Wat mij stoort | Een aantal zaken zit mij dwars in de manier waarop discussies over vaccinatie verlopen. De manier waarop we nu communiceren over vaccinatie brengt ons niet nader tot elkaar. Op sociale media wordt meestal niet naar elkaar geluisterd. Mijn observatie is dat vaccinatie een onderwerp is waar dit bij uitstek voor geldt. De (sociale) media staan bol van berichten dat tegenstanders van vaccinaties overtuigd moeten worden van nut en noodzaak. Er wordt geld vrijgemaakt voor een informatiecampagne door het RIVM en er is sinds kort een vaccinatie-alliantie. CU-staatssecretaris Paul Blokhuis heeft het over een ‘Actieplan vaccinatie’. Los van waar je inhoudelijk staat in deze discussie: dit zal de polarisatie enkel versterken.

Daar komt bij dat voorstanders de nadruk leggen op actie. We weten toch dat het wetenschappelijk is onderzocht en bewezen? Dus... actie! Sluiten die kinderdagverblijven voor kinderen die niet gevaccineerd zijn. Omhoog met die vaccinatiegraad. De spuit erin, desnoods onder dwang!3 Voor tal van vragen heeft men geen tijd meer. Zoals: waar is het wetenschappelijk bewijs dat vaccins werken? In de Biblebelt is de vaccinatiegraad al tijden circa 50%, biedt dat niet bij uitstek de mogelijkheid voor vergelijkend onderzoek met ge- bieden met een hogere vaccinatiegraad, om te zien wat dat betekent voor het aantal gevallen, al dan niet met de gevreesde en uiteraard onwenselijke dodelijke afloop, als ook de lange termijn blijvende immuniteit of gebrek er aan? Zou het misschien mogelijk zijn dat, aangezien het BMR-vaccin levende virussen bevat en erkend wordt dat dit tot besmetting kan leiden, recente ‘uitbraken’ van mazelen juist door gevaccineerde kinderen zijn veroorzaakt? En dat terwijl tegenstanders juist eerst betrouwbare antwoorden op dit soort vragen willen, voordat er een plan bedacht wordt, laat staan uitgevoerd.

Verder valt op dat een gezonde zelfkritiek bij zowel voor- als tegenstanders soms ontbreekt. Een voorbeeld: tegenstanders van vaccinatie beweren nogal eens dat vaccinatie kan leiden tot autisme. Voorstanders springen hier gretig bovenop, want het is toch wetenschappelijk bewezen dat autisme een grote genetische component heeft (overerving via de vader) en het enige onderzoek (van Andrew Wakefield) dat dit verband dacht te kunnen leggen, is niet op een wetenschappelijke, ja zelfs op een frauduleuze wijze uitgevoerd? Het eigen standpunt wordt niet ter discussie gesteld.

Tijd voor een echt gesprek | Hoe kan het anders? Ik sluit me graag aan bij het pleidooi van Tweede Kamerlid Carla Dik-Faber om met ouders in gesprek te gaan. Dus even wachten met die actie, eerst luisteren naar elkaar. Elkaar accepteren als volwaardig gesprekspartner, waarbij de uitkomst van het gesprek niet op voorhand vaststaat. Dat geldt uiteraard voor beide groepen. Beide partijen moeten bereid zijn tot gezonde zelfkritiek en eigen aannames en vooroordelen controleren. Ook eenzijdige berichtgeving moet stoppen.

Weer terug naar het voorbeeld over autisme. Aan de tegenstanders van vaccinatie zou ik willen vragen: heb je al eens nagedacht over de mogelijkheid dat vaccinatie leidt tot symptomen die overeenkomst vertonen met autisme, terwijl er misschien toch sprake is van iets anders? Sta je open voor de mogelijkheid dat er weliswaar grote correlatie is tussen de toename van vaccinaties en het aantal gevallen van autisme, maar dat dit nog niet hoeft te betekenen dat er ook een oorzakelijk verband is? Realiseer je je ook dat een verbeterde diagnose altijd leidt tot een toename van het aantal gevallen van dat wat je waarneemt? Aan de voorstanders van vaccinatie zou ik willen vragen: denken jullie echt dat het onderzoek van Wakefield het enige onderzoek is dat dit verband lijkt aan te tonen? Wat is er nu belangrijker: het feit dat vaccinatie leidt tot ongewenste neveneffecten zoals op autisme lijkende symptomen of het juiste etiketje voor deze symptomen? Is het misschien plotseling niet problematisch meer als het geen autisme is?

Na een dialoog over deze vragen kunnen voorstanders misschien ontdekken dat tegenstanders van vaccinatie juist wél een groot belang hechten aan wetenschap en dat zij zich niet slechts meedrijven op de golven van hun gevoel. Uit die dialoog kan ook duidelijk worden dat zij daarnaast een groot belang hechten aan die zaken die sinds het begin van de twintigste eeuw veel meer dan vaccinatie hebben bijgedragen aan een daling van het aantal (sterfte)gevallen van al die zaken waar we pas sinds de jaren vijftig of later tegen worden ingeënt, zoals een veel betere hygiëne, gezonde voeding, en een dito leefomgeving. Iets wat in toenemende mate ook erkend lijkt te worden door de voorstanders van vaccinatie. Overigens zonder verdere consequenties voor de eigen opinie.

Opstelling van de ChristenUnie | Ruim 500 jaar geleden startte het proces van Reformatie. Mensen als Luther en Calvijn inspireerden anderen om niet meer op gezag van de paus en de kerk bepaalde dingen te geloven maar zelf op onderzoek te gaan en hun Bijbel te gaan lezen. De reactie van de rooms-katholieke kerk was niet mals! Mensen werden weer teruggebracht bij de ‘heilige moederkerk’, desnoods met dwang, en als men echt niet wilde, wachtte de martelkamer en de brandstapel. Zien we de parallel?

Zouden we als gelovigen en als ChristenUnie het niet vooral moeten waarderen dat mensen zelf op onderzoek uit gaan en kritische vragen stellen? Zouden we dat niet zelf ook moeten doen? Of huilen we mee met de wolven in het bos? Dat kan ik me niet voorstellen. Ik ben het dan ook helemaal eens met de ChristenUnie als zij stelt dat vaccinatiedwang gelijk staat aan democratische luiheid. En ik roep haar op een goede bewaker te zijn van het democratisch proces. Daarin is toch geen plaats voor selectieve hoorzittingen waarin vooral de ene partij wordt gehoord? Een voorbeeld hiervan is de hoorzitting in de Tweede Kamer waar louter voorstanders van vaccinatie werden gehoord, inclusief een vertegenwoordiger van een producent van vaccins, van GlaxoSmithKleine (GSK). Er mag wat mij betreft een tweede hoorzitting komen, waarin het principe ‘hoor en wederhoor’ wel wordt toegepast.

Wouter Jan van den Berg is milieu-econoom, adviseur duurzaamheid en vader van drie kinderen (waarvan twee ingeënt en een niet).