De huizenmarkt trekt weer aan. Er worden meer hypotheken verstrekt en de prijzen stijgen voorzichtig. Is het dan verstandig om –zoals het kabinet doet– met regels te komen die de maximale hoogte van een hypotheek beperken? Volgens werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland niet. Strengere regulering is in hun ogen overbodig, want huishoudens en kredietverstrekkers zouden genoeg geleerd hebben van de crisis. De werkgeversorganisaties geven er met deze benadering blijk van zelf in ieder geval niet genoeg te hebben geleerd.

De strengere normen voor de maximale hoogte van een hypotheek zijn het gevolg van een nieuwe rekenmethode van budgetbureau Nibud. Vanaf 2015 zal er meer rekening worden gehouden met financiële buffers die huishoudens nodig hebben. Afgelopen vrijdag stuurden de werkgeversorganisaties een brief aan de Tweede Kamer waarin zij hun onvrede uitten. Onvrede over het feit dat er geen enkele aanleiding zou zijn om deze maatregel nu door te voeren. Hun redenatie: de sinds de crisis toegenomen voorzichtigheid van huishoudens en kredietverstrekkers zou ingrijpen van de overheid minder noodzakelijk maken.

Bovendien remmen deze maatregelen het herstel op de woningmarkt en daarmee de consumptie en de economie.

Huizenzeepbel
Dat de maatregelen het herstel op de woningmarkt remmen, is natuurlijk waar. Maar misschien is dat voorzichtige herstel maar goed ook. Voor je het weet is er een nieuwe huizenzeepbel gecreëerd.

Of de maatregel de consumptie schaadt, is maar zeer de vraag. Immers: hoe meer je moet betalen aan hypotheeklasten, hoe minder je overhoudt voor andere uitgaven. Het zijn de huidige hoge schulden van huishoudens die het herstel van de economie remmen. Die schulden zijn het resultaat van het tekort aan regulering en de schuldverslaving van voor de crisis. Daarom zijn de maatregelen zo nodig. Sterker: ze zijn zelfs nog lang niet genoeg om een volgende crisis in de kiem te smoren.

Maar de werkgeversorganisaties willen blijkbaar dat huishoudens zich weer te goed gaan doen aan schuld. Huishoudens en kredietverstrekkers zouden hun lesje inmiddels wel geleerd hebben en hun verantwoordelijkheid best zelf kunnen nemen. Het risico op te hoge hypotheken en te veel schuld is sterk verminderd – aldus VNO-NCW en MKB-Nederland. Klopt dat wel?


Mentaliteit
In de prille herstelfase waarin we ons nu misschien(!) bevinden, begint de vraag naar krediet langzaam aan te trekken. Consumenten en banken zijn voorzichtig en nemen weinig risico. Als het goed blijft gaan, zullen de prijzen langzaam gaan stijgen.

In een markt als de huizenmarkt wakkeren stijgende prijzen alleen maar meer vraag naar krediet aan. Hogere hypotheken zijn het gevolg. Het is een opgaande fase met een positieve stemming; het kopen van een huis lijkt een rendabele investering.

Echter, in deze fase is het niet alleen maar zonneschijn. Hoge hypotheeklasten zullen andere uitgaven drukken en dat remt de economie. Toch gaat het spel door, vanwege het aanlokkelijke perspectief van overwaarde bij verkoop van het huis. Totdat de zeepbel knapt, de rente gaat stijgen en huishoudens moeite krijgen om aan hun verplichtingen te voldoen. De mentaliteit van mensen slaat om, prijzen dalen, de risico’s worden weer hoog ingeschat en de kredietverstrekking wordt strenger. En we zijn weer terug bij af.


Lessen
Wat leren we hiervan? Allereerst dat de huizenmarkt inherent instabiel is.

Vervolgens dat we niet veel moeten verwachten van het leervermogen van huishoudens en kredietverstrekkers. Wie wil er nu niet meeprofiteren als de prijzen stijgen?

Ten derde dat beslissingen op individueel niveau slecht kunnen uitpakken op nationaal niveau. Een schuldenberg en een financieel waterhoofd remmen duurzame economische groei. Daarom zijn er strenge regels nodig, zelfs strenger dan de huidige maatregelen.

In het christelijk-sociale denken is er terecht terughoudendheid als het om regulering en overheidsingrijpen gaat, maar de geschiedenis leert dat financiële markten niet zonder kunnen. Financiële crises verdwijnen namelijk snel uit het collectieve geheugen en geldzucht ligt altijd op de loer. De werkgeversorganisaties hebben daar weinig oog voor. Het lijkt alsof ze het liefst zo snel mogelijk terug willen naar de situatie van voor 2008. Zij geven er blijk van weinig te hebben geleerd van de crisis. Juist daarom is het belangrijk dat het collectieve geheugen van net na de crisis gestalte krijgt in goede regulering.

Dit opiniestuk verscheen op 28 november in het Reformatorisch Dagblad.