Bezuinigen kan goed zijn, maar bezuinigen zonder visie is weinig waardevol. Immers het snijden in de begroting betekent per definitie minder geld en dus meer eigen verantwoordelijkheid voor gezondheidszorg, onderwijs, gezinnen en burgers. Maar een beleid om die groepen meer verantwoordelijkheid te geven ontbreekt geheel. Dat is te betreuren. Blijkbaar verwacht het kabinet dat als de overheid plotsklaps stopt met bepaalde zaken, de burgers dat van de een op de andere dag overnemen. Zo werkt het helaas niet. Het is echter niet alleen te betreuren dat er geen beleid is om burgers meer verantwoordelijkheid te geven, maar ook verwonderlijk. In zijn boek Anders en beter schetste onze huidige minister-president daar juist een mooi perspectief op. Helaas komen er erg weinig van die gedachten terug op het papier van het regeerakkoord.

Voor de ChristenUnie is het zaak om in deze kabinetsperiode niet verstrikt te raken in het linkse kamp. Kritiek op de geringe aandacht voor bijvoorbeeld milieu, gehandicapten en ontwikkelingssamenwerking is zeker terecht. Maar vanuit de visie van de ChristenUnie op overheid en samenleving kan de partij een andere waardevolle aanvulling bieden op het huidige kabinetsbeleid. Immers vanuit de gedachte van de verschillende verbanden in de samenleving met ieder zijn of haar eigen verantwoordelijkheid (kerk, gezin, school, vereniging, bedrijf enz.), valt er veel te zeggen over het waar en hoe van bezuinigen. En gelukkig staat de ChristenUnie hierin niet alleen, maar zitten ook de SGP, de Burkestichting en verschillende (protestantse en katholieke) maatschappelijke organisaties op die lijn.

Gezamenlijk zouden zij zich moeten richten op een programma om verantwoordelijkheden aan de samenleving terug te geven. Neem bijvoorbeeld het gezin. Dé plaats waar mensen hun verantwoordelijkheid leren en nemen wat betreft zorg voor elkaar. In de hele regeringsverklaring zijn hier slechts drie weinig concrete zinnen aan gewijd. De ChristenUnie stelde in haar verkiezingsprogramma voor om niet het geld aan kinderdagverblijven te geven, maar aan de ouders zelf. Ouders kunnen dan zelf beslissen of ze hun kind naar een kinderdagverblijf brengen of dat de ouders het thuis oplossen. Gelukkig lijkt minister De Geus deze ideeën nu ook te waarderen.

Burgers moeten ook meer verantwoordelijkheid dragen en dus ook meer zeggenschap krijgen over de gezondheidszorg. Nu is dat vaak nog een een-tweetje tussen overheid en ziekenhuis. Te denken valt aan constructies waarbij er een ziekenhuisbestuur komt vanuit de bevolking naar analogie van het schoolbestuur. Binnen globale randvoorwaarden, gegeven door de overheid, krijgt het bestuur vrijheid om gelden in te zetten zoals het dat zelf wil. Dit zorgt voor meer pluraliteit in de zorg en wellicht voor betere aansluiting bij de behoeften van mensen. Daarnaast zou de overheid programma’s moeten opstellen voor het stimuleren van mantelzorg, het bouwen van meer-generatiewoningen zodat kinderen beter voor hun ouders kunnen zorgen etc.
In de recent verschenen publicatie pleit ook de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) voor meer verantwoordelijkheden voor burgers. De overheid moet daarvoor volgens het advies Bevrijdende kaders, sturen op verantwoordelijkheid wel de nodige stimuli en instrumenten geven. Een dergelijke aanpak is essentieel voor een goed functionerende samenleving en overheid aldus de RMO.

Juist in een tijd van noodgedwongen bezuinigingen zijn er mogelijkheden om het begrip ‘eigen verantwoordelijkheid’ goed vorm te geven. Dat moet overigens niet primair gebeuren vanwege de krimpende economie, maar in de eerste plaats vanuit de overtuiging dat een samenleving beter functioneert als iedereen zich onderdeel van die samenleving weet. En daar ook naar handelt. Hier ligt een schone taak voor christenen, conservatieven en voor anderen die het belang inzien van een vitale samenleving met bloeiende gemeenschappen en verenigingen waar mensen voor elkaar en anderen opkomen. Investeren in gezinnen en maatschappelijke organisaties is investeren in de toekomst. En dat het ook bezuinigingen kan opleveren, zou dit kabinet toch over de streep moeten trekken. Hoog tijd om de koppen bij elkaar te steken.

Door Cors Visser, werkzaam bij het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie

Gepubliceerd in het Nederlands Dagblad, 4 juli 2003