Dat christelijke jongeren op christelijke partijen stemmen moeten we niet als vanzelfsprekend veronderstellen. De ervaring van PerspectieF in verkiezingstijd leert anders. In dit artikel kijken twee oud-bestuursleden naar de achtergrond van kiesgedrag onder jongeren. Door middel van eerder onderzoek en op basis van een enquête onder christelijke studenten is uitgezocht wat mogelijke verklaringen zijn voor deze trend. Er is werk aan de winkel voor de partij!

Op campagne
Op een koude, winterse zaterdag in februari (voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2017) rijden wij samen in een geleende auto naar een afgelegen groepsaccommodatie in Drenthe. Bepakt en bezakt met flyers, pennen, pepermuntjes en een tafel zijn wij op weg naar een studentenweekend om ChristenUnie en PerspectieF te promoten. Het is niet de eerste keer dat we dit doen. Meer dan eens stonden we op markten, festivals of introductieweken van studenten. Het feit dat we nu naar een christelijke studentenvereniging maakt dat we met een goed gevoel in de auto zitten. Dit wordt een makkie vandaag. Het zijn immers leeftijdsgenoten en christenen, dus het kan haast niet anders dan dat de gesprekken die wij zullen hebben niets anders zijn dan bevestigende verhalen dat zij zeker zullen stemmen op de ChristenUnie.

Nadat we ons plekje hebben gevonden en alles hebben opgezet, staan we vol goede moed klaar om iedereen te woord te staan. Met onze collega’s van SGP-jongeren naast ons en die van CDA- jongeren tegenover ons, heerst er een ontspannen sfeer. De eerste studenten weten ons te vinden en al snel hebben we gesprek- ken. Gedurende de dag kijken we elkaar af en toe aan of komen we weer even samen. Wat ons allebei (opnieuw) opvalt: dit zijn nog behoorlijk lastige gesprekken. De vanzelfsprekendheid die wij toch weer verwachten van christelijke jongeren om op een christelijke partij te stemmen, neemt steeds meer af. De gesprek- ken zijn scherp en kritisch. Meer dan eens eindigt het met de conclusie dat ze toch anders zullen stemmen. Zoals gezegd, het is niet de eerste keer dat ons dit overkomt, maar het verbaasde wel. Wat is hier aan de hand, wat zit hier achter? En vooral: wat is de toekomst van de ChristenUnie onder christelijke jongeren?

Opkomst onder jongeren
“Opvallend is dat jonge kiezers vaker thuis bleven dan ouderen”, zo was te lezen in een artikel op de website van 7days, een weekkrant voor jongeren, dat vlak na de Tweede Kamerverziekingen in 2017 verscheen. Zo’n 80% van alle kiesgerechtigden is naar de stembus gegaan, maar van de jongeren tussen de achttien en vijfentwintig jaar was dat  maar 66%. Dit percentage was lager dan bij de verkiezingen in 2012. Toen ging nog 70% van de jongeren naar de stembus, zo blijkt uit cijfers van het CBS. Ondanks de vele initiatieven die  er zijn geweest om jongeren naar de stembus te krijgen is het aantal  jonge  stemmers  dus afgenomen. Voor de ChristenUnie zien de cijfers er nog slechter uit. Van de jongeren die al naar de stembus zijn gegaan scoorde de ChristenUnie tijdens de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 laag in vergelijking met het landelijk gemiddelde. Gemiddeld was bij politieke partijen 12% van de stemmen  afkomstig  van jongeren. Bij de ChristenUnie was dit slechts een schamele 6%.

Uit deze gegevens kunnen dus twee dingen geconstateerd worden. Ten eerste dat het percentage jongeren dat naar de stembus is gegaan lager was dan tijdens de verkiezingen in 2012. Ten tweede dat er tijdens afgelopen verkiezingen relatief weinig jongeren hebben gestemd op de ChristenUnie. Dit doet de vraag rijzen wat een mogelijke verklaring hiervoor is en of de ChristenUnie toe is aan een nieuwe aanpak om jongeren actief te betrekken bij de campagne en verkiezingen. Om hierop zicht te krijgen, analyseren we het kiesgedrag van jongeren wat verder. 

Belangrijkste factoren
Uit onderzoek van  I&O  Research  blijkt  dat  kiezers  in het algemeen hun keuze voor een partij vooral baseren op de inhoud (61%). Het programma en de standpunten blijken  erg belangrijk. Vervolgens komt met 41% de ideologie van de partij en als derde werd  aangegeven  dat  het  belangrijk  is dat de partij zorg draagt voor een stabiel bestuur van het land (31%). De persoon van de politicus, de lijsttrekker, speelde een minder doorslaggevende rol dan vaak wordt aangenomen. De strategische stem werd maar weinig  genoemd. Als we specifiek kijken naar de jonge kiezers ziet de top drie er anders uit. Standpunten staan bovenaan met 85%, gevolgd door ideologie van de partij met 58%. Deze percentages liggen dus beduidend hoger dan de percentages van de totale kiezersgroep. Op de derde plek komt de online stemhulp met  34%.

Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat 25% van de jongeren hun keuze al enkele maanden van de voren bepaalde. 37% van de jonge respondenten maakte de keuze enkele weken voor de verkiezingen en 8% bepaalde zijn keuze op de dag van de verkiezingen. Het onderzoek toont aan dat van alle leeftijdsgroepen jongeren dus het minst vaak hun keuze pas op de dag van de verkiezingen hebben bepaald. De meeste de jongeren hebben hun stem in de laatste weken voor de verkiezingen bepaald. Van de kiesgerechtigde jongeren zegt bijna de helft dat zij uitsluitend of vooral hun hart hebben gevolgd in hun stemkeuze. Het valt op dat hoe hoger de leeftijd, hoe meer het verstand gevolgd wordt in de stemkeuze.

Naast onderwijs blijken groene thema’s zoals duurzaamheid en energie veel belangrijker te zijn voor jongeren bij hun stemkeuze dan bij kiezers van andere leeftijdsgroepen. Duurzaamheid heeft, net als onderwijs, bij meer dan de helft van de jongeren een belangrijke rol ge- speeld voor de partijkeuze. Daarnaast telden ethische zaken en de Europese Unie voor jongeren veel zwaarder mee dan bij kiezers uit andere leeftijdscategorieën.

Christelijke jongeren
Deze bevindingen hebben wij getoetst onder christelijke studenten door middel van een enquête  en korte interviews. Hierin worden de aangehaalde onderzoeken bevestigd, namelijk dat stemmen vanuit het hart en op inhoudelijke standpunten zeer zwaar weegt. Of een partij christelijk is of niet heeft minder gewicht. Een christelijke GroenLinks-stemmer zei bijvoorbeeld: “Ik denk dat wel ons in de huidige tijd moeten focussen op zaken die nu urgent zijn om onze wereld en ons bestaan als mens te redden: klimaatverandering, groen leven en de samenleving.” En een Forum voor Democratie-stemmer zei: “Ondanks dat ik passief lid ben van de CU (en niet van het FvD), heb ik bij de laatste landelijke verkiezingen toch op FvD gestemd. Deze partij brengt nieuwe geluiden en ideeën in de Tweede Kamer op thema’s die voor mij erg belangrijk zijn.”

Uit onze enquête bleek daarnaast dat het thema ‘milieu’ het vaakst genoemd wordt als belangrijk thema en soms doorslaggevend was voor de uiteindelijke stemkeuze. Ook het thema ‘immigratie’ staat hoog op de lijst bij christelijke jongeren, samen met het thema ‘normen en waarden’.

Toekomst voor de ChristenUnie
Zowel onze ervaringen binnen het PerspectieF-bestuur als de cijfermatige analyse van de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen laten zien dat het allerminst vanzelf- sprekend is dat christelijke jongeren op  de ChristenUnie stemmen. Deze conclusie vraagt om actie van ons als partij. Een actie  waarin de  partij  haar  relevantie voor jongeren (meer dan nu het geval is) uitdraagt. De uitdaging is jongeren in het hart te raken op onderwerpen die zij relevant vinden en daar al ver voor de verkiezingen mee te beginnen.

Wij waren dan ook enthousiast om te lezen dat een aantal jongerenorganisaties, waaronder PerspectieF, samen met de ChristenUnie de ‘Coalitie-Y’ is gestart. Dat is een samenwerking die opkomt voor de positie van jongeren, oplossingen voorstelt en politiek draagvlak creëert. Jongeren worden zo actief deelgenoot gemaakt van onderwerpen die voor hen relevant zijn. Volgens ons is dit een mooi initiatief waar de ChristenUnie aan mee doet.

Wij zien de komende tijd dan ook als een uitdaging voor lokale ChristenUnie-fracties om soortgelijke initiatieven (in het klein) te organiseren. Het zou mooi zijn als we op alle politieke niveaus een plek creëren waar jongeren deelgenoot worden van onze zoektocht naar visie en standpunten op onderwerpen die hen boeien.

Auteurs
Annika van de Belt en Annemarie de Bruin zijn voormalig lid van het landelijk bestuur van PerspectieF, ChristenUnie-jongeren. Beiden werken in het (semi-)publieke domein als adviseur.