Op het bestuurderscongres gingen de ongeveer 120 aanwezige bestuurders twee keer in tien kleine groepjes uiteen. De eerste keer in de ochtendsessie, na de toespraak van Tom Viezee (p.28), de tweede keer na de toespraak van Arie Slob (p.29 e.v.).
In de kleine groepjes tijdens de ochtendbijeenkomst kreeg elke deelnemer vijf gele opplakbriefjes. Op elk briefje moest hij of zij een kernwoord schrijven dat weergaf, wat hij of zij belangrijk vindt voor de politieke stijl van een ChristenUnie-bestuurder. Wat zou een ChristenUnie-bestuurder moeten kenmerken?
In elke groep werden er zo 50 tot 60 briefjes op tafel geplakt. Vervolgens moesten die gesorteerd worden. Elke groep moest al sorterend en discussierend komen tot vijf kernbegrippen. Dat was een zeer boeiend proces, waar iedereen zich vol ijver in stortte. Het begon met in stilte nadenken en schrijven, het eindigde met interessante gesprekken.
In de week na het congres heb ik zowel de tien papieren met daarop de vijf kernbegrippen van elk groepje als ook alle ruim 500 gele plakbriefjes zorgvuldig geanalyseerd. Het resultaat vindt u hieronder.

De basis

Uiteraard hadden de meeste groepen begrippen opgeschreven die op één of andere manier refereren aan onze basis: God en Zijn Woord. Drie groepjes hadden zinnetjes als ‘geïnspireerd (door de Bijbel)’, ‘afhankelijk van God’ en ‘tot Gods eer’ op de eerste plaats gezet. Ook ‘bijbelgetrouw, leesbare brief’, ‘herkenbaar christelijk’ en ‘getuigend’ kwamen voor. Op de gele briefjes werden 24 keer varianten op principieel genoemd, achttien keer varianten op gebed en afhankelijkheid van God en verder nog termen als vaste koers, waardenvol, missie, getuige zijn, vertrouwen en roeping. Wij hebben ervoor gekozen, hier geen apart kernbegrip van te maken. Eén groep schreef onder het lijstje van vijf: “Alles vanuit het impliciete motto: Gij geheel anders”. Wij stellen voor, dat ook de hier genoemde basisbegrippen over God, de Bijbel en gebed ook als allesomvattend en allesdoordrenkend worden verstaan. Alle volgende kernbegrippen zouden gezien moeten vanuit het perspectief van het volgen van Christus en het gehoorzamen aan Zijn Woord. Alles moet herkenbaar zijn als christelijk. Van al de onderstaande kernbegrippen moet een getuigenis uitgaan. Laten we leesbare brieven van Christus zijn!

De vijf kernbegrippen

1. Eerlijk, integer en betrouwbaar

Zonder twijfel staat eerlijk, integer, betrouwbaar op de eerste plaats. Bij zes groepjes stonden dit soort begrippen op de eerste plaats. Op maar liefst 175 gele briefjes stonden woorden van deze strekking. ChristenUnie-bestuurders willen dit graag zijn en zo bekend staan. Vaak worden ze ook al zo gezien. Dat is mede een reden waarom de ChristenUnie relatief veel wethouders in het hele land heeft.
De termen duidelijk, eerlijk, echt (weet u nog, van de verkiezingscampagne in 2002?) hadden samen 73 briefjes. De termen betrokken en betrouwbaar (slogan van het CDA met Balkenende) hadden samen 53 ‘geeltjes’. Kan het zijn dat dit soort termen mede vaak opgeschreven werden, omdat ze door die verkiezingscampagnes erin geramd zijn?
Tom Viezee merkte terecht op, dat ‘duidelijk, eerlijk, echt’ nog niet veel zegt over ons ‘anders zijn’, want welke partij wil nu onduidelijk, oneerlijk en onecht zijn? Toch, als ik zie dat integer en varianten daarop 29 keer genoemd werden, als betrouwbaar 32 keer wordt genoemd, als eerlijk ook wordt omschreven als ‘ook tot eigen schade’, ‘eigen fouten erkennen’, ‘geen verborgen agenda’s’ en ‘geen achterkamertjes’, en als duidelijk wordt ingevuld als ‘duidelijk in keuzes’ en ‘duidelijk in normen’, dan heb ik er wel vertrouwen in dat ChristenUnie-bestuurders dit op een eigen, andere wijze weten in te vullen.

2. Betrokken, sociaal en dienstbaar

Overduidelijk op de tweede plaats staat betrokken, sociaal, dienstbaar. Mooi om dit bijbelse gegeven in zoveel verschillende varianten te zien: vriendelijk, inlevend, christelijk-sociaal, menselijk, barmhartig, meelevend, opkomen voor de zwakken, voor wie geen stem hebben, aandacht voor de mens achter de zaak, naastenliefde, hulpvaardig en ook burgergericht, midden in de samenleving en weten wat er leeft. Alles met elkaar 94 gele briefjes!

Op basis van de tien lijstjes was geen verdere rangorde aan te geven bij de volgende drie kernbegrippen. De aantallen gele briefjes geven enige voorzichtige grond voor de hieronder aangehouden volgorde.

3. Samenbindend, samenwerkend en open

Als derde kernbegrip komen we dan een bundeling van termen tegen die te maken hebben met de manier van omgaan met anderen (allereerst collega-raadsleden, vervolgens het college en de ambtenaren, maar last but not least zeker ook burgers, organisaties e.d.). In zekere zin ligt dit in het verlengde van de eerste twee kernbegrippen. Belangrijkste woorden zijn hier: open (open houding, open voor andere mening, niet belerend, bereidheid om je te laten overtuigen, onbevooroordeeld, open oor naar bevolking en naar collega-raadsleden, aanspreekbaar, toegankelijk, bereikbaar), luisteren (vaak genoemd!), samenbindend en samenwerkend (ook genoemd: collegiaal, opbouwend, (kritisch-)constructief, positieve stijl).

4. Actief, creatief en gedurfd

Het vierde kernbegrip sluit nauw aan bij de toespraak van Tom Viezee. In zes groepjes stonden woorden van bovenstaande strekking op het lijstje. Tientallen gele briefjes hadden woorden als actief, initiatiefrijk, meer buiten dan binnen, creatief en vernieuwend, verrassend, anders, appellerend en inspirerend. Velen voelden ook wel aan dat dit ook confronterend en uitdagend kan zijn. Typerend was de uitkomst in één groep, waar naast een keurig lijstje van vijf kernbegrippen er nog een stapeltje gele briefjes overbleef waar ze geen raad mee wisten. Daarop stonden woorden als dwars, tegendraads en lef hebben. Een andere groep schreef wel expliciet ‘durf’ op, met daarachter tussen haakjes: ‘ook impopulair durven zijn’.
Dit kernbegrip - in combinatie met het tweede kernbegrip! - heeft veel linken met het volksvertegenwoordigerschap. Kijk maar naar de voorbeelden die Arie Slob noemde.

5. Deskundig, gedegen en bestuurlijk capabel

Dossierkennis, bestuurlijke kwaliteit, kennis van zaken en gefundeerd zijn termen die veel ChristenUnie-bestuurders bekend in de oren zullen klinken. We willen graag gezien worden als deskundig, gedegen en bestuurlijk capabel (in combinatie met het eerste kernbegrip ‘betrouwbaar’). Zo staan we overigens vaak ook al bekend. ChristenUnie-bestuurders zijn over het algemeen heel bestuurlijk ingesteld. We hebben nu eenmaal een groot verantwoordelijkheidsgevoel en zijn sterk gericht op het algemeen belang. Dit kernbegrip moeten we ook zeker vasthouden. Tegelijkertijd moeten we zoeken naar de juiste mix met de andere kernbegrippen. Met de kernbegrippen 1 en 3 bijt het zeker niet.

Dat brengt mij meteen bij een laatste opmerking. De kernbegrippen 2 en zeker 4 worden nog wel eens als tegengesteld aan kernbegrip 5 gezien. Hoewel wij moeten zoeken naar de juiste mix tussen de vijf kernbegrippen, is het ook onmiskenbaar dat het verschil uitmaakt welk persoonlijkheidstype een bepaalde ChristenUnie-bestuurder heeft en welke functie hij of zij precies bekleedt. Het maakt nogal wat uit of iemand raadslid, wethouder of burgemeester is. En de één is nu eenmaal introverter of creatiever dan de ander. Spreek hierover als fractie. Bepaal met elkaar wie waar goed in is. Zoek als persoon én als fractie naar de juiste mix, maar laat geen enkel begrip links liggen.

Tot zover de analyse van de ochtendsessie van het bestuurderscongres. Graag ontvangen wij reacties op de hierboven staande aanzet (denkwijzer@christenunie.nl). Op korte termijn vindt een verdere verwerking plaats, o.a. voor het Handboek.
De verwerking van de middagsessie houdt u nog van ons tegoed. In ieder geval zal hier ook over geschreven worden in het Handboek. Graag horen wij uw ervaringen met het volksvertegenwoordigerschap. Op deze site zullen wij proberen de uitwisseling van ideeen te faciliteren.

Door Erik van Dijk, onderzoeker lokale overheden

Gepubliceerd in DenkWijzer 2003, 2