verkeerd gaat. Het is een poging om de rommelige complexiteit van het bestaan terug te brengen tot één, politiek beheersbare oorzaak.

G.K. Chesterton beschreef in Orthodoxie over de krankzinnige: “zijn geest beweegt zich binnen een volkomen maar enge cirkel. Een kleine cirkel is precies zo oneindig als een grote; maar al is hij precies even oneindig, hij is niet zo groot.'' Zoiets gebeurt er als we te makkelijk een groep, een gevolg en een conclusie aan elkaar verbinden.  Wat te doen? Ten eerste: politici moeten grote cirkels beschrijven in hun analyse. Ten tweede: de toehoorder kan zich erin oefenen om welwillend te luisteren naar die grotere cirkels.  

Monocausaliteit is zeldzaam in de politiek. Politici die de malaise van de wereld wijten aan één groep moeten we wantrouwen. Het is even onwaarschijnlijk als dat het allemaal aan eenden ligt.

Mirjam Kosten studeerde religiewetenschap, is eindredacteur van Groen en kweekt paddenstoelen op koffiedik.