Het Nederlandse belastingstelsel is dringend aan hervorming toe. Conflicterende ideologische posities hebben geleid tot een stelsel met tegenstrijdige, onevenwichtige prikkels en een onoverzichtelijke vormgeving met soms onrechtvaardige uitkomsten, zoals duidelijk werd bij de toeslagenaffaire. Onder het huidige kabinet is mede dankzij de ChristenUnie een beweging in gang gezet om deze problemen aante pakken. Ook is verkend hoe het belastingstelsel in de volgende kabinetsperiode structureel kan worden hervormd. Over de gewenste richting van die hervorming wordt door veel partijen nagedacht en er zal nog veel gediscussieerd worden. Om ons goed te positioneren voor deze discussie hebben we als werkgroep, samen met andere deskundigen, ideeën verkend voor een herziening van het belastingstelsel. Gaandeweg heeft deze verkenning zich verdiept tot een visie, die we hier in het kort presenteren.

Ze zitten overal. Een vijfde colonne van onderkruipers die stiekem onze samenleving naar de Filistijnen helpt. In spiegelende kantoortorens bedenken ze hun duistere plannen. Ze willen de wereld naar hun hand zetten, zo staat in hun geheime protocol. Iedereen is tegen ze en ze krijgen van alles de schuld. Van de afbraak van de verzorgingsstaat en het lerarentekort tot het verdwenen ‘touwtje uit de brievenbus’. We noemen ze ‘neoliberalen’. Met marktwerking vermorzelen ze de sociale structuren. Voor de mens achter de cijfers is geen aandacht meer.

Als je een baan op minimuminkomen krijgt vanuit de bijstand, ga je er financieel niet altijd op vooruit. Ik ken veel met vluchtelingen die in 2015 vanuit Syrië en Eritrea naar Nederland zijn gekomen. Na een verblijf van ruim een jaar in het AZC hebben ze een verblijfsvergunning gekregen en leren nu de taal.  De meeste vluchtelingen willen niets liever dan een fulltimebaan of een eigen bedrijf. Maar ze moeten eerst stil zitten en wachten. ‘Wachten’ is zo ongeveer het eerste Nederlandse woord dat ze leren.

Sinds de financiële crisis van 2018 zijn economen, beleidsmakers en ondernemers bezig met de vraag hoe we een nieuwe financiële catastrofe kunnen voorkomen. Een vraag die niet alleen relevant is voor de grote jongens, de banken, de hypotheekverstrekkers en toezichthouders. De economie was, en is nog steeds gericht op oneindige groei, zonder einde. Maar voor wie de moed nu weer in de schoenen zakt: er is hoop. Een donut kan ons economisch systeem weer gezond maken. 

Nederland behoort tot de gelukkigste landen ter wereld. Maar ondanks dit feit schuilt er achter deze façade van geluk een groeiend gevoel van onvrede in ons land. De bron van deze onvrede ligt in het feit dat de huidige politieke koers goed is voor slechts een deel van de bevolking. De neoliberale utopie verscheurt ons land in twee groepen: de veelal profiterende hoogopgeleide succesvolle wereldburger en de vaak laagopgeleide burger die juist gebukt gaat onder de negatieve effecten van marktwerking en globalisering. Deze tweedeling drijft de bevolking in de handen van populisten die burgers wel laten dromen van een betere wereld. Wil de ChristenUnie realistisch hoop geven in dit verdeelde land, en een krachtig weerwoord bieden aan populisten, dan zal zij kritischer moeten zijn op het huidige systeem en met een eigen toekomstvisie voor Nederland moeten komen.

Bjorn Lous en Gerben Bosscha schrijven over een actueel onderwerp. Ik wou dat ik aan de universiteit nog promotierecht had. Ik zou ze samen uitnodigen om één of twee proefschriften te schrijven over het onderwerp dat ze zeer terecht aansnijden. Het gaat om een bijbels geïnspireerde visie op de ontwikkeling van onze cultuur, en daarbinnen op de ontwikkeling van economie en de invloed daarvan op de – mag ik het zo zeggen – cultuurpolitiek van de ChristenUnie.